Τα άγνωστα κείμενα του Μιγιαμότο Μουσάσι

Σχεδόν κάθε ενασκούμενος στις πολεμικές τέχνες γνωρίζει τον μεγάλο Ιάπωνα ξιφομάχο Μιγιαμότο Μουσάσι (1584-1645) και το… μπεστ σέλλερ του: «Το Βιβλίο των Πέντε Δακτυλιδιών» (Γκόριν Νο Σο), ένα δημοφιλές βιβλίο για την στρατηγική του πολέμου που έχει κερδίσει μια θέση στην παγκόσμια λογοτεχνία χάρη στις φιλοσοφικές προεκτάσεις του.

Ο Μουσάσι, εκτός από το «Βιβλίο των Πέντε Δακτυλιδιών» συνέγραψε κι άλλα κείμενα- λιγότερα γνωστά- τα οποία θα σας παρουσιάσω στο παρόν άρθρο του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Tεχνών.

To 1605 ολοκληρώθηκε το πρώτο συγγραφικό εγχειρίδιο του Ιάπωνα ξιφομάχου με τον τίτλο: «Ο Καθρέπτης του Δρόμου της Στρατηγικής» (Χιοντόκυο). Πρόκειται για ένα έργο νεότητας, γραμμένο στην ηλικία των 21-24 ετών. Αποτελεί ένα πρωτόλειο χειρόγραφο του «Βιβλίου των Πέντε Δακτυλιδιών» και διασώζεται σήμερα σε δυο ξεχωριστά αντίτυπα· ένα αποτελούμενο από 21 άρθρα και ένα δεύτερο από 28 άρθρα. Το έργο, αναφέρεται στην πρακτική και τις τεχνικές του ξίφους σε ατομική μάχη. Εικάζεται ότι το πρώιμο αυτό χειρόγραφο, αποτελεί απόδειξη πως ο Μουσάσι δεν ήταν αμιγώς αυτοδίδακτος -όπως ο ίδιος υποστήριζε- καθώς σε μια τόσο νεαρή ηλικία, είναι σχεδόν απίθανο κανείς να έχει δημιουργήσει μια ολοκληρωμένη προσωπική τεχνική ξιφομαχίας. Το κείμενο τούτο αποτελεί μάλλον μια καταγραφή της παράδοσης για την τέχνη του ξίφους της φατρίας/οικογένειας των Μουσάσι. Τους ισχυρισμούς αυτούς ενδυναμώνει μια παράγραφος που αναφέρεται στην τεχνική του όπλου τζίτε, ενός κοντού μεταλλικού όπλου, στο οποίο ο πατέρας του Μουσάσι θεωρούνταν αυθεντία.

Λίγα χρόνια πριν την συγγραφή του «Βιβλίου των Πέντε Δακτυλιδιών», το 1641, γράφτηκε το κείμενο: «35 Στρατηγικές Οδηγίες» (Χιόγο Σάντζου Γκο Κάτζο) προς τιμήν του άρχοντα Χοσοκάβα Ταντατόσι. Εκείνη την εποχή ο Μουσάσι ήταν φιλοξενούμενος του. Ο άρχοντας Χοσοκάβα ήταν γνώστης της τέχνης του σπαθιού, υψηλόβαθμός μάλιστα ενασκούμενος της σχολής σπαθιού του Σογκούν Τοκουγκάβα της οποίας ιδρυτής ήταν ο γνωστός εξέχων ξιφομάχος Γιανκίου Μουνενόρι. Όταν ο Χοσοκάβα γνώρισε τον Μουσάσι, έγινε μαθητής του και τον παρακάλεσε να του γράψει έναν οδηγό για να τον διευκολύνει να κατανοήσει το βαθύτερο νόημα της τέχνης του. Το κείμενο αυτό, εξηγεί τη φιλοσοφία της σχολής Χιόχο Νίτεν Ίτσι Ρίου (σχολής των «δυο ουρανών ως όλον») -σε συντομία- της σχολής των δύο ξιφών. Εμπεριέχει τεχνικά στοιχεία: τον τρόπο που κρατά κανείς το ξίφος, στάσεις άμυνας, τρόπους επίθεσης και χτυπήματος, βηματισμούς, την σωστή πρόθεση του νου και γενικότερα όλα τα βασικά τεχνικά θέματα της σχολής των δυο ξιφών.

Το σχεδόν άγνωστο χειρόγραφο «42 Στρατηγικές Οδηγίες» (Χιόχο Σίτζου Νο Κάτζο), αποτελεί εξέλιξη του προηγούμενου κειμένου, με την προσθήκη οκτώ επιπλέον άρθρων. Το έργο αυτό εμπιστεύτηκε ο Μουσάσι στον αγαπημένο του μαθητή Μοτομενόσουκε, λίγο πριν το θάνατό του. Σε αυτό το κείμενο σύμφωνα με τον Ιάπωνα μελετητή, Οζάβα Μασάο, έχουν προστεθεί έξι άρθρα από τον ίδιο τον Μοτομενόσουκε. Αντιθέτως, ο Μιτσουχάσι Κανιχίρο, δάσκαλος του κέντο, διατείνεται ότι τα επιπλέον άρθρα γράφτηκαν από τον ίδιο τον Μουσάσι για τον μαθητή του.

Το περίφημο «Μοναχικό Μονοπάτι» (Ντοκόντο), είναι ένα φιλοσοφικό κείμενο αποφθεγμάτων, το οποίο αποτελεί την πεμπτουσία της φιλοσοφίας του Μιγιαμότο Μουσάσι και εκφράζει μια αυστηρή, ειλικρινή και ασκητική άποψη για τη ζωή. Διασώζεται σε 2 εκδοχές, η πρώτη αποτελείται από 19 αποφθέγματα και η δεύτερη από 21 (έχουν προστεθεί τα αποφθέγματα 4 και 20). Το σύντομο αυτό χειρόγραφο είναι το τελευταίο κείμενο του μεγάλου ξιφομάχου και στοιχειοθετήθηκε μια βδομάδα πριν τον θάνατό του, κατά τη διάρκεια της προετοιμασίας του για το τελικό του ταξίδι. Φαίνεται να είναι αφιερωμένο στον καλύτερο μαθητή του, τον Μογκονότζο, έναν από τους βασικούς επιγόνους της τέχνης του. Σας το παραθέτω ολόκληρο:

1.Μην εναντιώνεσαι στην παράδοση

2.Μην αποζητάς την άσκοπη ευχαρίστηση

3.Μην μεροληπτείς

4.Να σκέφτεσαι λιγότερο τον εαυτό σου και περισσότερο το σύνολο

5.Nα είσαι αποσυνδεδεμένος από την επιθυμία

6.Μην μετανιώνεις για ότι έχεις κάνει

7.Μην φθονείς

8.Μην επιτρέπεις στον εαυτό σου να θλίβεται σε κάθε αποχωρισμό

9.Μνησικακία και διαμαρτυρία δεν αρμόζουν σε σένα και προς άλλους

10.Μην επιτρέπεις να γίνεσαι υποχείριο της αγάπης

11.Απέφευγε τις προτιμήσεις

12.Μην επιτρέπεις επιθυμίες στο χώρο που διαμένεις

13.Μην επιδιώκεις την καλοφαγία

14.Μην δένεσαι με την ύλη

15.Μην ενεργείς ακολουθώντας παρωχημένες πεποιθήσεις

16.Μην αναζητάς για συλλογή ή χρήση όπλα που δεν είναι χρήσιμα

17.Μην αποστρέφεσαι το θάνατο στο Μονοπάτι

18.Mην αποζητάς αγαθά και πλούτη στα γηρατειά

19.Σεβάσου τον Βούδα και τους θεούς χωρίς να αναζητείς τη βοήθειά τους

20.Μπορείς να εγκαταλείψεις το σώμα σου, αλλά διατήρησε πάντα την τιμή σου

21.Ποτέ μην ξεστρατίσεις από το Μονοπάτι

Tα κείμενα του άρθρου, μπορεί κανείς να βρει και να διαβάσει ολόκληρα στο βιβλίο του δασκάλου Τοκίτσου: «Μιγιαμότο Μουσάσι, Η ζωή και τα γραπτά του», που κυκλοφορεί στα αγγλικά και γαλλικά.

Σοφία Ξυγαλά

ΠΗΓΕΣ

K. Tokitsu: Miyamoto Musashi-His Life and Writings, editions Weather Hill, 2005.

Σ. Ξυγαλά: Μουσάσι, Η ιστορία του μεγαλύτερου ξιφομάχου της Ιαπωνίας, εκδόσεις Ιάμβλιχος, 2002.

W. S. Wilson: The Lone Samurai- The Life of Miyamoto Musashi, editions Shambhala, 2013.