Σίγουρα όλοι έχουμε ακούσει τον όρο “ψυχοσωματικά”, οι περισσότεροι έχουμε δώσει σε αυτήν την έννοια κάτι ανύπαρκτο, που μπορεί να βρίσκεται στη φαντασία μας χωρίς ουσιαστικά να είναι αληθινό.
Μια ματιά στις στατιστικές μας δείχνει ότι τα 2/3 των νοσημάτων που υπάρχουν στις μέρες μας οφείλονται κυρίως σε ψυχογενή αίτια. Οι ασθένειες που έχουν σαν γενεσιουργό αιτία ένα ψυχικό γεγονός ονομάζονται ψυχοσωματικές.
Επιστημονικά ο όρος “ψυχή” είναι άμεσα συνυφασμένος με τον όρο νους και εγκεφαλική λειτουργία, δηλαδή κάθε συναίσθημα, πράξη, απόφαση είναι αποτέλεσμα νευρώνων, νευροδιαβιβαστών και ορμονών οι οποίοι αντιδρούν σε εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα.
Ο οργανισμός μας είναι σχεδιασμένος να αντιδρά σε οποιοδήποτε ερέθισμα πχ όταν έχει ζέστη το σώμα μας αντιδρά με εφίδρωση και αύξηση της αναπνοής για να ψύξει τα εσωτερικά όργανα που θερμαίνονται, όταν τρώμε (ή όταν δούμε το φαγητό) εκκρίνει γαστρικά υγρά που θα βοηθήσουν την πέψη.
Τι συμβαίνει όταν κινδυνεύουμε και τι αντιλαμβανόμαστε ως κίνδυνο;
Στις μέρες μας επικρατεί η αντίληψη ότι ο εγκέφαλος έχει τρεις αντιδράσεις απέναντι στον κίνδυνο,αυτές είναι η πάλη, η φυγή και το πάγωμα. Οι αντιδράσεις αυτές χαρακτηρίζουν τον όρο άγχος ή στρες και περιλαμβάνουν μια υπέρ-λειτουργία σχεδόν όλου του σώματος. Όταν η απειλή-στρεσογόνο ερέθισμα σταματήσει γρήγορα τότε ο οργανισμός επανέρχεται σε ηρεμία αν όμως συνεχίσει έστω και με μειωμένη ένταση για μεγάλο χρονικό διάστημα ή αν το ερέθισμα επαναλαμβάνεται τακτικά τότε ο οργανισμός μας συνεχίζει να αντιλαμβάνεται κίνδυνο, τα όργανα λειτουργούν με αμείωτη ένταση καταλήγοντας σε λειτουργικά προβλήματα.
Στρεσογόνες αιτίεςΑνεργία, Έντονοι αστικοί θόρυβοι, Εργασιακό περιβάλλον, οικογενειακό περιβάλλον, χρήση τοξικών ουσιών, κοινωνική ανισότητα, εγκλεισμός, θλίψη λόγω απώλειας κάποιου συγγενικού προσώπου, έλλειψη ύπνου, φυσικές καταστροφές, πείνα, έλλειψη άσκησης (αποτελεί στρεσογόνο αίτιο ακόμα και σε ανθρώπους που δεν έχουν αθληθεί ποτέ), χρόνια νοσήματα, εξάρτηση από το διαδίκτυο (Cyborg στρες), εμμηνόπαυση.
Συνήθης εκδηλώσεις Στρες Το στρες εκδηλώνεται στον οργανισμό προσβάλλοντας τον σωματικά και ψυχικά, επίσης μπορεί να παρουσιαστεί με οξεία ή χρόνια συμπτώματα.
Οξεία συμπτώματα: Δερματικές παθήσεις, ημικρανία, αϋπνία, αλλεργία, ισχαιμικά επεισόδια (έμφραγμα), ναυτία, τάση προς εμετό.
Χρόνια συμπτώματα ή παθήσεις: Κατάθλιψη, εξαρτήσεις, επιθετική ή παθητική συμπεριφορά, χρόνια κόπωση, παχυσαρκία, βουλιμία, αύξηση χοληστερίνης, τριχόπτωση, ελάττωση ή διακοπή αντρικών ορμονών, αυτοάνοσα, επιρρέπεια σε λοιμώξεις και σε τραυματισμούς, οστεοπόρωση, μείωση ανάπτυξης όταν εμφανίζεται σε μικρές ηλικίες (λόγω διακοπής έκκρισης αυξητικής ορμόνης).
Κοβιντ-19 και στρεςΟ Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας στην επίσημη ιστοσελίδα του αναφέρει “ Ο φόβος, η ανησυχία και το άγχος είναι φυσιολογικές απαντήσεις σε αντιληπτές απειλές και σε περιόδους που αντιμετωπίζουμε αβεβαιότητα για το άγνωστο. Είναι λοιπόν φυσιολογικό οι άνθρωποι να βιώνουν φόβο στο πλαίσιο της πανδημίας του Κοβιντ-19. Σε αυτό προσθέτουμε τους περιορισμούς των μετακινήσεων, την εργασία και εκπαίδευση από το σπίτι, την προσωρινή ανεργία, την έλλειψη σωματικής επαφής με άλλα μέλη της οικογένειας, φίλους και συναδέλφους. Είναι σημαντικό να φροντίζουμε τη διανοητική και ψυχική μας υγεία.” Σε αυτά θα προσθέσω την αύξηση κρουσμάτων ενδο- οικογενειακής βίας (αύξηση 60%) η οποία έχει σαν αποδέκτη τη γυναίκα και το παιδί, την αύξηση στη χρήση αλκοόλ (σε κάποιες χώρες ξεπέρασε το 80%), ναρκωτικών και καπνού.
Κοβιντ-19 και παιδικό στρεςΤα παιδιά σε αντίθεση με τους ενήλικες σύμφωνα με έρευνες είναι οι περισσότερο ψυχικά εκτεθειμένοι στην πανδημία. Πολλαπλά ψυχικά τραύματα ενδέχεται να οδηγήσουν τους μελλοντικούς εφήβους σε χρήση αλκοόλ, ναρκωτικών και σοβαρών ψυχικών νοσημάτων (κατάθλιψη, επιθετική συμπεριφορά, διπολικές διαταραχές) αν δεν παρθούν κατάλληλα μέτρα από την οικογένεια.
Η πανδημία έχει επιδεινώσει τη θέση των ευάλωτων κοινωνικών ομάδων με την απώλεια εκατομμυρίων θέσεων εργασίας σε όλο τον κόσμο. Άρα τίθεται θέμα σίτισης και ιατροφαρμακευτικής παρακολούθησης. Ένα μεγάλο ποσοστό αυτών των ομάδων είναι παιδιά.
-Τα παιδιά είναι θύματα ή θεατές ενδο- οικογενειακής βίας.
- Έρχονται λόγω του εγκλεισμού σε επαφή με γονείς που έχουν ψυχικά νοσήματα (χρήση ναρκωτικών, αλκοόλ, κατάθλιψη), για μεγαλύτερη χρονική διάρκεια.
-Βιώνουν έντονα το θάνατο των ανθρώπων από το στενό οικογενειακό τους περιβάλλον που χάθηκαν από την πανδημία, κυρίως παππούδων, γιαγιάδων.
-Επηρεάζονται σε μεγάλο βαθμό από την κοινωνική απομόνωση. Η έλλειψη φίλων, αθλητικής δραστηριότητας και σχολείου δημιουργεί έντονο στρες στην παιδική ηλικία.
-Κατακλύζονται από ειδήσεις χωρίς να έχουν καμία εμπειρία ώστε να αξιολογούν το πραγματικό γεγονός. Το μεγαλύτερο ποσοστό των παιδιών σήμερα θεωρούν ότι κάποια στιγμή θα γίνουν η αιτία για το θάνατο ενός μεγαλύτερου μέλους της οικογένειας σαν φορείς Κοβιντ.
-Η πολύωρη χρήση των υπολογιστών (λόγω και της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης) σε μικρή ηλικία οδηγεί σε απομόνωση και όταν γίνεται ανεξέλεγκτα, τα παιδιά γίνονται θύματα μπουλιγκ και παιδικής πορνογραφίας.
Ο ρόλος των πολεμικών τεχνών. Χωρίς να ασχοληθούμε με τη βελτίωση των καθαρά σωματικών λειτουργιών οι οποίες επέρχονται με την εξάσκηση στις πολεμικές τέχνες θα επικεντρωθούμε στο ψυχολογικό τομέα.
Οι πολεμικές τέχνες δραστηριοποιούν μέσω της σωματικής καταπόνησης την παραγωγή ενδορφινών οι οποίες είναι οι ορμόνες της ευχαρίστησης.
Δημιουργούν ένα φαινόμενο που ονομάζεται οξύ άγχος- ανταμοιβή. Έχει αποδειχθεί επιστημονικά ότι το οξύ άγχος μικρής διάρκειας και η ανταμοιβή της εκπλήρωσης μιας δύσκολης άσκησης- τεχνικής-προπόνησης-εξέτασης, δίνουν ένα έντονο αίσθημα πληρότητας και ευχαρίστησης. Κάθε μακροχρόνια ασκούμενος αντιλαμβάνεται μέσω αυτού του μηχανισμού τις δυσκολίες της ζωής σαν ευκαιρίες μάθησης και όχι σαν εμπόδια.
Οι μη-ανταγωνιστικές πολεμικές τέχνες δημιουργούν την ανάγκη αυτό-βελτίωσης και όχι βελτίωσης με στόχο να είσαι καλύτερος από κάποιον άλλον.
Στις πολεμικές τέχνες μαθαίνεις πάνω στο σώμα του άλλου. Αυτή είναι μια απαίτηση η οποία σε κάνει με τον καιρό να σέβεσαι και να εμπιστεύεσαι κάθε ανθρώπινη ύπαρξη ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί αληθινές φιλίες.
Στις πολεμικές τέχνες δεν υπάρχουν κοινωνικές ανισότητες. Όλοι είμαστε μαθητές της τέχνης, φοράμε τα ίδια ρούχα, υπάρχει το ίδιο εθιμοτυπικό για όλους.
Στις πολεμικές τέχνες αντιλαμβάνεσαι ότι η πειθαρχία και η επιμονή είναι το κλειδί της επίτευξης των μακροχρόνιων στόχων.
Πολεμικές τέχνες και ψυχολογική ροή.Ψυχολογική ροή ονομάζουμε τη διανοητική κατάσταση (εμπειρία) κατά την οποία το άτομο είναι πλήρως συγκεντρωμένο για την επίτευξη μιας απαιτητικής δραστηριότητας. Όταν δεν υπάρχουν εξωτερικά ερεθίσματα και το περιβάλλον είναι ευχάριστο τότε παρατηρείται στο άτομο αλλαγή της αίσθησης του χώρου και του χρόνου σε συνδυασμό με πολύ ευχάριστα συναισθήματα. Αυτή η κατάσταση είναι μια συνηθισμένη καθημερινή προπόνηση πολεμικών τεχνών.
Συνοψίζοντας Το στρες είναι μια φυσιολογική αντίδραση του οργανισμού, χάρη σε αυτό αντιδράσαμε σε ερεθίσματα και απειλές του εξωτερικού περιβάλλοντος και εξελιχθήκαμε ως είδος. Η διαφορά του χρόνιου στρες που υπάρχει στις μέρες μας είναι ότι είναι μικρής έντασης, από διαφορετικές πηγές και δεν είναι εύκολα αντιληπτό. Ο οργανισμός μας δεν ανταποκρίνεται σωστά στο χρόνιο στρες και εμφανίζει ασθένειες που ονομάζονται ψυχοσωματικές.
Υγεία είναι η πλήρης σωματική, νοητική και κοινωνική, ευεξία του ατόμου. Ο εγκλεισμός, και η απαγόρευση της εργασίας σαν μέτρο προφύλαξης της υγείας με βάση τον όρο όπως έχει τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό, Υγείας δεν απέδωσε. Ο λόγος είναι ότι ακόμα και αν έπαιξε κάποιο ρόλο στην προστασία της σωματικής ευεξίας διαφυλάσσοντας μας από την εξάπλωση της νόσου τελικά δημιούργησε τόσα προβλήματα όπως αύξηση παχυσαρκίας, κατανάλωσης αλκοόλ και καπνού που τελικά ένα μεγάλο ποσοστό αυτών που “σώθηκαν” θα καταλήξουν από προβλήματα υγείας που δημιουργήθηκαν ή επιδεινώθηκαν από τον εγκλεισμό. Όσον αφορά τους υπόλοιπους τομείς της υγείας είναι σίγουρο ότι τους έβλαψε.
Οι πολεμικές τέχνες είναι ένα από τα φάρμακα για την ψυχολογική και σωματική θεραπεία από την πανδημία. Στις μικρές ηλικίες μέσω της πειθαρχίας και του παιχνιδιού, το παιδί θα μάθει τα όρια του, να διαχειρίζεται την ήττα, να σέβεται τον εαυτό του και τους γύρω του, ενώ ταυτόχρονα θα γυμνάζει το σώμα του.
Στους ενήλικες ο ρόλος της πολεμικής τέχνης είναι εξίσου πολύτιμος. Εισάγει στο άτομο κάθε θεμελιώδη αρχή υγείας, συντελεί στη διαχείριση του θυμού, του φόβου, του χρόνιου στρες. Η τακτική ενασχόληση συμβάλει στην ανάπτυξη του αυτοσεβασμού, της αυτοπεποίθησης και της υπευθυνότητας. Κάθε ένα από αυτά τα χαρακτηριστικά μας κάνει ικανούς να απαιτούμε από την κοινωνία με γνώμονα τη ρεαλιστική αξιολόγηση των δυνατοτήτων μας . Το αισθήματα που δημιουργούνται κατά την εξάσκηση είναι της δημιουργικότητας, της ικανοποίησης και της συναισθηματικής πληρότητας.
Η πανδημία πλησιάζει στο τέλος της και οφείλουμε να αναρωτηθούμε τι πρέπει να κάνουμε από τώρα και στο εξής; τι μπορεί να θωρακίσει τη σωματική και ψυχική υγεία, εμάς και των παιδιών μας; Η πολεμική τέχνη αποδεικνύεται ο πιο δυνατός σύμμαχος,, είναι εκείνος που θα γιατρέψει πολλά από τα προβλήματα που προέκυψαν και ταυτόχρονα θα μας ενδυναμώσει σε μελλοντικούς κινδύνους.
Νίκος Κορρές
www.bushinkan.gr
