“Πώς τα πας;” ρώτησα τις προάλλες έναν φίλο αϊκιντόκα και ιαϊντόκα με τον οποίο είχα καιρό να μιλήσω και ο οποίος ήξερα ότι αντιμετωπίζει κάποια σοβαρά οικογενειακά προβλήματα υγείας –η απάντησή του ήταν “Τα γνωστά: νοσοκομεία, δουλειά, ντότζο. Τώρα βέβαια που προστέθηκαν στη ζωή μας τα νοσοκομεία, κατάλαβα ότι στ’ αλήθεια, τα δύο τελευταία είναι τρίχες”. Και ομολογώ ότι μου χτύπησε κάπως περίεργα καθώς ξέροντας τον συγκεκριμένο άνθρωπο αρκετά καλά και αρκετά χρόνια μπορώ να πω με βεβαιότητα ότι ο τρόπος που αντιμετωπίζει τις πολεμικές τέχνες και την ενασχόλησή του μ’ αυτές είναι πολύ σοβαρότερος από αυτόν του μέσου όρου.
Βεβαίως η συζήτηση εδώ αφορά τις προτεραιότητες: όπως λέει και ένας από τους παλιότερους εν ζωή δασκάλους πολεμικών τεχνών στις ΗΠΑ, ο Φιλ Ρέλνικ της Τένσιν Σόντεν Κατόρι Σίντο-ρίου και της Σίντο Μούσο-ρίου, μια ισορροπημένη ζωή βάζει πρώτα την οικογένεια, μετά τη δουλειά και μετά τις πολεμικές τέχνες –και αυτό το λέει ένας άνθρωπος που πέρασε σχεδόν τη μισή του ζωή στην Ιαπωνία μελετώντας τις τέχνες αυτές (και κάμποσες ακόμα), έφτασε το υψηλότερο επίπεδο και στις δύο (νομίζω ήταν και ο πρώτος που το πέτυχε) και είναι υπεύθυνος για την εξάπλωσή τους σε μια από τις μεγαλύτερες χώρες του κόσμου.
Στην πραγματικότητα ο φίλος μου δεν λέει κάτι διαφορετικό: απλώς αντικαθιστά την οικογένεια με την υγεία –για να είμαι πιο ακριβής προσθέτει την υγεία καθώς, ευτυχώς, το πρόβλημα εξαιτίας του οποίου έχει μπλεχτεί με τα νοσοκομεία δεν το έχει ο ίδιος αλλά κάποιο μέλος της οικογένειάς του. Και έχει δίκιο: αν δεν κανείς δεν είναι υγιής, οτιδήποτε άλλο έρχεται σε δεύτερη μοίρα αφού δεν μπορεί ούτε να δουλέψει, ούτε να εξασκηθεί (στις πολεμικές τέχνες ή σε οτιδήποτε άλλο) – δεν μπορεί να κάνει τίποτα μέχρι να γίνει καλά και πολύ συχνά ακόμα και αν γίνει, η ψυχολογία μπορεί να παραμένει κλονισμένη.
Σ’ αυτό ακριβώς το σημείο όμως μπαίνει η δική μου ανταπάντηση στην απάντηση του φίλου μου: “Δεν θα έλεγα ότι είναι "τρίχες": καθένα έχει τη σημασία που έχει. Αν δεν έχεις δουλειά, δεν έχεις λεφτά για να υποστηρίξεις τα νοσοκομεία και αν δεν έχεις ντότζο (ή κάτι άλλο αντίστοιχο) δεν έχεις το ψυχικό δυναμικό για να αντιμετωπίσεις τα νοσοκομεία.” Εν ολίγοις, αν ζούμε ισορροπημένα, κάθε κομμάτι της δραστηριότητάς μας συνδέεται με κάθε άλλο και κάθε διάσταση της ζωής μας υποστηρίζει κάθε άλλη και υποστηρίζεται από αυτή· αν δεν υπάρχει αυτή η ισορροπημένη, αλληλεπιδραστική σχέση, η ζωή μπορεί να γίνει αφόρητη.
Είναι οι πολεμικές τέχνες κάτι τόσο σημαντικό ώστε να μπαίνει σαν ο τρίτος πυλώνας μιας τέτοιας κατασκευής; Κανονικά, γράφοντας σε ένα σάιτ όπως ο Πανελλήνιος Οδηγός Πολεμικών Τεχνών, κάτι τέτοιο δε χρειάζεται απάντηση! Και για τον φίλο μου, και για μένα, και για τον Φιλ Ρέλνικ τον οποίο ανέφερα παραπάνω και, πιθανότατα, για όλους εσάς που διαβάζετε το κείμενο αυτό, οι πολεμικές τέχνες είναι ένα σημαντικό κομμάτι της πραγματικότητάς μας: είναι μια δραστηριότητα που επηρεάζει τη ζωή και την προσωπικότητά μας με τρόπους που καμία άλλη δεν μπορεί, ένας τρόπος να αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο και να συνδιαλεγόμαστε ουσιαστικά μ’ αυτόν.
Αυτό που έχω δει τόσο στη δική μου ζωή, όσο και στη ζωή πολλών άλλων συνασκούμενων είναι ότι οι αλλαγές που επιφέρει στην ψυχολογία των ανθρώπων η εξάσκηση στις πολεμικές τέχνες είναι συχνά το καλύτερο όπλο για την αντιμετώπιση πολύ σοβαρών προβλημάτων όπως τα προβλήματα υγείας, ειδικά όταν συμβαίνουν σε κάποιον άλλον (όμως όχι αποκλειστικά: δεν μπορώ να ξεχάσω το παράδειγμα ενός φίλου που δεν σταμάτησε να ασκείται όταν διαγνώστηκε με καρκίνο και που δεν σταμάτησε να ασκείται ακόμα και όταν η χημειοθεραπεία τον είχε κάνει να σέρνεται. Σήμερα, πέντε χρόνια μετά εξακολουθεί να ασκείται, υγιής –τουλάχιστον προς το παρόν).
Αν κανείς εξασκείται στις πολεμικές τέχνες χωρίς να ξεχνάει ότι διαπραγματεύεται θέματα ζωής και θανάτου, είναι αδύνατον να μην διαμορφώσει μια αντίληψη που θα διαχυθεί σε όλες τις διαστάσεις της σκέψης του και που θα επηρεάσει κάθε τι που αντιμετωπίζει –ακόμα και θέματα ζωής και θανάτου. Υπάρχει μια πολύ ειδική νηφαλιότητα που αποκτάς όταν πρέπει να αποφύγεις ένα στειλιάρι που κατευθύνεται με ταχύτητα στο κεφάλι σου ή όταν έχεις χάσει εντελώς την ισορροπία σου, βρίσκεσαι στον αέρα και πρέπει να προσγειωθείς έτσι ώστε να μη σπάσεις τον σβέρκο σου. Και μια τέτοια νηφαλιότητα μπορεί να αποβεί σωτήρια και εκτός ντότζο.
Όλοι όσοι συζητούν περί “αποτελεσματικότητας των πολεμικών τεχνών” ίσως θα έπρεπε να σκεφτούν και αυτή τους τη διάσταση: ακόμα και ένας άνθρωπος που δεν χρειάστηκε να εκτελέσει ούτε μια ρίψη, μια γροθιά ή έναν αφοπλισμό στη ζωή του, έχει πολλές (για την ακρίβεια πολύ περισσότερες) πιθανότητες να σταθεί μια μέρα στο γραφείο ενός γιατρού και να ακούσει ότι ο ίδιος χρειάζεται μια σοβαρή επέμβαση ή ότι ένας δικός του άνθρωπος έχει μόνο μερικούς μήνες ζωής. Και εκεί, όπως είπε και ο φίλος μου, ξαφνικά το σύστημα προτεραιοτήτων μας δέχεται ένα πολύ ισχυρό σοκ –αν έχουμε εξασκηθεί σωστά, ίσως το μετριάσουμε.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
