Πόσοι μπουντόκα χρειάζονται;

Είχα πρόσφατα μια συζήτηση με έναν φίλο ο οποίος είναι σίχαν σε μια κορίου ιάι από το Κανσάι, την ευρύτερη περιοχή του Κιότο και της Οσάκα, αρκετά προχωρημένος στο Σίντο Μούσο-ρίου και ένας από τους πιο υψηλόβαθμους τζοντόκα (εννοώ το τζόντο που σχετίζεται με την ομοσπονδία του κέντο) στις ΗΠΑ. Όπως πολύ συχνά συμβαίνει στις συζητήσεις μας, κάποια στιγμή στραφήκαμε στο μέλλον των πολεμικών τεχνών και όταν ανέφερα ότι στο κέντο στην Ιαπωνία ασκούνται περίπου δυόμισι εκατομμύρια άνθρωποι, ο φίλος μου σχολίασε με κάποια απογοήτευση ότι ο αριθμός είναι πολύ μικρός. Και αντίδρασή μου ήταν, είναι όντως; Και αν ναι, γιατί; Πόσους κεντόκα χρειάζεται η Ιαπωνία; Και πόσους ο κόσμος; Και αν θέλουμε να το γενικεύσουμε περισσότερο, πόσους πολεμικοτεχνίτες χρειάζεται;

...δεδομένου του μεγάλου βαθμού διαρροών που έχουν οι πολεμικές τέχνες, οι εκπαιδευτές χρειάζονται όσο περισσότερους μαθητές μπορούν για να εξασφαλίσουν ότι κάθε δεδομένη στιγμή παραμένει ένας αριθμός ικανός για να καλύψει τα έξοδα της σχολής...

Ειδικά σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου οι υποδομές για δραστηριότητες όπως οι πολεμικές τέχνες είναι πολύ περιορισμένες, οι εκπαιδευτές των τεχνών αυτών γίνονται -αναγκαστικά- επαγγελματίες από την πρώτη στιγμή και, καθένας στον βαθμό που μπορεί, υιοθετούν τεχνικές μάρκετινγκ προκειμένου να καταφέρουν να φέρουν περισσότερο κόσμο στα ντότζο τους· δεδομένου του μεγάλου βαθμού διαρροών που έχουν οι πολεμικές τέχνες, οι εκπαιδευτές χρειάζονται όσο περισσότερους μαθητές μπορούν για να εξασφαλίσουν ότι κάθε δεδομένη στιγμή παραμένει ένας αριθμός ικανός για να καλύψει τα έξοδα της σχολής και, ενδεχομένως, ένα συμπλήρωμα στο εισόδημα του εκπαιδευτή. 

Όλα αυτά είναι κατανοητά όμως αν για χάρη της συζήτησης παρακάμψουμε λίγο τις ειδικές συνθήκες της Ελλάδας και όσων χωρών είναι όπως αυτή, τι συμβαίνει στις χώρες που προσφέρουν υποδομές με πολύ μικρό κόστος που μπορούν να συντηρηθούν με πολύ λιγότερους μαθητές; Ξέρω ότι κάτι τέτοιο συμβαίνει σε ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες καθώς και στην Ιαπωνία όπου οποιαδήποτε αθλητική δραστηριότητα χαίρει υποστήριξης από το σχολικό σύστημα, τους δήμους τις νομαρχίες και το κράτος με αποτέλεσμα το κόστος για έναν μαθητή συχνά να μην υπερβαίνει τα πέντε ευρώ τον μήνα. Προσπαθούν οι εκπαιδευτές πολεμικών τεχνών στις χώρες αυτές να φέρουν πολλούς μαθητές στα ντότζο τους;

Τουλάχιστον στην Ιαπωνία, η απάντηση είναι “όχι ιδιαίτερα”. Αν και πολλά ντότζο φτιάχνουν φυλλάδια και τα κολλάνε σε δημόσια κτίρια της περιοχής λέγοντας “ψάχνουμε για μαθητές”, ελάχιστα κάνουν κάτι πιο επιθετικό όπως διαφημίσεις στον ειδικό και γενικό τύπο, καμπάνιες γνωριμίας με τις πολεμικές τέχνες κ.λπ. Ενίοτε κάνουν επιδείξεις όμως αυτό ισχύει κυρίως για τις κλασικές σχολές και αυτό γιατί πρόκειται για μια παράδοση που ξεκίνησε από την εποχή του Έντο και τους σογκούν –από όσο έχω καταλάβει, δε, η αποτελεσματικότητά τους είναι αμφίβολη: μαζί με τα σάιτ και, σε κάποιες περιπτώσεις, τα βίντεο στο YouTube, το πολύ να φέρνουν στην πόρτα του ντότζο ένα άτομο τον μήνα. 

...και παρότι ειδικά στην Ιαπωνία το λεκτικό μέρος είναι συχνά λακωνικό (θέμα κουλτούρας, γαρ), οι ασκούμενοι δείχνουν να εισπράττουν από αυτό όσα χρειάζονται για να συνεχίσουν και, κρίνοντας από το αποτέλεσμα, να προοδεύσουν...

 

Αυτό δε σημαίνει ότι οι εκπαιδευτές αντιμετωπίζουν το αντικείμενό τους με πλημμελή σοβαρότητα –στην πραγματικότητα συμβαίνει το αντίθετο! Σε όσα ντότζο έχω βρεθεί και όσα τμήματα έχω παρακολουθήσει, παιδικά και ενηλίκων, έχω δει τους εκπαιδευτές να καταβάλλουν τη μέγιστη δυνατή προσπάθεια ώστε οι μαθητές να μάθουν όσο το δυνατόν καλύτερα και όσο το δυνατόν πιο γρήγορα τις τεχνικές της εκάστοτε τέχνης και τις αρχές πίσω από αυτές, ενώ πάντοτε υπάρχει και κάποια αναφορά στο πώς οι αρχές αυτές μπορούν να συνδράμουν στην προσωπικότητα του ασκούμενου και εκτός ντότζο και τέχνης. Και παρότι ειδικά στην Ιαπωνία το λεκτικό μέρος είναι συχνά λακωνικό (θέμα κουλτούρας, γαρ), οι ασκούμενοι δείχνουν να εισπράττουν από αυτό όσα χρειάζονται για να συνεχίσουν και, κρίνοντας από το αποτέλεσμα, να προοδεύσουν. 

Συνεπώς η περιορισμένη έμφαση στην ποσότητα δε συνοδεύεται από αντίστοιχη έλλειψη στην ποιότητα. Αντίθετα μάλιστα, και αυτό το έχω συζητήσει αρκετές φορές με εκπαιδευτές τόσο κλασικών όσο και σύγχρονων πολεμικών τεχνών, συνήθως συμβαίνει το αντίθετο: ο λόγος που οι εκπαιδευτές δεν προσπαθούν να μεγιστοποιήσουν τους αριθμούς των τάξεών τους είναι ακριβώς προκειμένου να μπορούν να αφιερώνουν όσο περισσότερο χρόνο μπορούν στους μαθητές που έχουν και να καταφέρουν έτσι να τους κάνουν να προοδεύσουν όσο περισσότερο μπορούν. Ειδικά στις κλασικές σχολές οι οποίες είναι εξ ορισμού πιο αφανείς από το ντότζο κέντο/κιούντο/τζούντο/καράτε/αϊκίντο της γειτονιάς, η αφάνεια αυτή χρησιμοποιείται σαν ένα πρώτο μέτρο της σοβαρότητας του μελλοντικού ασκούμενου: το γεγονός ότι αυτός μπήκε στον κόπο να αναζητήσει το ντότζο και να χτυπήσει την πόρτα του, θεωρείται σαν ένδειξη ότι ενδιαφέρεται πραγματικά για τη συγκεκριμένη παράδοση. 

...σε μια κοινωνία όπως οι σύγχρονες που προσφέρει μια πλειάδα δραστηριοτήτων τόσο για εκγύμναση όσο και για ατομική εξέλιξη, η εκάστοτε πολεμική τέχνη είναι μια επιλογή από τις πολλές οπότε αφορά μόνο εκείνους που ενδιαφέρονται αρκετά γι αυτή ώστε να φτάσουν ως το ντότζο, να ζητήσουν να παρακολουθήσουν ένα μάθημα, να κουβεντιάσουν με τον εκπαιδευτή και να επιστρέψουν...

Δεν είναι όμως μόνο η προστασία της ποιότητας ο λόγος που κάνει τους ιάπωνες εκπαιδευτές πολεμικών τεχνών να μην προσπαθούν ιδιαίτερα να βρουν καινούριους μαθητές. Είναι και ότι είναι συμφιλιωμένοι με την ιδέα ότι οι τέχνες τους δεν είναι η αρχή και το τέλος, το άλφα και το ωμέγα, η απάντηση στο ερώτημα για τη ζωή το σύμπαν και τα πάντα: σε μια κοινωνία όπως οι σύγχρονες που προσφέρει μια πλειάδα δραστηριοτήτων τόσο για εκγύμναση όσο και για ατομική εξέλιξη, η εκάστοτε πολεμική τέχνη είναι μια επιλογή από τις πολλές οπότε αφορά μόνο εκείνους που ενδιαφέρονται αρκετά γι αυτή ώστε να φτάσουν ως το ντότζο, να ζητήσουν να παρακολουθήσουν ένα μάθημα, να κουβεντιάσουν με τον εκπαιδευτή και να επιστρέψουν. 

Προφανώς οι ίδιοι οι εκπαιδευτές θεωρούν ότι οι τέχνες τους είναι σημαντικές –απόδειξη ότι έχουν αφιερώσει σ’ αυτές τη ζωή τους ή έστω ένα μεγάλο κομμάτι της. Όμως σε ό,τι αφορά την εξάπλωσή τους, δεν τις αντιμετωπίζουν με τη θέρμη του ιερέα που μόλις χρίστηκε και αισθάνεται ότι οφείλει στον Θεό και στην εκκλησία της αρεσκείας του να προσηλυτίσει τους πάντες. Αυτό που θεωρούν σημαντικό είναι οι τέχνες να συνεχίσουν να υπάρχουν και κάθε εκπαιδευτής ξέρει ότι αν κάνει σοβαρά τη δουλειά του, θα καταφέρει στη διάρκεια της πορείας του στην τέχνη να βγάλει τουλάχιστον δυο-τρεις άξιους συνεχιστές της παράδοσης που πήρε από τον δικό του εκπαιδευτή· στην πραγματικότητα, ένας τέτοιος εκπαιδευτής θα βγάλει τουλάχιστον δέκα και αν αυτοί συνεχίσουν με τον ίδιο ρυθμό, η τέχνη θα συνεχίσει. Και αν συνεχίσει θα υπάρχουν πάντοτε κάποιοι που θα την αναζητήσουν γιατί κάπου μέσα τους υπάρχει ένα συγκεκριμένο κενό που μόνο αυτή μπορεί να καλύψει.

Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης