Για την έννοια της «πρόθεσης του νου» στις πολεμικές τέχνες, έχω αναφερθεί επιγραμματικά σε κάποια από τα προηγούμενα άρθρα μου, για λογαριασμό του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών. Στο παρόν άρθρο θα επεκταθώ περαιτέρω πάνω σ’ αυτή την έννοια, γνωστή ως «γι» στις κινεζικές πολεμικές τέχνες και «κιζέμε» στις ιαπωνικές.
Η έννοια της «πρόθεσης του νου», άρχισε να διαμορφώνεται στην κάστα των ξιφομάχων. Για τους μαχητές αυτούς, το ξίφος ήταν ένα αντικείμενο της καθημερινής τους ζωής. Το φορούσαν πάντα, η τέχνη του σπαθιού χαρακτήριζε όλη την ύπαρξή τους και έγινε στο τέλος, η ίδια η ψυχή τους.
Για τους κινέζους ταοϊστές, η πρόθεση του νου (γι) μπορεί να κατανοηθεί καλύτερα σε συνδυασμό με τη βιοενέργεια (τσι). Μαζί, οι δυο αντιπροσωπεύουν το βαθύτερο δεσμό σώματος και πνεύματος. Στα αλχημικά κείμενα, η πρόθεση του νου (γι) περιγράφεται ως «καβαλάρης» της βιοενέργειας (τσι). Είναι η οδηγός που κατευθύνει την κίνηση της βιοενέργειας (τσι) στο σώμα. Στις εσωτερικές πρακτικές των νέιτζια (εσωτερικές πολεμικές τέχνες) θεωρείται απαραίτητη η ενδυνάμωση της πνευματικής συναίσθησης (σεν), ώστε να μπορεί να ελέγχει την κίνηση της βιοενέργεια (τσι) προς κάθε σημείο του σώματος, μέσω της πρόθεσης (γι). Η πνευματική συναίσθηση (σεν) και η πρόθεση του νου (γι) όταν αναπτυχθούν, παρέχουν την ικανότητα της πρόβλεψης των κινήσεων του αντιπάλου. Με αυτό τον τρόπο, καθώς η βιοενέργεια (τσι) μπορεί να κινηθεί όπου της επιτάσσει η πρόθεση του νου (γι), αποτελεί ασπίδα του σώματος, το οποίο γίνεται άτρωτο σε οποιαδήποτε απειλή, καθώς εκεί που βρίσκεται η βιοενέργεια (τσι) δε μπορεί να διαπεράσει το δέρμα τίποτα και κανένα αιχμηρό αντικείμενο. Η ικανότητα αυτή, ονομάζεται τσιν τσουνγκ τσάο (χρυσή καμπάνα). Αυτός είναι και ο λόγος που κάποιοι δάσκαλοι στις νέιτζια δεν επέμεναν πολύ στη εξωτερική, μυϊκή εξάσκηση του σώματος. Προσθέτω δε, πως το ιδεόγραμμα γι, μεταφράζεται και ως ο «ήχος της καρδιάς». Εναρμονίζει το γιν και το γιανγκ και συνεταιρίζεται με τη σπλήνα και την καρδιά τα οποία κατά την κινέζικη ιατρική είναι τα δυο σημαντικότερα εσωτερικά όργανα του ανθρώπου.
Στην Ιαπωνία, η πρόθεση του νου (κιζέμε), συναντάται στα κείμενα περί στρατηγικής του Μιγιαμότο Μουσάσι, στις διδασκαλίες των δασκάλων Σιγκέρου Εγκάμι, Μοριχέι Ουεσίμπα και στις μέρες μας έχει καταγραφεί ως τεχνική μάχης στο κέντο. Οι Ιάπωνες αναφέρονται στην πρόθεση του νου, ως «η μάχη του κιζέμε», σε ελεύθερη μετάφραση «το πνεύμα της επίθεσης». Πνευματική επίθεση στον αντίπαλο με τη ζωτική ενέργεια (κι) που πηγάζει από το χάρα, μια περιοχή που αποτελεί την έδρα της ζωτικής ενέργειας του ανθρώπου και βρίσκεται μερικά εκατοστά κάτω από τον ομφαλό του. Ένα δυνατό χάρα, ένα δυνατό κέντρο, δηλαδή, δίνει μεγάλη πνευματική δύναμη σε όποιον το έχει κατακτήσει και μπορεί να ασκήσει ένα είδος ψυχολογικής πίεσης στον αντίπαλο. Καθώς ο αντίπαλος επιχειρεί επίθεση, δέχεται ένα είδος πνευματικής ή ψυχολογικής αντεπίθεσης-αν θέλετε- που τον παγώνει, τον τρομοκρατεί. Κατά τους Ιάπωνες, η ανάπτυξη της πρόθεσης του νου (κιζέμε) βασίζεται σε πνευματικούς παράγοντες που άπτονται της αυτογνωσίας και έχουν στενή συνάφεια με θρησκευτικές βουδιστικές διδασκαλίες, όπως η νηφαλιότητα, και αυτό που αποκαλούμε κατάσταση ζεν. Κατ’ επέκταση, η μάχη της «πρόθεσης του νου», είναι και ένας τρόπος να γίνει κανείς ζεν μέσα από την ατέρμονη εξάσκηση και την ίδια τη μάχη, η οποία προσφέρει την ευκαιρία πνευματικής καλλιέργειας. Αποτελεί δε, τον θεμέλιο λίθο για την κατάκτηση του μουσίν. Μου σημαίνει άρνηση και σιν, πνεύμα, καρδιά, ψυχή.
Ερμηνεύεται ως «μη σκέψη» και η κατάσταση αυτή παράγεται όταν δεν επηρεάζουν κρίσεις, ιδέες και κάθε είδους συναισθήματα το νου. Κατ’ ουσίαν, στην κατάσταση του μουσίν, δεν υπάρχει «μη σκέψη», αφού ο ανθρώπινος εγκέφαλος δε σταματά να λειτουργεί ποτέ, απλά ο νους είναι πλήρως απελευθερωμένος και δεν επηρεάζεται απ’ αυτήν. Καθώς υπάρχουν μάχες και συμπλοκές που κερδίζονται με την πρόθεση του νου και πριν καν ξεκινήσουν, ο βαθύτερος στόχος της καλλιέργειας της πρόθεσης του νου, ήταν να «προστατεύσει» κατά τρόπον τινά τον αντίπαλο, αφού θα έχανε τη μάχη, ή θα παραδινόταν χωρίς να συμπλακεί, τουτέστιν χωρίς να απειληθεί η ζωή του. Διαπιστώνει κανείς, πως αυτή η θεώρηση, εντάσσεται και εναρμονίζεται στο γενικότερο πλαίσιο της βουδιστικής φιλοσοφίας που εδράζει στο σεβασμό και στην προστασία κάθε ζωντανής ύπαρξης.
Σοφία Ξυγαλά
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Μ. Esposito: CREATIVE DAOISM, edition University Media
F. Pregadio: THE ENCYCLOPEDIA OF TAOISM II, editions Routledge
Ρ. Σμιθ: ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ, ΔΑΣΚΑΛΟΙ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΤΡΟΠΙΕΣ, εκδ. Αλκίμαχον
K. Tokitsu: M. MUSAHSI, HIS LIFE AND WRITINGS, editions Weatherhill
