Έγραφα στο προηγούμενό μου κείμενο (
“Πολεμικές τέχνες και άλλες ανοησίες”) για την νηφαλιότητα που αποκτάει κανείς όταν ασκείται σε κάτι επικίνδυνο – φαντάζομαι ότι το ίδιο θα συμβαίνει με όλες τις δραστηριότητες που ανεβάζουν την αδρεναλίνη (εξτριμ σπορ κ.λπ.) όμως καθώς δεν έχω ασχοληθεί με καμία από αυτές, θα παραμείνω στις πολεμικές τέχνες, υπενθυμίζοντας ότι όταν τις εξασκεί κανείς όπως πρέπει, το στοιχείο του κινδύνου και υπάρχει, και πρέπει να υπάρχει. Και γράφοντας, μου ήρθε στον νου ένα περιστατικό που συνέβη μόλις πριν από τρεις εβδομάδες από τη στιγμή που γράφω αυτό το κείμενο, στο πρώτο μάθημα ξιφομαχίας που έκανα φέτος.
Για όσους δεν είναι εξοικειωμένοι με την παράδοση που μελετάω, την Όνο-χα Ίτο-ρίου (小野派一刀流), πρόκειται για μια από τις γνωστότερες σχολές ιαπωνικής ξιφομαχίας που ιδρύθηκε στις αρχές της περιόδου Έντο (1600-1868) από τον Όνο Τζιροεμόν Τανταάκι (1569/1565-1628), διάδοχο του Ίτο Ιτοσάι Καγκεχίσα (1560-1653), ιδρυτή της γενικότερης σχολής Ίτο-ρίου. Η σχολή υπήρξε σημαντική ιστορικά επειδή ο Όνο Τανταάκι, ήταν δάσκαλος ξιφομαχίας του δεύτερου σογκούν Τοκουγκάουα, του Χιντετάντα (και πιθανότατα και του γιου του, Ιεμίτσου, του τρίτου σογκούν) –λαμβάνοντας υπόψη ότι οι σογκούν Τοκουγκάουα ήταν οι απόλυτοι άρχοντες της Ιαπωνίας η θέση ήταν πολύ σημαντική.
Όλη η ύλη της Όνο-χα Ίτο-ρίου σχετίζεται με το μικρό και το μεγάλο ξίφος και χαρακτηριστικό της είναι ότι σε ένα μεγάλο μέρος της διδακτέας ύλης, ο ουτσικάτα (ο, συνήθως πιο προχωρημένος, ασκούμενος που παίζει τον ρόλο αυτού που “χάνει” στην αναμέτρηση) φοράει κάτι τεράστια προστατευτικά χεριών που λέγονται “ονιγκότε” και καλύπτουν την παλάμη, τον καρπό και τα τρία τέταρτα του πήχη. Και λέγοντας “τεράστια” κυριολεκτώ αφού σε πάχος μοιάζουν περισσότερο με γάντια της πυγμαχίας παρά με τα “κοτέ”, τα γάντια του κέντο τα οποία πιθανότατα είναι και μετεξέλιξή τους (ή Ίτο-ρίου συνεισέφερε σημαντικά στη δημιουργία του σύγχρονου αγωνιστικού κέντο).
Ο ουτσικάτα φοράει τα ονιγκότε ώστε ο σικάτα, δηλαδή (συνήθως) ο μαθητής να μπορεί να εξασκήσει τα κοψίματά του με πλήρη δύναμη χωρίς να φοβάται τις πιθανότητες τραυματισμού όμως ο τελευταίος παραμένει ακάλυπτος –η διαφορά επιπέδου υποτίθεται ότι θα λειτουργήσει σαν προστατευτικό καθώς ο ουτσικάτα, όντας παλιότερος (ή ενίοτε και ο ίδιος ο δάσκαλος), θα προσαρμόσει την ένταση, την ταχύτητα και την απόσταση στις δυνατότητες του νεότερου, σικάτα. Και από όσο έχω δει στα χρόνια που ασχολούμαι με τις τέχνες αυτές, το συγκεκριμένο μοντέλο λειτουργεί μια χαρά. Εκτός από τις περιπτώσεις που αποτυγχάνει –άνθρωποι είμαστε και λάθη και ατυχήματα συμβαίνουν.
Σε εκείνο το μάθημα λοιπόν, συνέτρεχαν τρεις λόγοι για να συμβεί κάτι δυσάρεστο: πρώτον, είχα να κάνω εξάσκηση με αντίπαλο στις συγκεκριμένες τεχνικές έναν μήνα, το διάστημα δηλαδή που είχα έρθει στην Ελλάδα για να περάσω τις γιορτές με τους δικούς μου. Δεύτερον, είχα πάει στο ντότζο με πυρετό 38,5 (γενικά, αν δεν έχω κάτι κολλητικό, πηγαίνω για προπόνηση ακόμα και όταν είμαι άρρωστος και 99 φορές στις 100 επιστρέφω πολύ καλύτερα) και άρα η συγκρότησή μου δεν ήταν η καλύτερη. Και τρίτον, τον ρόλο του ουτσικάτα τον έπαιζε κάποιος ακριβώς στο επίπεδό μου –μερικές φορές μπορεί συμβαίνει και αυτό.
Όπως θα περίμενε κανείς, αυτό που έγινε, έγινε στην τελευταία τεχνική του τελευταίου κάτα του πρώτου, μεγάλου σετ με τα 60 κάτα: δεν κατάφερα να αποφύγω ένα πολύ γρήγορο κόψιμο στον δεξιό μου καρπό με αποτέλεσμα ο ουτσικάτα μου να με χτυπήσει με όλη του τη δύναμη στα δάχτυλα του δεξιού μου χεριού με το νύχι του παράμεσου να παίρνει περίπου το 70% του χτυπήματος. Και ο χρόνος σταμάτησε –δεν υπήρχε τίποτα άλλο πέρα από έναν ασύλληπτο πόνο που σχεδόν αμέσως συνοδεύτηκε από έναν υψίσυχνο ήχο μέσα στο κεφάλι μου, κρύο ιδρώτα (παρά το κλιματιστικό) και μια αίσθηση επερχόμενης λιποθυμίας.
Αυτό που έχει σημασία ωστόσο, και αυτό δεν θα είχε γίνει αν δεν είχαν προηγηθεί χιλιάδες ώρες εξάσκησης σε μισή ντουζίνα πολεμικές τέχνες σε 35 χρόνια ήταν ότι δεν σταμάτησα το κάτα: παρότι σίγουρος ότι συνέβαινε κάτι σοβαρό (προφανώς ήταν συναισθηματική αντίδραση: ήπια νερό, ξεκουράστηκα και η ανισορροπία στην πίεσή μου, γιατί πιθανότατα αυτό ήταν, αποκαταστάθηκε) κατάφερα να μη χάσω τη συγκέντρωσή μου και να ολοκληρώσω αυτό που έκανα. Και παρότι σίγουρα βοήθησε το γεγονός ότι το σετ τελείωνε ούτως ή άλλως σε λίγα λεπτά, μέσα στην απερίγραπτη εκείνη κατάσταση υπήρχε μια κεντρομόλος δύναμη που έλεγε “μείνε εδώ και συνέχισε”.
Αν τα παραπάνω ακούγονται σαν καυχησιολογία, δεν είναι: απλώς περιγράφω κάτι που μου συνέβηκε και που έχω δει να συμβαίνει και σε άλλους, ενίοτε λιγότερο έμπειρους, και που λέει περισσότερα για τις ίδιες τις πολεμικές τέχνες παρά για τους ασκούμενους. Συχνά χωρίς να το καταλάβουμε -σ’ εμένα τουλάχιστον έτσι έγινε- η εξάσκηση στις τέχνες αυτές μας αλλάζει και δη προς μια κατεύθυνση αξιοθαύμαστη ακόμα και για εμάς τους ίδιους. Αν αυτό θα μας κάνει τελικά καλύτερους ανθρώπους είναι μια άλλη συζήτηση (οι πολεμικές τέχνες δεν είναι εγγενώς ηθικές) όμως αξίζει να παρατηρήσουμε την αλλαγή και να προσπαθήσουμε να τη διαχειριστούμε.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
