Οι αιτίες που προκαλούν μυοσκελετικές κακώσεις είναι πολλές και ποικίλες. Τα ποσοστά αυξάνουν όσο περισσότερο επίπονη είναι μια άσκηση σε ένταση και διάρκεια και όταν υπάρχει σωματική επαφή με τον αντίπαλο. Οι τραυματισμοί μοιάζουν αναπόφευκτοι πολλές φορές και δυστυχώς είναι, ωστόσο, υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να τους αποτρέψουν ή να περιορίσουν τη σοβαρότητά τους. Αν σκεφτεί κανείς ότι στη διάρκεια της προπόνησης το μυοσκελετικό σύστημα υφίσταται μια διαρκή μηχανική επιφόρτιση, είναι λογικό να γίνονται κάποιες φορές λάθη στην εκτέλεση μιας άσκησης που οδηγούν σε έναν τραυματισμό. Οι αιτίες των τραυματισμών είναι δυο, εξωγενείς και ενδογενείς.
Eξωγενείς:α) η λανθασμένη προπόνηση: ο κακός προγραμματισμός με απουσία ασκήσεων βαθμιαίας έντασης και δυσκολίας δε δίνει τον κατάλληλο χρόνο για την προσαρμογή του μυοσκελετικού συστήματος στις απαιτήσεις της άσκησης και συχνά ξεπερνιούνται τα όρια αντοχής μυών και τενόντων. Αυτό προκαλείται με μη επαρκή διαστήματα ανάπαυσης, υπερβολική διάρκεια, συνεχής κακή τεχνική εκτέλεση και ανισότιμη κατανομή δύναμης στη διάρκεια ενός μαθήματος/προπόνησης.
β) ο τάπητας του αγωνιστικού χώρου και ο προστατευτικός εξοπλισμός: η επαφή του πέλματος με τον τάπητα επενεργεί σ’ αυτό μια δύναμη, «την αντίδραση του δαπέδου». Είναι προφανές τι επιφόρτιση δέχεται ολόκληρο το σώμα όταν η προπόνηση γίνεται σε ένα σκληρό έδαφος και σε έναν μαλακό όπου υπάρχει η δυνατότητα απορρόφησης των κραδασμών. Με τον προστατευτικό εξοπλισμό συμβαίνει ακριβώς το ίδιο, καθώς μειώνει τη δύναμη των κρούσεων και προστατεύει τον ασκούμενο/η από κακώσεις.
γ) οι κλιματικές συνθήκες: αν και η προπόνηση στις πολεμικές τέχνες γίνεται κυρίως σε κλειστούς χώρους, δεν πρέπει κανείς να παραβλέπει τη σημαντικότητα της σταθερής θερμοκρασίας στο χώρο προπόνησης.
Ενδογενείς:α) οι ανατομικές ανωμαλίες: υπερβολική σκολίωση, λόρδωση, κύφωση, ραιβό γόνατο, πλατυποδία κλπ., αναγκάζουν τον ασκούμενο να επιβαρύνει ανισομερώς το μυοσκελετικό του σύστημα καθ’ όλη την εκτέλεση ασκήσεων, με αποτέλεσμα την αύξηση της πιθανότητας τραυματισμού.
β) η μυϊκή ατροφία/ασυνέργεια: ανομοιογένεια δύναμης μεταξύ ζεύγων μυών (αγωνιστών-ανταγωνιστών) δημιουργεί μια ασυνέργεια στην εκτέλεση κάποιων ασκήσεων και αυξάνει τον κίνδυνο τραυματισμού του ασθενέστερου μυός ή και των κοντινών αρθρώσεων. Ο τραυματισμός αυτός μπορεί να προκληθεί και σε ιδιαίτερα γυμνασμένους ασκούμενους και πρέπει να διερευνάται με προσοχή. Όμοια, η μυική ατροφία ενός μυός –λόγω ακινητοποίησης του για μεγάλο διάστημα (π.χ. μετά από έναν τραυματισμό) μπορεί να οδηγήσει σε διαφορές λειτουργικότητας των μυών, κυρίως, των άκρων.
γ) η μειωμένη ευλυγισία: η αυξημένη σπαστικότητα μυών, συνδέσμων και τενόντων, δημιουργεί αυξημένη τάση και τους κάνει επιρρεπής σε οξείες ή χρόνιες κακώσεις.
δ) η ιστολογική/βιοχημική οργάνωση μυών: διαταραχές στην κατανομή ενζύμων και ιόντων στις μυϊκές ίνες προκαλούν λειτουργικά προβλήματα στους μύες, όπως κράμπες και διάφορα επώδυνα σύνδρομα. Μπορεί να προκληθούν από την κακή υγιεινή του σώματος και την ελλιπή πρόσληψη θρεπτικών τροφών/υγρών, γενικότερα, την κακή διατροφή.
ε) τα μορφολογικά χαρακτηριστικά σώματος (φύλο, ηλικία): μη επαρκώς αναπτυγμένο μυοσκελετικό σύστημα στα παιδιά, ελάττωση ευκαμψίας και οστεοπόρωση σε μεσήλικές, αυξάνουν τις πιθανότητες μικροτραυματισμών, αν δεν προσεχθούν οδηγούν σε σύνδρομα υπέρχρησης.
"Το αγωνιστικό πρόγραμμα απαιτεί τεράστια αποθέµατα ψυχικής ενέργειας, επιβαρύνει ψυχολογικά τους αθλητές/τριες και κάτι τέτοιο μπορεί κάλλιστα να έχει επιπτώσεις στο μυοσκελετικό τους σύστημα"
Μια ξεχωριστή αιτία, που συχνά δεν λαμβάνεται υπόψη, είναι ψυχοκοινωνικοί παράγοντες. Δεν είναι ευρέως γνωστό αλλά η ψυχολογική κατάσταση ενός ασκούμενου/ης μπορεί να προκαλέσει ή να αυξήσει σημαντικά την πιθανότητα ενός σωματικού τραυματισμού. Το αγωνιστικό πρόγραμμα απαιτεί τεράστια αποθέµατα ψυχικής ενέργειας, επιβαρύνει ψυχολογικά τους αθλητές/τριες και κάτι τέτοιο μπορεί κάλλιστα να έχει επιπτώσεις στο μυοσκελετικό τους σύστημα. Όμοιοι κίνδυνοι αναπτύσσονται από το υψηλό στρες που προκαλεί μεταξύ άλλων και διαταραχές στο συντονισμό των κινήσεων. Εκτενείς πληροφορίες σχετικά, μπορείτε να αντλήσετε σε προηγούμενο άρθρο μου στον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών με τίτλο «Η ψυχολογική πρόληψη τραυματισμών».
Τέλος, τα είδη των κακώσεων κατανέμονται σε τέσσερις μεγάλες κατηγορίες:
1. δέρματος: εκδορές, φλύκταινες, μώλωπες.
2. μυών και τενόντων: εκτός ορίου διατάσεις, θλάσεις, αιματώματα, κράμπες-σπασμοί.
3. αρθρώσεων: διαστρέμματα, εξαρθρήματα.
4. οστών: κατάγματα.
5. κακώσεις υπέρχρησης: ξεκινούν συνήθως από κάποιο μικροτραυματισμό που περνά απαρατήρητος, μιας και δεν αποτελεί αιτία διακοπής της προπόνησης-άσκησης. Ωστόσο, η μη θεραπεία του τον μεταλλάσσει σε χρόνιο και αργότερα σε σοβαρή κάκωση υπέρχρησης. Οι τύποι των κακώσεων υπέρχρησης είναι κατάγματα κόπωσης, τενοντίτιδες, κακώσεις στις προσφύσεις τενόντων, χονδρομαλάκυνση επιγονατίδας, ορογονοθυλακίτιδες.
Συνοψίζοντας, ο συνεχής έλεγχος του δαπέδου/τατάμι για βλάβες, όπως σχίσματα, μικροαντικείμενα, ιδρώτα που κάνει ολισθηρή την επιφάνεια, η χρήση βοηθητικών στρωμάτων για ρίψεις και πτώσεις καθώς και απαραίτητων προστατευτικών σώματος για την εξάσκηση με επαφή, όπως και η διατήρηση σταθερών και κατάλληλων κλιματικών συνθηκών στη διάρκεια των προπονήσεων περιορίζουν-σε γενικές γραμμές- τους τραυματισμούς. Επιπλέον, η δυνατότητα παροχής πρώτων βοηθειών από τον προπονητή είναι επιβεβλημένη και αποτελεί υποχρέωσή του. Η έγκαιρη εφαρμογή των σωστών μέτρων αντιμετώπισης ενός τραυματισμού στην οξεία φάση του περιορίζει περαιτέρω βλάβη και επιτυγχάνει συντομότερη θεραπεία.
Σοφία Ξυγαλά
ΠΗΓΕΣA. Δεληγιάννης: Ιατρική της Άθλησης, εκδ. University Studio Press
Α. Κίτσιος: Αθλητική Φυσικοθεραπεία, εκδ. Μαίανδρος
Π. Συμεωνίδης: Ορθοπεδική, εκδ. University Studio Press
