Έγραφα σε ένα σχετικά πρόσφατο
κείμενό μου ότι παρότι βρίσκομαι στην αξιοζήλευτη για πολλούς (ακόμα και για μένα τον ίδιο πριν από 10 χρόνια) θέση να ζω πολύ κοντά στο Κόντοκαν, στην πραγματικότητα δεν μπορώ να πάω και να παρακολουθήσω μαθήματα εκεί. Ξαναδιαβάζοντας δε το κείμενο, και τέτοιες μέρες που πολλοί σκέφτονται να ξεκινήσουν να ασκούνται σε μια πολεμική τέχνη, συνειδητοποίησα ότι τελικά το κλασικό εκείνο “ποτέ δεν είναι αργά” είναι τόσο “σοφό” όσο όλες οι “λαϊκές σοφίες”: ελάχιστα –ή για την ακρίβεια, ισχύει μεν όμως σίγουρα όχι πάντα. Μ' άλλα λόγια, αρκετές φορές δυστυχώς είναι αργά για ορισμένα πράγματα.
Ξέρω ότι πολλοί δάσκαλοι πολεμικών τεχνών θα θελήσουν για μια ακόμα φορά το κεφάλι μου πάνω σε μια πιατέλα –ειδικά σε μια περίοδο κρίσης που οι μαθητές έχουν γίνει πολύ πιο αραιοί από ό,τι παλιότερα- όμως παρά τη συνηθισμένη φιλολογία, όλες οι πολεμικές τέχνες δεν είναι για όλους τους ανθρώπους και σίγουρα δεν είναι για όλες τις φάσεις της ζωής όλων των ανθρώπων. Σε κάποιες περιπτώσεις, κάποιες άλλες μέθοδοι άσκησης είναι προτιμότερες -το ότι οι μέθοδοι αυτές υπολείπονται των πολεμικών τεχνών σε δυνατότητες αυτοάμυνας ή επαφής με άλλους πολιτισμούς (αν και όχι κατ' ανάγκη αυτογνωσίας) είναι δυσάρεστο όμως η ζωή είναι γεμάτη απογοητεύσεις.
Οι βασικότεροι και σοβαρότεροι λόγοι για να μην ασχοληθεί κανείς με τις πολεμικές τέχνες -ή έστω με κάποιες από αυτές- είναι αυτοί που σχετίζονται με την υγεία: άνθρωποι που έχουν υποστεί τραυματισμούς ή πάσχουν από σοβαρές ασθένειες ή είναι πάνω από κάποια ηλικία, θα πρέπει να κάνουν μια σοβαρή συζήτηση με τον γιατρό τους και να του εξηγήσουν εν πάση λεπτομέρεια, κατά προτίμηση δείχνοντάς του και βίντεο, τι απαιτήσεις έχει η τέχνη που σκέφτονται να ακολουθήσουν. Η άσκηση δεν είναι προνόμιο ούτε των νέων, ούτε των απολύτως υγιών όμως αν κανείς δε συμπεριλαμβάνεται σε μια από τις δύο αυτές κατηγορίες, καλό θα είναι να αναζητήσει μια μορφή άσκησης που θα τον ωφελήσει και όχι που θα τον βλάψει.
Μέρος της παραπάνω συζήτησης είναι και η ψυχική υγεία – και αναφέρομαι εδώ σε όλες τις διαστάσεις της, όχι μόνο τις κλινικές. Πολλοί άνθρωποι (και ακόμα περισσότεροι στις μέρες μας, έχω την εντύπωση) έχουν συσσωρεύσει τεράστιους όγκους προβλημάτων και έχουν στραφεί σε ψυχαναλυτές ή νευρολόγους –παρά τη συνηθισμένη αντίληψη που θέλει τις πολεμικές τέχνες σαν μορφή ψυχοθεραπείας, δεν είναι και δεν πρέπει να είναι συνεπώς θα ήταν πολύ καλύτερο οι άνθρωποι αυτοί να κάνουν μια συζήτηση με τον θεραπευτή τους, αντίστοιχη με αυτή που πρότεινα να κάνουν και με τον γιατρό τους.
Έγραψα περί ηλικίας, όμως αυτή μπορεί να λειτουργήσει σαν εμπόδιο και από την ανάποδη: κάποιες πολεμικές τέχνες δεν είναι κατάλληλες για παιδιά τόσο για λόγους σωματικούς όσο και για λόγους ψυχολογικούς –αντίθετα, κάποιες άλλες είναι γιατί οι άνθρωποι που τις δημιούργησαν και τις διδάσκουν ασχολήθηκαν ιδιαίτερα με τη διαμόρφωση μιας ειδικής παιδαγωγικής μεθόδου για νεαρά άτομα. Δεν έχω παιδιά όμως έχω προτείνει σε αρκετούς φίλους που έχουν να στείλουν τα δικά τους σε συγκεκριμένες σχολές, συγκεκριμένων τεχνών, ακόμα και σε περιπτώσεις που δεν είχα ιδιαίτερες σχέσεις με τους εκπαιδευτές: τα ίδια τα διδασκόμενα συστήματα ήταν αρκετά ώστε να με κάνουν να αισθανθώ αρκετά ασφαλής στην πρότασή μου.
Ξεφεύγοντας από τα πολύ βασικά, ένα άλλο θέμα που πιστεύω ότι μπορεί να λειτουργήσει περιοριστικά για κάποιους ανθρώπους είναι η αγωνιστική διάσταση –προφανώς αυτό ισχύει βασικά στα μαχητικά αθλήματα. Αν και θεωρητικά οι ασκούμενοι στα συστήματα αυτά διατηρούν μια ισορροπία μεταξύ της κλασικής εκδοχής τους και της αγωνιστικής, στην πραγματικότητα η τελευταία παίρνει πάντοτε τη μερίδα του λέοντος της προσοχής και αυτό αναπόφευκτα θα αποτελέσει πρόβλημα για όσους δεν ενδιαφέρονται για κάτι τέτοιο. Και ναι μεν η διάθεση για αποστασιοποίηση από το αγωνιστικό μέρος είναι επίσης συνήθως συνάρτηση της ηλικίας όμως δεν είναι πάντα: ορισμένοι άνθρωποι έρχονται στις πολεμικές τέχνες ακριβώς επειδή δεν είναι αθλήματα!
Ένα τελευταίο και κάπως πιο δυσδιάκριτο εμπόδιο είναι η καθημερινότητα: οι πολεμικές τέχνες, περισσότερο ίσως από άλλες μορφές άσκησης, απαιτούν επιμέλεια –μην ξεχνάμε ότι στην πραγματικότητα δεν πηγαίνουμε στις σχολές για “προπόνηση” αλλά για “μάθημα”. Αν κανείς δεν έχει να διαθέσει σε σταθερή βάση ορισμένες ώρες μέσα στην εβδομάδα του (το λιγότερο: στην πραγματικότητα θα ήταν καλό να μπορεί να διαθέτει έστω και λίγη ώρα κάθε μέρα) είναι μαθηματικά βέβαιο ότι η πορεία του θα είναι ασταθής, γεγονός που θα οδηγήσει σε ανεπάρκεια, γεγονός που θα οδηγήσει –τελικά- σε παραίτηση. Οι οικογενειακές και οι επαγγελματικές υποχρεώσεις, οι κοινωνικές σχέσεις, η συμμετοχή σε άλλες δραστηριότητες είναι όλες πολύ σημαντικές διαστάσεις της ζωής μας και η προσθήκη μιας ακόμα δραστηριότητας μπορεί να αποβεί σε βάρος της ισορροπίας τους.
Δε θέλω τα παραπάνω να ακουστούν αποθαρρυντικά γιατί δεν τα γράφω μ' αυτή την πρόθεση: μακάρι όλοι όσοι ενδιαφέρονται για τις πολεμικές τέχνες να μπορέσουν να ασκηθούν σ' αυτές για καλό τόσο (και κυρίως) δικό τους, όσο και των σχολών, των εκπαιδευτών, των ίδιων των τεχνών και, τελικά, της κοινωνίας (ναι, συντάσσομαι μ' αυτούς που πιστεύουν ότι η εμπλοκή με τις πολεμικές τέχνες μπορεί να ωφελήσει και την κοινωνία). Όμως αυτό που έχω δει -και συζητήσει με εκπαιδευτές- είναι ότι μια μεγάλη μερίδα των ανθρώπων που διασχίζει το κατώφλι των σχολών (για την ακρίβεια, η μεγαλύτερη) οδηγήθηκε εκεί για λάθος λόγους, στην πραγματικότητα θα προτιμούσε να βρίσκεται κάπου αλλού και είναι θέμα χρόνου μέχρι να το κάνει. Και παρότι ορισμένοι εκπαιδευτές θα προτιμήσουν να μην τους αποτρέψουν εξ αρχής (είπαμε: οι καιροί είναι δύσκολοι), οι περισσότεροι θα προτιμούσαν να έχουν απέναντί τους μαθητές που να συμμερίζονται τη δική τους αγάπη και αφοσίωση για το αντικείμενο.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
