Σε τούτο το άρθρο του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών, θα αποπειραθώ να απομακρυνθώ λιγάκι, από την… πολεμική ατραπό για να γράψω κάτι περισσότερο φιλοσοφικό και σχετικό με το νόημα της ζωής για τους Ιάπωνες, το οποίο – κατά την ταπεινή μου γνώμη-δε διαφέρει πολύ από κάποιες δυτικές προσεγγίσεις.
Η ιδέα για το άρθρο γεννήθηκε μετά από ένα κείμενο σχετικό με το Ικιγκάι, το οποίο έπεσε, τυχαία, στα χέρια μου. Σύντομα ανακάλυψα ότι έχει κυκλοφορήσει κι ένα βιβλίο μεταφρασμένο στα ελληνικά, με το ίδιο ακριβώς θέμα.
Σε ένα παλαιότερο άρθρο μου για τον Οδηγό, με θέμα «Οι πολεμικές τέχνες ως μέθοδος αυτοβελτίωσης», ανέφερα πως η ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες θα μπορούσε να συμβάλει στην προσωπική αυτοπραγμάτωση, μια βαθύτερη ανάγκη του καθενός να απολαύσει όσα του παρέχονται και να βιώσει βαθιά αγάπη και ευτυχία. Να εκπληρώσει πνευματικές, ψυχικές και σωματικές ανάγκες με συνεπακόλουθο την εσωτερική ηρεμία και γαλήνη, αφού ο κάθε άνθρωπος θέλει να είναι ευτυχισμένος, ή για να το διατυπώσω καλύτερα, θέλει να ζει μια ζωή απαλλαγμένη από τον πόνο.
Το Ικιγκάι, αποτελεί κομμάτι αυτού του παζλ. Σε ελεύθερη μετάφραση σημαίνει «η ευτυχία του να είναι κανείς πάντα απασχολημένος», αλλά η ουσία του, συνοψίζεται στην καλλιέργεια της φιλίας, την ελαφριά διατροφή, την επαρκή ξεκούραση, την ήπια άσκηση και κυρίως την συμμετοχή στην κοινότητα και την ομαδική εργασία. Ο στόχος επιτυγχάνεται μόλις ανακαλύψει κανείς το προσωπικό του ικιγκάι, δηλαδή το βαθύτερο νόημα της ύπαρξής του, γιατί αρχίζει να αυτοτροφοδοτείται από αυτό και βρίσκει χαρά. Με άλλα λόγια, το ικιγκάι είναι αυτό που μας δίνει πάθος για ζωή, ο λόγος που μας κάνει να ξυπνάμε το πρωί.
Ένα καίριο κομμάτι του ικιγκάι είναι η έμφαση που δίνει στην αίσθηση του «ανήκειν». Η συμμετοχή στην κοινότητα και η ομαδική εργασία έχει σκοπό την αλληλοβοήθεια με κυκλικό τρόπο και προάγει τους καλούς κοινωνικούς δεσμούς. Είναι σημαντικό για την καλή ψυχολογία του ανθρώπου να περιστοιχίζεται από φίλους και να έχει καλές οικογενειακές σχέσεις. Αυτός μάλλον είναι κι ο λόγος που πολλές έρευνες στη Δύση, έχουν δείξει πως οι άνθρωποι που ζουν μια καλή οικογενειακή ζωή έχουν λιγότερα ποσοστά εμφάνισης καρκίνου και άλλων σοβαρών για τη ζωή ασθενειών.
Η Ιαπωνία είναι η χώρα με το υψηλότερο προσδόκιμο ζωής παγκοσμίως. Η έρευνα για το ικιγκάι ξεκίνησε όταν παρατηρήθηκε πως η νήσος Οκινάβα, μια περιοχή που θρήνησε χιλιάδες κατοίκους στο τέλος του β’ παγκόσμιου πολέμου, έχει σήμερα το υψηλότερο ποσοστό βιωσιμότητας απ’ όλο τον κόσμο και μάλιστα οι κάτοικοι υποφέρουν από λιγότερες σοβαρές ασθένειες σε συνάρτηση με τον υπόλοιπο πληθυσμό.
Στην Ιαπωνική κοινωνία, πάντα προξενούσε εντύπωση στους δυτικούς, η αφοσίωση της στην καθημερινή εργασία. Ένας μεγάλος αριθμός Ιαπώνων δεν εύχεται να συνταξιοδοτηθεί και πολλοί δεν αποσύρονται όταν έχουν το δικαίωμα να το κάνουν. Η πραγματικότητα πίσω από αυτό είναι πως έχουν βρει τον τρόπο να κάνουν την εργασία τους, το προσωπικό τους ικιγκάι και να αντλούν ευχαρίστηση και νόημα από αυτή.
Στην Οκινάβα, έχουν υιοθετήσει ένα αξιοθαύμαστο σύστημα αλληλοβοήθειας που λειτουργεί ευεργετικά στις δύσκολες περιόδους. Πρόκειται για το μοάι, μια ομάδα ανθρώπων που έχουν κάποιο κοινό ενδιαφέρον. Τα μέλη πληρώνουν ένα συγκεκριμένο παράβολο μηνιαίως που μπαίνει στο κοινό ταμείο. Από το κοινό ταμείο έχουν την δυνατότητα να συμμετέχουν σε εκδηλώσεις και χόμπι της ομάδας. Τα χρήματα που περισσεύουν, προσφέρονται σε κάθε ένα μέλος ετησίως, με κυκλικό τρόπο. Αν κάποιο μέλος βρεθεί σε δεινή οικονομική κατάσταση το μοάι θα του προκαταβάλει τη μηνιαία συνδρομή. Οι ομάδες αυτές, δημιουργούν μια συναισθηματική και οικονομική σταθερότητα, την αίσθηση του ανήκειν και τη σιγουριά, κάτι που συμβάλει στην αύξηση του προσδόκιμου ζωής.
Για την αναζήτηση του προσωπικού ικιγκάι, ο Ιάπωνας ψυχίατρος Σόμα Μορίτα δημιούργησε τη θεραπεία Μορίτα, το διαλογισμό Νάικαν και τη ζεν φιλοσοφία.
Πολύ κοντά στο πνεύμα του ικιγκάι βρίσκονται οι θεωρίες των ανθρωπιστικών προσεγγίσεων ψυχοθεραπείας της Δύσης. Η θεραπεία γκεστάλντ, μάλιστα, έχει επηρεαστεί από τη φιλοσοφία της άπω ανατολής, του ταοϊσμού και του ζεν, και στόχος της είναι ο άνθρωπος να αναδιοργανώσει την εμπειρία του για να νοηματοδοτήσει, εκ νέου, τη ζωή του.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα δυτικού που βρήκε το προσωπικό του ικιγκάι, υπήρξε ο αυστριακός ψυχίατρος και νευρολόγος, Βίκτωρ Φράνκλ. Υπήρξε ο ιδρυτής της θεωρίας της λογοθεραπείας, σύμφωνα με την οποία, οι άνθρωποι διαθέτουν την ικανότητα να βρουν νόημα σε οτιδήποτε κάνουν. Ο ίδιος ο Φράνκλ, κρατήθηκε σε τέσσερα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, χωρίς να γνωρίζει την τύχη των οικείων του. Από την οικογένειά του σώθηκε μόνο η αδερφή του, η οποία μετανάστευσε στην Αυστραλία. Υποστήριξε, ότι η εύρεση νοήματος στις καθημερινές στιγμές, μπορεί να επιτρέψει στους επιζώντες τραυματικών εμπειριών να αποφύγουν την πικρία και την απάθεια που συχνά είναι αποτελέσματα βασανισμού, φυλάκισης και παρατεταμένης βίωσης τραυματικών εμπειριών. Το νόημα της ζωής, μπορεί να βρεθεί μέσα από τη δημιουργικότητα και την εργασία, την ανθρώπινη αλληλεπίδραση και την εμπειρία.
Σοφία Ξυγαλά
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Ε. ΓΚΑΡΘΙΑ-Φ. ΜΙΡΑΛΛΙΕΣ: ΙΚΙΓΚΑΙ, τα μυστικά της Ιαπωνίας για μια μακρά και ευτυχισμένη ζωή, εκδόσεις ΠΑΤΑΚΗ
Κ. ΦΕΛΤΜΑΝ-Ι. ΧΟΡΤΟΝ: ΟΔΗΓΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΗΣ & ΨΥΧΟΘΕΡΑΠΕΙΑΣ, εκδόσεις ΑΣΗΜΑΚΗΣ
Β. ΦΡΑΝΚΛ: ΤΟ ΝΟΗΜΑ ΤΗΣ ΖΩΗΣ, εκδόσεις Ψυχογιός
