“Κύριοι, κάτι που συνήθως παραβλέπουμε, είναι ότι οι τέχνες στις οποίες ασκούμαστε, φτιάχτηκαν για ανθρώπους με προσδόκιμο ζωής τα 40. Πράγμα που σημαίνει ότι αν κανείς θέλει να γεράσει με το σώμα του σε καλή κατάσταση, καλά θα κάνει να στραφεί κάπου αλλού –το Πιλάτες, το κολύμπι ή η γιόγκα είναι καλές επιλογές.” Ενδιαφέρουσα δήλωση, ειδικά αν σκεφτεί κανείς ότι ο άνθρωπος που την έκανε στο φετινό σίνενκαϊ (έξοδος για φαγητό και ποτό που συνοδεύει την αρχή της χρονιάς) της παρέας των ασκούμενων στις κορίου στο Τόκιο, είναι πιστοποιημένος εκπαιδευτής σε δύο παραδόσεις, και ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες γενικότερα 40 χρόνια, τα 20 από αυτά στην Ιαπωνία.
Ο φίλος μας είπε κάτι που το ξέρουμε όλοι –θεωρητικά, και όσοι έχουμε περάσει τα 45 και εμπειρικά και δη με τον πιο αδιαμφισβήτητο τρόπο: οι πολεμικές τέχνες και δη οι κλασικές πολεμικές τέχνες δεν είναι σχεδιασμένες για ισόβια ενασχόληση. Και όχι μόνο επειδή οι άνθρωποι που έβαλαν τις βάσεις γι αυτές σπάνια έφταναν σε μεγάλη ηλικία. Αλλά και επειδή μέχρι την έλευση του αστικού/καπιταλιστικού τρόπου ζωής, η ίδια η συστηματοποιημένη σωματική άσκηση δεν συγκαταλεγόταν στις δραστηριότητες του ευρύτερου πληθυσμού γιατί δεν υπήρχε ούτε διαθέσιμος χρόνος, ούτε σύστημα οργάνωσής της, ούτε (πολύ περισσότερο) η συνείδηση ότι επρόκειτο για κάτι που ωφελούσε τον απλό άνθρωπο.
Προσοχή και προς αποφυγή παρεξηγήσεων: με τα παραπάνω δεν εννοώ ότι η σωματική άσκηση ανακαλύφθηκε τον 20ο αιώνα. Βεβαίως υπήρχε συνείδησή της και μάλιστα αρκετή ώστε να οδηγήσει στην ύπαρξη οργανωμένου αθλητισμού στην Αρχαία Ελλάδα, και στην Αρχαία Ρώμη, και στους περισσότερους παλιούς πολιτισμούς. Όμως ο αθλητισμός αυτός είχε τις βάσεις του είτε σε θρησκευτικές τελετές, είτε στην πολεμική δράση, είτε ήταν (όπως εξακολουθεί να είναι και σήμερα) ένας τρόπος ψυχαγωγίας της κοινότητας και αφορούσε συγκεκριμένα μέλη της κοινωνίας –όχι το σύνολό της. Όπως και οι πολεμικές τέχνες της Ιαπωνίας, αφορούσαν, αρχικά, τους σαμουράι.
Εμείς δεν είμαστε σαμουράι –και λέγοντας “εμείς” εννοώ όλους τους ανθρώπους της σύγχρονης εποχής, Ιάπωνες και μη. Αφενός το προσδόκιμο ζωής μας είναι πολύ μεγαλύτερο (περίπου 70%) και αφετέρου έχουμε έναν τρόπο ζωής που όχι μόνο επιτρέπει αλλά σχεδόν επιβάλλει κάποιο είδος άσκησης προκειμένου να παραμείνουμε υγιείς και να μπορέσουμε όντως να φτάσουμε το εν λόγω προσδόκιμο και δη σε καλή κατάσταση. Όμως η πεποίθηση ότι ένα σύστημα άσκησης για πολεμιστές (ή περίπου πολεμιστές) που σχεδιάστηκε πριν από 400 χρόνια είναι το βέλτιστο για εμάς είναι εγγενώς προβληματική και αρκεί να βάλει κανείς στη θέση του συστήματος άσκησης οτιδήποτε άλλο (σύστημα οργάνωσης της κοινωνίας, σύστημα εκπαίδευσης, σύστημα μετακίνησης, σύστημα περίθαλψης κ.λπ.) για να το καταλάβει.
Όποιος έχει εξασκηθεί στις κλασικές πολεμικές τέχνες ξέρει ότι ο τρόπος που γίνεται η εξάσκηση πηγαίνει κόντρα στις περισσότερες αρχές προπονητικής όπως τις αντιλαμβανόμαστε στο πρώτο τέταρτο του 21ου αιώνα. Οι ασκούμενοι σπάνια προθερμαίνουν το σώμα τους πριν την εξάσκηση (και όταν το κάνουν το κάνουν πλημμελώς), οι κινήσεις που διδάσκονται και που επαναλαμβάνουν προκειμένου να τελειοποιήσουν τις τεχνικές τους είναι συχνά αφύσικες –με την έννοια ότι αναγκάζουν ειδικά τις αρθρώσεις να υποστούν πολύ μεγαλύτερη και περισσότερη κόπωση από όσο αντέχουν και συχνά σε θέσεις που είναι στα όρια του εύρους κίνησής τους- και, ειδικά στις άοπλες τέχνες, οι αλλεπάλληλες πτώσεις καταπονούν όχι μόνο τους μύες και τα οστά αλλά και τα εσωτερικά όργανα.
"...η αίθουσα των 14.500 αντήχησε από έναν ξερό ήχο και ο δάσκαλος έμεινε ακίνητος στο πάτωμα μέχρι να έρθουν να τον πάρουν με φορείο –πέθανε έναν χρόνο αργότερα, θεωρητικά από φυσικά αίτια..."
Ένα από τα πιο αστεία θεάματα που έχω δει είναι το τέλος του ομαδικού δείπνου που ακολουθεί τις επιδείξεις κορίου στον ναό Μέιτζι Τζίνγκου: το δείπνο γίνεται σε παραδοσιακά χαμηλά τραπέζια πάνω σε στρώματα τατάμι, χωρίς καρέκλες και όταν γίνει ο επίσημος αποχαιρετισμός από τον διοργανωτή, όλοι οι συμμετέχοντες σηκώνονται ταυτόχρονα –υπό τους ήχους ενός σάουντρακ βογγητών, αναστεναγμών και παραπόνων για γόνατα, πλάτες, αυχένες κ.λπ. Και ένας από τους πιο ανατριχιαστικούς ήχους που έχω ακούσει ήταν όταν ένας 90χρονος δάσκαλος της Κίτο-ρίου (μιας από τις δύο σχολές στις οποίες έχει στηριχτεί το τζούντο), δεν κατάφερε να κάνει σωστά το ουκέμι που έπρεπε και χτύπησε το πίσω μέρος του κεφαλιού του στο πάτωμα του Νιπόν Μπούντοκαν: η αίθουσα των 14.500 αντήχησε από έναν ξερό ήχο και ο δάσκαλος έμεινε ακίνητος στο πάτωμα μέχρι να έρθουν να τον πάρουν με φορείο –πέθανε έναν χρόνο αργότερα, θεωρητικά από φυσικά αίτια.
Και ναι, ξέρω όλη την επιχειρηματολογία: “ο δάσκαλός μου είναι 70 χρονών και ακόμα ασκείται μια χαρά”, “στο Χ βίντεο στο Youtube ο διάσημος δάσκαλος Ψ κάνει ραντόρι στα 80 του”, “ο ιδρυτής του αϊκίντο/καράτε/τζούντο/οτιδήποτε συνέχισε να πηγαίνει στο ντότζο μέχρι τα 90 του” κ.λπ. κ.λπ. Όμως αφενός μεν στις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες η κριτική των δασκάλων θεωρείται ταμπού (ειδικά εντός της Ιαπωνίας) και αφετέρου, πάντοτε υπάρχει η φυσική παραδοχή ότι ένας ασκούμενος 70 χρονών δεν κρίνεται με το ίδιο μέτρο με το οποίο κρίνεται ένας ασκούμενος 30 χρονών· μ’ άλλα λόγια, αν ένας 70χρονος είναι καλός, είναι καλός για 70χρονος. Και αν μιλάμε για 80χρονους ή 90χρονους, περνάμε στην περιοχή της αρκούδας που χορεύει: δεν την χειροκροτάς επειδή χορεύει καλά αλλά επειδή χορεύει.
Φυσικά ένας δάσκαλος 80 χρονών, στο μέτρο που παραμένει διαυγής διανοητικά, μπορεί να είναι σημαντικό περιουσιακό στοιχείο για το ντότζο του: έχοντας ζήσει με την τέχνη του περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον, μπορεί να επισημάνει διαστάσεις της που οι νεότεροι δεν ξέρουν και που μπορούν να τους βοηθήσουν να στρέψουν την προσοχή τους στη διάρκεια της μελέτης τους, σε περιοχές που ούτε είχαν φανταστεί. Όμως εκεί πια μιλάμε για διδασκαλία από την καρέκλα η οποία συμπληρώνει τη διδασκαλία που γίνεται στο παρκέ ή στο τατάμι από κάποιον νεότερο –έχω ασκηθεί σε τέτοια ντότζο και αν η χημεία μεταξύ των δύο δασκάλων είναι καλή, το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό. Σε ό,τι αφορά την ίδια την εξάσκηση, πιστεύω ότι οι πολεμικές τέχνες πρέπει να κρίνονται με τον ίδιο τρόπο που κρίνονται και άλλες δραστηριότητες και δη επικίνδυνες: τι προσδοκίες έχει κανείς από έναν 80χρονο χειρούργο ή πιλότο --ή σχοινοβάτη;
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
