Σίγουρα όλοι έχουμε παρακολουθήσει επιδείξεις πολεμικών τεχνών με γνωστότερους τους Saolin, Tigers και άλλους. Το πρώτο πράγμα που σου έρχεται στο μυαλό είναι το πόσο προικισμένα είναι αυτά τα παιδιά και πόσες ώρες προπόνησης έχουν στο ενεργητικό τους για να καταφέρουν ότι κάνουν.
Η έννοια του ταλέντου είναι συγκεχυμένη και πολλές φορές δημιουργεί προβλήματα στην αναγνώριση του. Παλιότερες αντιλήψεις εστίαζαν, λαθεμένα, στη κληρονομική προδιάθεση ή σε γενετικά χαρακτηριστικά πχ ύψος, ταχύτητα αντίληψης, φυσική δύναμη κ.α. Το αποτέλεσμα ήταν να απορρίπτονται αθλητές οι οποίοι θα μπορούσαν να είχαν διαπρέψει. Στις πολεμικές τέχνες υπάρχει ένα επιπλέον στοιχείο σε σχέση με τον αθλητισμό και αυτό είναι η τέχνη. Δε φτάνει μόνο μια τεχνική να είναι αποτελεσματική, θα πρέπει να είναι και ωραία. Αυτό δημιουργεί μια ακόμα παράμετρο στη ανακάλυψη του ταλέντου η οποία είναι η ανάγκη για έκφραση μέσα από ένα πολεμικό δρόμο οποιουδήποτε θέλουμε να χαρακτηρίσουμε ταλέντο. Η τέχνη εμπεριέχει συναισθήματα, βιώματα, αισθήσεις οι οποίες παρουσιάζονται στο κοινό τους αφού πρώτα έχει προηγηθεί, η άχαρη για τους περισσότερους, πρακτική εξάσκηση. Η γνώση, η εμπειρία αποκτάται με τη πάροδο του χρόνου και την αδιάκοπη προπόνηση σε θεμελιώδεις κανόνες που διέπουν τις πολεμικές τέχνες.
Καταλήγοντας λοιπόν στην ερώτηση αν μπορούμε να διακρίνουμε με σιγουριά ένα ταλέντο στις πολεμικές τέχνες η απάντηση είναι αρνητική στις μικρές ηλικίες και ο λόγος είναι ότι δεν αρκεί μόνο η ικανότητα εκμάθησης μιας τεχνικής αλλά και άλλοι παράμετροι όπως κοινωνικοί, οικογενειακοί, φιλικοί, επαγγελματικοί. Η αλληλεπίδραση αυτών με σωστή προπόνηση σε βάθος χρόνου θα μας δείξουν πως αντιλαμβάνεται κάποιος τη πολεμική τέχνη.
Η πρώτη επαφή με τη πολεμική τέχνη όταν γίνεται σε μικρή ηλικία έχει ως πρώτο και μοναδικό στόχο την άθληση. Εκεί μπορούμε να ανακαλύψουμε κάποια χαρακτηριστικά- ικανότητες οι οποίες με τη κατάλληλη υποστήριξη είναι ικανές να δημιουργήσουν ένα ταλέντο. Είναι πλέον αναμφισβήτητο ότι τα ταλέντα δημιουργούνται δε γεννιούνται. Κάποιος που θα γεννηθεί με κάποια επιδεξιότητα δε σημαίνει ότι θα διαπρέψει στο άθλημα που κατανοεί ευκολότερα από τους υπόλοιπους. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που παίζουν ρόλο στην εμφάνιση, τη δημιουργία και την αξιοποίηση ενός ταλέντου.
Το παράδειγμα του Μάικλ Φέλπς
Σε παιδική ηλικία ο Φέλπς έχει σύνδρομο ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας. Το πρόβλημα είναι έντονο και ακολουθεί φαρμακευτική αγωγή. Οι γιατροί συστήνουν στη διαζευγμένη μητέρα να τον εντάξει σε ένα αθλητικό πρόγραμμα. Το μόνο που έχει κοντά της είναι το κολυμβητήριο στο οποίο στέλνει και τις δυο μεγαλύτερες κόρες της. Ο Μάικλ αντιδρά έντονα και παρουσιάζει έντονες φοβίες σε σχέση με το νερό και την επαφή με το πρόσωπό του. Μετά από δυο χρόνια σοβαρών αντιδράσεων η μητέρα ανήμπορη να κάνει κάτι ζητά, σαν τελευταία λύση, από ένα μεγάλο προπονητή να αναλάβει το γιό της. Του ζητά να του διδάξει πως μπορεί να αγαπήσει το νερό και να ασχοληθεί με τη κολύμβηση. Ο Μπάουμαν αναλαμβάνει τον εντεκάχρονο και σε τέσσερα χρόνια τον οδηγεί στην ολυμπιάδα του Σύδνεϋ καταλαμβάνοντας την πέμπτη θέση. Το τελικό αποτέλεσμα της αθλητικής καριέρας του Φέλπς είναι 15 χρυσά ολυμπιακά μετάλλια, 2 ασημένια, 2 αργυρά!
Γενετικά χαρακτηριστικά
Έχουν να κάνουν με τις επιμέρους απαιτήσεις της πολεμικής τέχνης π.χ ευκαμψία, ευλυγισία, αναλογία ύψους- βάρους και δύναμης ύψους -βάρους, σύσταση σώματος, αντανακλαστικά (ταχύτητα αντίληψης), αντιληπτική ικανότητα. Το πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι όλοι αυτοί οι παράμετροι διαρκώς μεταβάλλονται σε αυτές τις ηλικίες, αυτό σημαίνει ότι κάποιο παιδί μπορεί να μη δείχνει προικισμένο για τη συγκεκριμένη πολεμική τέχνη αλλά μετά από ένα χρονικό διάστημα να είναι. Κατά γενική ομολογία όμως ένα παιδί το οποίο έχει το σωματότυπο που απαιτείται για μια πολεμική τέχνη υπερτερεί από ένα άλλο που ξεκινά χωρίς αυτό το χαρακτηριστικό.
Ψυχολογικά χαρακτηριστικά
Βασικό χαρακτηριστικό που διαφοροποιεί ένα απλό ασκούμενο από ένα ταλέντο είναι το ψυχολογικό προφίλ που προϋπάρχει. Κύρια γνωρίσματα στη ψυχολογία ενός ταλέντου είναι:
1ον Προσήλωση στη προπόνηση και όχι στην επίδοση
Οι αθλητές αυτοί αγαπούν τη προπόνηση όσο κουραστική και αν είναι. Νιώθουν ότι αποκομίζουν πολλαπλά οφέλη απ’ αυτήν και την αποζητούν. Η βασική τους διαφορά από ένα απλό άνθρωπο είναι ότι γνωρίζουν πως για την επίτευξη ενός στόχου πρέπει να προετοιμαστούν πολύ καλά σε αντίθεση με τη μάζα που εστιάζει μόνο στη χαρά της απονομής μεταλλίων.
2ον Διαχείριση της ήττας
Κάθε ήττα είναι για αυτούς τους αθλητές ένα σχολείο που τους δείχνει λάθη που δε πρέπει να επαναλάβουν. Ο Μάικλ Τζόρνταν λέει ¨Έχασα περισσότερα από 9000 σουτ στη καριέρα μου. Ηττήθηκα σε 300 αγώνες. Σε 26 αγώνες με εμπιστεύτηκαν για να κάνω το σουτ της τελευταίας στιγμής και εγώ το έχασα. Απέτυχα πάλι και πάλι. Γι αυτό και τα έχω καταφέρει.¨
3ον Παραγωγικό άγχος
Είναι ένα γνώρισμα των μεγάλων αθλητών οι οποίοι στον αγώνα γίνονται πολύ καλύτεροι από την προπόνηση. Αυτό σημαίνει ότι μπορούν και διαχειρίζονται το άγχος του αγώνα με τέτοιο τρόπο ώστε να δίνουν τον καλύτερο τους εαυτό. Προσοχή θα πρέπει να δίνεται από τους προπονητές στο ¨άγχος του πρωταθλητή.¨ Είναι το άγχος διατήρησης του γοήτρου που πολλές φορές οδηγεί στο λεγόμενο ¨πάγωμα.¨ Αυτοί είναι αθλητές που έχουν κατακτήσει πολύ γρήγορα φήμη χωρίς να έχουν προλάβει να διαχειριστούν σωστά την κατάσταση.
4ον Αποφασιστικότητα
Οι αθλητές αυτοί αναγνωρίζουν τη πολυπλοκότητα της τέχνης τους και είναι αποφασισμένοι να κάνουν θυσίες. Δεν τους απασχολεί τι κάνουν οι συνομήλικοι τους γιατί οι στόχοι τους είναι ανώτεροι και το αποτέλεσμα θα τους ανταμείψει πολλαπλά. Στη πραγματικότητα εκείνη τη στιγμή δεν αισθάνονται ότι κάνουν θυσίες.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα προικισμένου με όλα τα ψυχολογικά χαρακτηριστικά αθλητή είναι ο Παναγιώτης Γιαννάκης ο οποίος αγωνιζόταν πολλά χρόνια χωρίς να γνωρίζει ότι είχε ρήξη χιαστών και όταν το έμαθε αγωνίστηκε άλλα 15 χρόνια χωρίς να κάνει χειρουργείο φοβούμενος ότι ο χώρος του μπάσκετ θα τον παραμέριζε αν μάθαινε το πρόβλημα του.
Περιβαλλοντικά Χαρακτηριστικά
Οι υποστηρικτές αυτού του μοντέλου ισχυρίζονται ότι ο κύριος παράγοντας δημιουργίας ενός ταλέντου είναι η σωστή προπόνηση και μόνο αυτή. Το προπονητικό περιβάλλον είναι ο πρωταγωνιστικός παράγοντας ανακάλυψης και εκπαίδευσης ενός ταλέντου με τέτοιο τρόπο ώστε να επιτύχει στο άθλημα. Χαρακτηριστικό είναι το παράδειγμα του Ντέιβιντ Μπέκαμ. Ο οποίος ξεκινά να ασχολείται με το ποδόσφαιρο από μικρή ηλικία. Από 11 χρονών παρακολουθείται στενά από σκάουτερ της Μάντσεστερ. Η ομάδα μετά από 5 χρόνια τακτικών δοκιμών τον καλεί στην ακαδημία της. Το αποτέλεσμα είναι να δημιουργηθεί ο παίκτης που ζητά κάθε ομάδα. Δηλαδή εκείνος που έχει τη δυνατότητα να πράξει ότι ακριβώς του ζητά ο προπονητής. Το ταλέντο του δεν ήταν ότι μπορούσε να μαγέψει τα πλήθη με τις ντρίπλες του αλλά με τις απαράμιλλες δυνατότητες που είχε να εκτελέσει με απόλυτη ακρίβεια οποιοδήποτε προπονητικό σχέδιο.
Η θεωρία του Daniel Coyle για τις εστίες ταλέντων
Η θεωρία είναι επικεντρωμένη στα ψυχολογικά και περιβαλλοντικά χαρακτηριστικά ενός ταλέντου. Για να αποδείξει τη θεωρία του επισκέπτεται διάφορα σημεία του πλανήτη όπου εντοπίζονται εστίες ταλέντων σε διαφορετικά αθλήματα. Για παράδειγμα σε μια μικρή περιοχή της Ρωσίας βγαίνουν συνεχώς ταλέντα του τένις, σε μια συνοικία της Νότιας Κορέας παίκτριες του Γκολφ. Σε όσες περιοχές πήγε κράτησε σημειώσεις. Συγκρίνοντας τις σημειώσεις διαπίστωσε πολλά κοινά στις προπονητικές μεθόδους όλων αυτών των εστιών. Με βάση αυτή τη θεωρία καταλαβαίνουμε ότι η σωστότερη προσέγγιση είναι αυτή της αλληλεπίδρασης όλων των παραγόντων. Το προπονητικό περιβάλλον θα πρέπει να αντιληφθεί από νωρίς ποιο είναι το μέλος της ομάδας εκείνο το οποίο κάτω από έντονη εξάσκηση θα μπορέσει να αποδώσει τα μέγιστα. Αυτό το μέλος θα πρέπει να έχει τη γενετική προδιάθεση αλλά και τη ψυχολογική καλλιέργεια που θα το οδηγήσει ψηλά.
Στην έρευνα του ο επιστήμονας εξέτασε και τους γονείς των ταλέντων. Αυτό που διαπίστωσε ήταν εξίσου σημαντικό. Στη πλειονότητα τους οι γονείς δε φόρτιζαν το ταλέντο ψυχολογικά. Όλοι ήταν αμέτοχοι χωρίς να ασκούν καμία πίεση για περισσότερη ή σωστότερη με βάση τα δικά τους πρότυπα προπόνηση. Τα παιδιά ακολουθούσαν το άθλημα που τους άρεσε και όχι αυτό που άρεσε στους γονείς τους. Κάθε κακή προπόνηση, ήττα, απογοήτευση έμενε στο χώρο άθλησης. Αν ο αθλητής το έφερνε στην επιφάνεια μέσα στην οικογένεια η αντιμετώπιση δεν ήταν κριτική αλλά καθαρά συμβουλευτική. Η θεωρία αυτή είναι η επικρατέστερη στις μέρες μας. Η έρευνα είναι λεπτομερής και τα αποτελέσματα της αποτελούν επανάσταση στο χώρο του αθλητισμού.
Η αναγνώριση και αξιοποίηση των ταλέντων στις πολεμικές τέχνες
Είναι εύκολα αντιληπτό ότι οι νέοι που παίρνουν μέρος στις γνωστότερες επιδείξεις πολεμικών τεχνών δεν είναι ταλέντα της τέχνης αλλά ταλέντα γυμναστικών επιδείξεων. Το γεγονός ότι κάνει άλμα δυο μέτρων με τα πόδια σε πλήρη διάταση και προσγειώνεται με απόλυτη ακρίβεια έχοντας σπάσει δυο ξύλα στον αέρα δε σημαίνει ότι μπορεί να κάνει το ίδιο σε ένα αγώνα.
Θα πρέπει επίσης εξ αρχής να διευκρινίσουμε ότι αναφερόμαστε μόνο στις πολεμικές τέχνες αγωνιστικού χαρακτήρα. Στις υπόλοιπες δε μας ενδιαφέρει αν κάποιος έχει ταλέντο γιατί δε χρειάζεται να το αναδείξει μέσα από αγώνες. Η νίκη για αυτές τις τέχνες είναι καθαρά ένα προσωπικό στοίχημα αλλαγής στάσης ζωής και όχι ένα βάθρο. Το αν θα εκτελέσει τέλεια σε κάθε λεπτομέρεια μια τεχνική δε έχει κανένα νόημα αν δεν έχει νιώσει τι βελτιώνει αυτή η τεχνική στη ψυχή του. Από μικρή ηλικία αυτές οι τέχνες αποδεικνύουν ότι δεν υστερούν σε τίποτα από τα μαχητικά χαρακτηριστικά μιας αγωνιστικής τέχνης και συνάμα καλλιεργούν ένα χαρακτήρα ο οποίος δε νοιάζεται για το ποιος είναι καλύτερος.
Όσο και αν φαίνεται οξύμωρο οι αγωνιστικές πολεμικές τέχνες επιδιώκουν το ίδιο αλλά με διαφορετικό τρόπο. Η αναγνώριση της ήττας και η διαχείριση της, το μαχητικό πνεύμα, ο σεβασμός στον αντίπαλο, η ταπεινότητα, η υπομονή και η συγκέντρωση στο στόχο, είναι μόνο μερικά από τα στοιχεία που επιτυγχάνουν άμεσα από τις πρώτες κιόλας προπονήσεις. Σε αυτές τις τέχνες η δημιουργία ταλέντων είναι μια πολύ δύσκολη υπόθεση. Θεωρώ ότι είναι δυσκολότερο από κάποιο απλό άθλημα όπου η καθημερινή προπόνηση χωρίζεται σε τεχνική και ενδυνάμωση.
Στις πολεμικές τέχνες ο ασκούμενος πρέπει να διαχειριστεί πολύ νωρίς ψυχολογικά φορτία τα οποία δημιουργούνται ασυνείδητα και προέρχονται από ιδέες αντιλήψεις και στερεότυπα που έχει πιθανώς δημιουργήσει. Η δουλειά του προπονητή είναι δυσκολότερη γιατί πρέπει να αναπτύξει πρώτα σωστούς ανθρώπους στην κοινωνία και μετά μεγάλους αθλητές. Ένα ταλέντο στις πολεμικές τέχνες πρώτα αναγνωρίζεται από τη στάση και τον τρόπο ζωής του και μετά από τα μετάλλια του.
Νίκος Κορρές
Υ.Γ. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τη θεωρία του Daniel Coyle θα βρείτε στο εξαιρετικό βιβλίο του «The Little Book of Talent» Random House 2012.
