Θα ξεκινήσω το κείμενο αυτό, ζητώντας συγνώμη από τους αναγνώστες: δεν πρόκειται να αποπειραθώ να αναλύσω καμία έννοια των κλασικών πολεμικών τεχνών, ούτε πρόκειται να μεταφέρω κάποια εμπειρία από την εξάσκηση -τη δική μου ή κάποιου άλλου- στην Χ ή την Ψ πολεμική τέχνη. Απολύτως εγωιστικά και με κάποια δόση φιλαρέσκειας και, ίσως αλαζονείας, θα ήθελα να μιλήσω για ένα έργο το οποίο ολοκληρώθηκε πρόσφατα και στο οποίο είχα τη χαρά να συμμετάσχω και δη αρκετά καθοριστικά. Αναφέρομαι στο βιβλίο
“Αϊκίντο, το Έργο Μιας Ζωής”, τη βιογραφία του ιδρυτή του αϊκίντο Μοριχέι Ουεσίμπα που κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Μέση Οδός που βρίσκονται πίσω και από το σάιτ που διαβάζετε.
Οι περισσότεροι ασχολούμενοι με τις πολεμικές τέχνες (τουλάχιστον τις ιαπωνικές) ξέρουν ότι έχω μεταφράσει και/ή έχω επιμεληθεί πολλά βιβλία του χώρου· αν δεν κάνω λάθος, και αυτό δεν είναι έπαρση αλλά απλή δήλωση γεγονότος, νομίζω ότι το όνομά μου βρίσκεται σε περισσότερα βιβλία σχετικά με τις πολεμικές τέχνες από ό,τι οποιουδήποτε άλλου στη χώρα. Και ναι, αυτό βεβαίως λέει αρκετά πράγματα και για το πόσο περιορισμένος είναι ο χώρος αυτός στην Ελλάδα, όμως δεν παύει να είναι πραγματικότητα: στον τομέα του βιβλίου πολεμικών τεχνών, μάλλον είμαι αυτός με την περισσότερη εμπειρία, τουλάχιστον σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο (ουδέποτε, και αντίθετα με διάφορες ανοησίες που έχουν ακουστεί, είχα επιχειρηματική εμπλοκή).
Αν τα παραπάνω δεν είναι κομπορρημοσύνη, ποιος ο λόγος που τα γράφω; Είναι ότι παρότι έχω εμπλακεί σε 30 βιβλία πολεμικών τεχνών και σε άλλα 20 άλλων αντικειμένων, το “Αϊκίντο, το Έργο Μιας Ζωής” έχει για μένα μια ιδιαίτερη σημασία. Όχι επειδή είναι το 50ο (ναι, όλοι έχουμε τη διάθεση να βάζουμε ορόσημα και οι στρογγυλοί αριθμοί ταιριάζουν μια χαρά στον ρόλο αυτόν) αλλά επειδή το αϊκίντο έχει στη συνείδησή μου μια ιδιαίτερη θέση για διάφορους λόγους που έχουν να κάνουν και με την ίδια την τέχνη, και με εμένα και με τους ανθρώπους που γνώρισα μέσα από αυτό. Και παρότι δεν είναι το πρώτο βιβλίο που μεταφράζω για το αϊκίντο είναι, πιστεύω, το αρτιότερο.
Δεν εννοώ τόσο την παραγωγή· όχι ότι αυτή είναι κακή, το αντίθετο: είναι σίγουρα στην πρώτη πεντάδα. Εννοώ την αξία του βιβλίου για την τέχνη στους ασκούμενους της οποίας βασικά απευθύνεται και την αξία του πέρα από την ιδιαίτερη αυτή μερίδα κοινού και πηγαίνοντας στο ευρύτερο κοινό. Και αν μου το επιτρέψει ο αναγνώστης, και τη δική μου συνεισφορά, τόσο ως προς τη μετάφραση όσο και ως προς την προσθήκη στοιχείων που μπορούν, πιστεύω, να κάνουν το βιβλίο και πιο ευανάγνωστο και πιο πλούσιο σε πληροφορίες –και, άρα, πιο χρήσιμο τόσο στους ανθρώπους του αϊκίντο, όσο και σε αυτούς που ενδιαφέρονται γενικότερα για τις πολεμικές τέχνες.
Όπως έχω γράψει και στην εισαγωγή του βιβλίου (και όπως αναλύει επίσης με ιδιαίτερη εμβρίθεια ο Γιώργος Σαρδέλης στην
παρουσίασή του στο “BudoGreece
” αν και το συγκεκριμένο βιβλίο έχει διάφορα ζητήματα ακρίβειας, αμεροληψίας και, σε τελική ανάλυση, αλήθειας, είναι η μόνη βιογραφία που έχει γραφτεί από έναν άνθρωπο τόσο κοντά στον Μοριχέι Ουεσίμπα για τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα και τόσο σχετικό με το έργο ζωής του. Ο Κισομάρου Ουεσίμπα, ο συγγραφέας του βιβλίου δεν είναι απλώς “γιος” του Ουεσίμπα αλλά και διάδοχός του τόσο στη διοίκηση της τέχνης (κάποιοι μάλιστα θα παρατηρούσαν ότι στην πραγματικότητα ήταν ο πρώτος διοικητής της) όσο και στη διδασκαλία της (κάποιοι μάλιστα θα παρατηρούσαν ότι στην πραγματικότητα ήταν ο πρώτος -πραγματικός- δάσκαλός της).
Το “Αϊκίντο, το Έργο Μιας Ζωής” μπορεί -και πρέπει!- να διαβαστεί σε διάφορα επίπεδα. Σε πρώτο επίπεδο σαν αυτό που λέει ότι είναι, η βιογραφία δηλαδή του ιδρυτή του αϊκίντο, ιδωμένη μέσα από τα μάτια ενός πολύ κοντινού του προσώπου. Σε δεύτερο επίπεδο, σαν ένα εργαλείο που δημιούργησε και χρησιμοποίησε το Ίδρυμα Αϊκικάι προκειμένου να εδραιώσει την εξουσία του και την υπόσταση των επικεφαλής του. Και σε τρίτο επίπεδο, σαν ένα ντοκουμέντο μιας από τις πιο ταραχώδεις και ενδιαφέρουσες περιόδους της ιαπωνικής ιστορίας, όταν μαζί με τον Μοριχέι Ουεσίμπα, μια ολόκληρη χώρα αναζητούσε την ταυτότητά της και τη θέση της σε έναν κόσμο που με το ένα πόδι πατούσε στη φεουδαρχία και με το άλλη στη βιομηχανική επανάσταση.
Θα ήταν πολύ δύσκολο να απαιτήσει κανείς να μπορεί το βιβλίο αυτό να λειτουργήσει εξίσου αποτελεσματικά και στα τρία αυτά επίπεδα –ιδιαίτερα με δεδομένη την τόσο στενή προσωπική εμπλοκή του συγγραφέα του με τα πρόσωπα και τα γεγονότα στα οποία αναφέρεται και τα οποία καταγράφει, ίσως κάτι τέτοιο θα ήταν αδύνατο. Όμως, έχοντας πλέον αποκομίσει αρκετή προσωπική εμπειρία από την κοινωνία προϊόν της οποίας υπήρξε και το αϊκίντο και οι άνθρωποι που το δημιούργησαν (και εδώ θεωρώ τον Κισομάρου Ουεσίμπα εξίσου δημιουργό με τον Μοριχέι –αν όχι και περισσότερο), έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι δεδομένων των συνθηκών, ειδικών και γενικών, αυτό το βιβλίο είναι το μόνο βιβλίο που θα μπορούσε να γράψει ένας Ιάπωνας αυτής της εποχής και από αυτή τη θέση και για τον πατέρα του και για τον ιδρυτή της τέχνης του.
Και κάτι για το προσωπικό: από τα 30 βιβλία πολεμικών τεχνών που έχω μεταφράσει, τα 28 τα μετέφρασα ενώ ζούσα στην Ελλάδα· το “Αϊκίντο, το Έργο Μιας Ζωής” είναι το δεύτερο που μεταφράζω ενώ ζω στην Ιαπωνία ενώ το πρώτο ήταν το “Στο Ντότζο”, επίσης από τις εκδόσεις Μέση Οδός. Όμως, και παρότι το “Στο Ντότζο” είναι πολύ πιο καλογραμμένο και από έναν άνθρωπο που εκτιμώ και προσωπικά, το “Αϊκίντο, το Έργο Μιας Ζωής” με συγκίνησε περισσότερο. Ίσως επειδή θυμάμαι ακόμα την αίσθηση που είχα όταν στάθηκα έξω από το Χόνμπου Ντότζο και από το ντότζο της Ιουάμα και όταν πάτησα το πόδι μου στο τατάμι τους και έκανα ουκέμι κάτω από την καλλιγραφία του Μοριχέι Ουεσίμπα. Έχοντας την ευκαιρία να δουλέψω πάνω σε ένα τόσο σημαντικό έργο για την οικογένεια Ουεσίμπα, και με την όποια εμπειρία και τη γνώση που μου έχει προσφέρει το ότι ζω στον τόπο που η οικογένεια αυτή δημιούργησε και συνεχίζει να δημιουργεί, να συνεισφέρω σ’ αυτό, αισθάνθηκα ότι κλείνει ένας κύκλος σχέσης με το αϊκίντο που ξεκίνησε πριν από σχεδόν τρεις δεκαετίες, όταν είδα (σαν επισκέπτης -μην παρεξηγηθώ) την πρώτη μου προπόνηση στο γυμναστήριο του Πολυτεχνείου. Για μένα το “Αϊκίντο, το Έργο Μιας Ζωής” είναι κάτι πολύ παραπάνω από απλώς ένα βιβλίο του οποίου υπογράφω τη μετάφραση –ελπίζω να γίνει κάτι παραπάνω και για τους αναγνώστες του.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
