Η Μπεθ Τζόνσον, μια αμερικανίδα μαθήτρια της σχολής ναγκινάτα που μελετάω κι εγώ είναι εξαιρετικά ταλαντούχα δημιουργός ξύλινων όπλων για προπόνηση. Έχοντας εμπειρία από πρώτο χέρι από τις ανάγκες μιας κορίου (και μέσω αυτής και άλλων καθώς από ορισμένες απόψεις όλες οι σχολές έχουν κοινές απαιτήσεις από τον εξοπλισμό τους) και έχοντας το περιθώριο να ασχολείται όσον χρόνο θέλει προκειμένου κάθε όπλο να βγει ακριβώς όπως πρέπει, τα όπλα που κατασκευάζει είναι πραγματικά αριστουργήματα και η τιμή τους αντανακλά αυτό που μπορεί κανείς να δει ακόμα και πριν τα χρησιμοποιήσει και αυτό που θα επιβεβαιώσουν και όσοι τα χρησιμοποιούν ήδη: τα όπλα αυτά είναι στην πραγματικότητα έργα τέχνης. Και αυτός είναι ο λόγος που προσωπικά δε θα αγόραζα ποτέ κάποιο από αυτά.
Σε κανένα ντότζο από όσα έχω επισκεφθεί –ως απλός επισκέπτης ή ως ασκούμενος- δεν έχω δει κανέναν να χρησιμοποιεί τέτοιου τύπου όπλα –και λέω “τέτοιου τύπου” για να προλάβω τυχόν σχόλια ότι οι Ιάπωνες είναι φυσικό να μη γνωρίζουν μια μανιώδη με την τελειότητα Αμερικανίδα: αντίστοιχοι κατασκευαστές υπάρχουν και στην Ιαπωνία και τα όπλα τους συνήθως χρησιμοποιούνται ως δώρα από μαθητές στους δασκάλους και τους σεμπάι τους. Όλοι χρησιμοποιούν όπλα φτιαγμένα από λευκή ή κόκκινη ιαπωνική δρυ, συχνά αγορασμένα από το ράφι ή, αν η σχολή έχει ιδιαίτερες απαιτήσεις, από κάποιον τεχνίτη, συνήθως στο νησί Κιούσου στα νότια της Ιαπωνίας. Και αυτό συμβαίνει επειδή όλοι ξέρουν πολύ καλά ότι τα όπλα αυτά είναι αναλώσιμα και ότι η διάρκεια ζωής τους είναι μετρημένη –ενίοτε ακόμα και σε μήνες.
Αν και πρόκειται μάλλον για την τελευταία σχολή που θα επέλεγα να μελετήσω ακόμα και αν βρισκόταν δίπλα στο σπίτι μου, η Τζίγκεν-ρίου από την Καγκοσίμα (συμπτωματικά επίσης στο νησί Κιούσου) έχει την καλύτερη αντίληψη για το θέμα των όπλων: τα μπόκουτο που χρησιμοποιούν στην πραγματικότητα δεν είναι μπόκουτο αλλά κλαδιά δέντρου από τα οποία απλώς έχουν κόψει τα λεπτά κλαδάκια και τα φύλλα. Όταν τα κλαδιά σπάσουν από την ανελέητη προπόνηση της σχολής, όλες οι τεχνικές της οποίας καταλήγουν σε δεκάδες ταχύτατα αλλεπάλληλα κοψίματα είτε πάνω σε ένα δεμάτι άλλων κλαδιών, είτε πάνω στο όπλο του αντιπάλου, αντικαθίστανται από άλλα και η προπόνηση συνεχίζεται. Είτε μας αρέσει είτε όχι (και συχνά δε μας αρέσει), τα όπλα μας είναι αυτό ακριβώς: κάτι που χρησιμοποιούμε για να κάνουμε τη δουλειά μας, όπως ένα μολύβι ή (στην εποχή μας) ένας υπολογιστής.
Το παραπάνω δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να προσέχει κανείς τον εξοπλισμό του –και δεν αναφέρομαι μόνο στα όπλα αλλά και στα ρούχα και σε οτιδήποτε άλλο χρησιμοποιεί για την εξάσκησή του: η συντήρηση οπλισμού είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει κανείς σε οποιονδήποτε στρατό καθώς ένα όπλο (ή, ξανά, οποιοδήποτε κομμάτι εξοπλισμού) χάνει τη χρησιμότητά του αν δεν είναι σε σωστή κατάσταση και ειδικά αν πρόκειται για κάτι που σχετίζεται με τον πόλεμο (με τη στενή ή την ευρύτερη ερμηνεία της λέξης), “έλλειψη χρησιμότητας” μπορεί να σημαίνει θάνατο ή σοβαρή σωματική βλάβη. Συνεπώς, από τη στιγμή που το όπλο υπάρχει, πρέπει να συντηρείται σωστά και αυτό ανήκει στην κατηγορία αυτών που οι Αμερικανοί αποκαλούν “no brainer”.
Αυτό που εννοώ είναι η υπέρβαση της διαχωριστικής γραμμής μεταξύ “εργαλείου” και “λούσου”, μεταξύ δηλαδή ενός κατά βάση χρηστικού αντικειμένου και ενός κατά βάση διακοσμητικού. Ένα όπλο όπως αυτά της Μπεθ Τζόνσον κοστίζει –κατά περίπτωση- μέχρι και διπλάσια από ό,τι ένα απλό όπλο που μπορεί να βρει κανείς σε ένα οποιοδήποτε κατάστημα με είδη εξοπλισμού πολεμικών τεχνών στο Τόκιο όμως δεν έχει διπλάσια διάρκεια ζωής –και πάλι κατά περίπτωση, μπορεί να έχει έως και μικρότερη. Πράγμα που σημαίνει ότι η αγορά ενός τέτοιου όπλου (ή μιας αντίστοιχα ακριβής χακάμα, ενός αντίστοιχα ακριβού μπόγκου για κέντο/ναγκινάτα κ.λπ.) υπαγορεύεται συχνά –όχι “πάντα”, αλλά “συχνά”- από άλλα κίνητρα τα οποία ελάχιστη σχέση έχουν με την ουσία της εξάσκησης.
Στο πρώτο μου ντότζο του ιάιντο, ένας ήταν ο πιο συνηθισμένος προβληματισμός, ειδικά μεταξύ αρχαρίων: τι ιάιτο (ξίφος εξάσκησης) να αγοράσουμε –είμαι σίγουρος ότι όσοι ξεκινούν σήμερα ιάιντο έχουν την ίδια ανησυχία και αναλώνουν, όπως κάναμε κι εμείς, ώρες επί ωρών στα σχετικά καταστήματα στο Δίκτυο. Κάποιοι αγοράσαμε το Α μοντέλο από το Β κατάστημα και κάποιοι το Γ από το Δ επειδή είχε την τάδε ή τη δείνα λεπτομέρεια καλύτερη και άρα –θεωρητικά- θα έκανε το ιάιντο μας καλύτερο. Μερικά χρόνια μετά, καταφέραμε να φέρουμε στην Ελλάδα για πρώτη φορά έναν δάσκαλο χάνσι 8ου νταν από την Ιαπωνία –προκειμένου να αποφύγει τα προβλήματα μεταφοράς ενός ξίφους μέσω αεροπλάνου, ο δάσκαλος πήρε απλώς ένα ξίφος από αυτά που περίσσευαν στο ντότζο και δη ένα πολύ χαμηλής ποιότητας. Το ιάιντο που έκανε, ήταν ιάιντο επιπέδου χάνσι 8ου νταν.
Αντίστοιχη, αλλά σε πιο χαμηλές βαθμίδες είναι και μια άλλη περίπτωση που μου αρέσει να μνημονεύω –αυτή τη φορά σχετική με εξοπλισμό κέντο: όταν το ίδιο ντότζο αποφάσισε να ξεκινήσει τμήμα κέντο, όλοι πέσαμε με τα μούτρα στο Ίντερνετ για να βρούμε τι θα ήταν καλύτερο. Μαζί με έναν φίλο αποφασίσαμε να ξεκινήσουμε με ένα κορεατικό μπόγκου το οποίο ήταν αρκετά φτηνό για να δοκιμάσουμε τα νερά –σε τελική ανάλυση δεν ξέραμε αν θα μας έκανε (αφού δεν το είχαμε φορέσει πριν το πάρουμε) και δεν ξέραμε αν θα συνεχίζαμε το κέντο. Από τότε έχουν περάσει σχεδόν 10 χρόνια, ο συγκεκριμένος φίλος έχει φτάσει στο 4ο νταν (αν δεν κάνω λάθος), έχει διακρίσεις σε αγώνες, είναι βοηθός εκπαιδευτής κέντο στο ντότζο και, από όσο ξέρω, εξακολουθεί να χρησιμοποιεί το ίδιο μπόγκου. Και για την ιστορία, όντας πολύ καλός στη δουλειά του, δε θα είχε πρόβλημα να αγοράσει ένα καλύτερο –ακόμα και σ’ αυτές τις δύσκολες εποχές.
Τα πλατύγυρα καπέλα στέτσον, οι μπότες και τα τζιν ήταν για τους καουμπόι του 19ου αιώνα, εργαλεία δουλειάς –ότι κάποια στιγμή όλα αυτά τα ρούχα ανέβηκαν στις πασαρέλες δε σημαίνει ότι δεν παραμένουν εργαλεία για τους σημερινούς καουμπόι (ναι, υπάρχουν: στις ΗΠΑ εκτρέφονται περίπου 90 εκατομμύρια μοσχάρια σε πάνω από 600.000 ράντσα –κάποιοι δουλεύουν στα ράντσα αυτά!) Και το ίδιο ισχύει για τον εξοπλισμό των πολεμικών τεχνών: είναι κατά βάση ένα εργαλείο δουλειάς –και για όσους ασχολούνται επαγγελματικά με τις τέχνες αυτές, ο παραπάνω προσδιορισμός είναι κυριολεκτικός. Καλό θα είναι λοιπόν, πιστεύω, να τον αντιμετωπίζουμε ως τέτοιο και όχι σαν κόσμημα ή σαν το καλό μας κοστούμι –έχω την εντύπωση ότι, παρά τα φαινόμενα, έτσι τον σεβόμαστε περισσότερο.
ΥΓ
Βεβαίως οι περιπτώσεις που ένα εργαλείο είναι ακριβότερο επειδή είναι πραγματικά καλύτερης ποιότητας ανήκουν σε μια άλλη συζήτηση. Όμως ακόμα και έτσι, το παράδειγμα με τον χάνσι παραμένει. Και, παρακαλώ, το “αυτός είναι χάνσι 8ο νταν” δεν είναι επιχείρημα: υποτίθεται ότι ασκούμαστε γιατί θέλουμε όλοι να φτάσουμε στο επίπεδο αυτό!
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
