Σύσωμος ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας αναγνωρίζει τα οφέλη της σωματικής άσκησης στην ψυχική υγεία. Προτείνει δε, την άσκηση ως μέσο χαλάρωσης, βελτίωσης της ποιότητας ζωής του ανθρώπου αλλά και αντιμετώπισης ψυχικών ασθενειών, όπως η κατάθλιψη και το άγχος.
Όσο πιο πολύ σκεφτόμαστε ένα γεγονός ή ένα θέμα που μας προβληματίζει, τόσο περισσότερο ωθούμε τον εαυτό μας στη βίωση άγχους. Η σωματική άσκηση όσο διαρκεί, βοηθά στον αποκλεισμό αυτών των σκέψεων με αποτέλεσμα την ανακούφιση και την απαλλαγή αυτού του φορτίου για κάποιο χρονικό διάστημα. Παράλληλα, κατά τη διάρκεια μια σωματικής δραστηριότητας χάρη στην έκκριση της ντοπαμίνης (ορμόνης της χαράς) στον εγκέφαλο, νιώθει ο ασκούμενος ευεξία και βελτιώνεται η ψυχολογική του διάθεση. Φυσικά κάθε σωματική δραστηριότητα συμβάλει στη βελτίωση της αυτό-εικόνας αφού η καλή εξωτερική εμφάνιση επηρεάζει θετικά την άποψη του καθενός για τον ίδιο του τον εαυτό.
Τι συμβαίνει όμως, όταν ένας ασκούμενος πρέπει να συμμετάσχει σε μια επίδειξη ή σε έναν αγώνα; Σχεδόν πάντα, προκαλείται μια συναισθηματική αντίδραση του οργανισμού προς αυτό το ερέθισμα, που δημιουργεί ανισορροπία και επηρεάζει τη ομοιόσταση του ατόμου.
Εμφανίζεται αυτό που ονομάζουμε προαγωνιστικό άγχος με μια σειρά ψυχολογικών συνεπακόλουθων όπως, φόβος / αμφιβολία για το αποτέλεσμα, για αρνητική κοινωνική αξιολόγηση, για τραυματισμό, άγχος εξαιτίας ελλιπούς προετοιμασίας, τελειομανίας, για τις απρόοπτες καταστάσεις (αλλαγή ρουτίνας, καθυστέρηση αγώνα κ.α.). Οι οργανικές/σωματικές αντιδράσεις ποικίλουν: μυϊκές (κράμπες, μουδιάσματα, κλπ.), γαστρεντερικές (στομαχικό ανακάτεμα, ναυτία, ανάγκη για αφόδευση, κλπ.), καρδιαγγειακές (ταχυπαλμία), δερματικές (ρίγος, εφίδρωση, ερυθρότητα) και ουροποιογεννητικές (ανάγκη για συχνή ούρηση).
Ανάλογα με τις περιστάσεις και τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας του καθενός, η αντιμετώπιση όλων αυτών των αγχωδών καταστάσεων ποικίλει. Βεβαίως, το να έχει κάποιος άγχος πριν τον αγώνα του, δεν σημαίνει ότι θα επηρεάσει αρνητικά την απόδοση του. Αντιθέτως, βοηθά τον αθλητή να είναι σε εγρήγορση, συγκεντρωμένος και να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Αυτό ονομάζεται θετικό άγχος και δεν χρειάζεται κάποιος να κάνει κάτι για να το αντιμετωπίσει, καλό είναι να υπάρχει.
Το αρνητικό άγχος είναι εκείνο που δημιιουργεί τις δυσάρεστες παρενέργειες, στις οποίες ήδη αναφέρθηκα. Υπάρχουν αρκετοί τρόποι αντιμετώπισης του, ωστόσο δεν ταιριάζουν όλοι στον καθένα και κυρίως δεν βοηθούν όλοι με τον ίδιο τρόπο, τον καθένα. Τονίζω και πάλι, πως η προσωπικότητα του καθενός και τα ιδιαίτερα στοιχεία του χαρακτήρα του καθορίζουν σε μεγάλο βαθμό και τον τρόπο που αντιλαμβάνεται, αντιδρά και αντιμετωπίζει το προ-αγωνιστικό άγχος.
Ο κάθε αθλητής/ενασκούμενος θα πρέπει να βρει σε συνεργασία με τον αθλητικό ψυχολόγο, ποιες τεχνικές τον βοηθούν περισσότερο και να τις υιοθετήσει. Παραθέτω κάποιες από αυτές.
Αναπνευστικές ασκήσεις/Διαλογισμός:
Με τις αναπνευστικές ασκήσεις σκοπός είναι η νευρομυϊκή χαλάρωση ώστε το μυϊκό σύστημα να είναι έτοιμο να δεχτεί την επιβάρυνση που ακολουθεί. Οι διαλογιστικές ασκήσεις βοηθούν στην ηρεμία του νου για την καλύτερη δυνατή αυτοσυγκέντρωση.
Νοερή απεικόνιση/Προσομοίωση:
Πρόκειται για την τεχνιτή δημιουργία θετικών εικόνων με τη βοήθεια της φαντασίας οι οποίες απεικονίζουν γεγονότα που θα ήθελαν οι αθλητές να βιώσουν στο μέλλον. Με την τεχνική αυτή μπορεί κάποιος να ελέγξει και να μειώσει το προ-αγωνιστικό άγχος, αλλά και τις δυσάρεστες σκέψεις και τα συναισθήματα (και κατά τη διάρκεια του αγώνα).
Θετικός Αυτό-διάλογος:
Μπορεί να είναι εσωτερικός ή και εξωτερικός. Εκδηλώνεται με σύντομες θετικού περιεχομένου φράσεις που απευθύνει ο αθλητής στον εαυτό του. Είναι μια καλή τεχνική για τη διακοπή των αρνητικών σκέψεων, βοηθά ση διατήρηση της αυτοσυγκέντρωσης, στη διόρθωση ενός λάθους και αποτελεί μια καλή παρότρυνση/παρακίνηση.
Έλεγχος/Διακοπή σκέψεων:
Μια απλή τεχνική όπου με στιγμιαία τρικ μπορεί κανείς να σταματήσει τις αρνητικές σκέψεις (π.χ. ένα χτύπημα χεριών, μια κραυγή, μια λέξη, κλπ.)
Καθορισμός στόχων:
Ο καθορισμός στόχων οι οποίοι, βέβαια, πρέπει να είναι συγκεκριμένοι και εφικτοί, δημιουργεί την ασφάλεια που προσδίδει ο ‘έλεγχος’ στον κάθε άνθρωπο και κατά συνέπεια, αθλητή και χτίζει την αυτοπεποίθηση του. Ο ορθός καθορισμός στόχων παρακινεί και δημιουργεί δεσμεύσεις, προάγει την υπευθυνότητα και καλλιεργεί τον προσωπικό έλεγχο, ενισχύει τα εσωτερικά κίνητρα, βελτιώνει την ποιότητα της προπόνησης, την απόδοση και καθιστά σαφείς τις προσδοκίες. Τέλος, βοηθά τον αθλητή να ξεφύγει από τη ρουτίνα.
Ολοκληρώνοντας αυτό το άρθρο του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών, θέλω να διατυπώσω μερικές σκέψεις, απευθυνόμενη κυρίως προς τους νεώτερους, σε ηλικία, ασκούμενους και αθλητές:
Μην επιτρέπετε σε κανέναν να σας μιλάει άσχημα ή να σας προσβάλει. Αν το κάνει, πείτε του ότι δεν σας αρέσει να σας συμπεριφέρεται μ’ αυτόν τον τρόπο. Αναζητήστε βοήθεια, αν επιμένει. Ενημερώστε τους γονείς σας.
Αν κάποιος σας πιέζει με τη συμπεριφορά του και σας αγχώνει να του το πείτε και να ζητήσετε να σταματήσει, ακόμα και αν είναι ο γονιός ή ο προπονητής σας.
Αν δεν νιώθετε καλά ή σας συμβαίνει κάτι, ενημερώστε από την αρχή τον προπονητή/δάσκαλό σας. Συζητείστε μαζί του τι μπορεί να σας ανακουφίσει.
Να αγωνίζεστε για σας τους ίδιους, πρώτα απ’ όλα, δεν είστε υποχρεωμένοι να κάνετε κάτι γιατί απλά ευχαριστεί τους άλλους και όχι εσάς.
Έχετε όλο το δικαίωμα να μην θέλετε να παίζετε σε αγώνες, αν κάτι τέτοιο σας προκαλεί μόνο άγχος.
Βρείτε τι σας ανακουφίζει όταν έχετε άγχος και χρησιμοποιήστε το συστηματικά.
Να ξέρετε πως νίκες και ήττες είναι το καλύτερο σχολείο ενός αθλητή. Παίξτε για να χαρείτε και όχι με αποκλειστικό σκοπό τη νίκη και μόνο.
To μεγαλείο ενός αθλητή δεν καταγράφεται από τις νίκες αλλά από την αγωνιστική συμπεριφορά και το ήθος του.
Σοφία Ξυγαλά
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Γ. Δογάνης: ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Εκδόσεις Χριστοδουλίδης.
R. Martens: ΠΡΟΠΟΝΗΤΗΣ ΚΑΙ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Εκδόσεις Σάλτο.
Α. Σταλίκας: ΕΦΑΡΜΟΣΜΕΝΗ ΑΘΛΗΤΙΚΗ ΨΥΧΟΛΟΓΙΑ. Αθήνα 1991.
