Σε έναν πόλεμο, ο εχθρός είναι ο ίδιος ο πόλεμος και θύμα κάθε ανθρώπινη ζωή που αφανίζεται... Και παρότι ο άνθρωπος έχει καταφέρει σχεδόν τα πάντα, εκεί που, μάλλον, απέτυχε είναι να εξελιχθεί πνευματικά τόσο, ώστε να φθάσει να περιφρονεί τον πόλεμο παρά τα όποια συμφέροντα τον προκαλούν κάθε φορά.
Ο σπουδαίος στρατηγός και συγγραφέας του βιβλίου Η ΤΕΧΝΗ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΟΥ, Σουν Τσου, διατείνονταν πως: «η πρώτη επίθεση που εξαπολύει ένας ιδιοφυής στρατηγός, είναι εναντίον του πνεύματος του εχθρού. Αυτό φροντίζει να χειραγωγήσει, πριν κάνει το επόμενο βήμα […] Πραγματική υπεροχή είναι να κάνεις μυστικά σχέδια, να μετακινείσαι κρυφά, να ματαιώνεις τις εχθρικές προθέσεις και να εμποδίζεις τα σχέδιά του, μέχρι να έρθει η ημέρα της νίκης χωρίς να χυθεί σταγόνα αίμα […] Ο έμπειρος ηγέτης υποτάσσει το στρατό του εχθρού χωρίς μάχη».
Στην αυγή της εκπαίδευσής μου στις πολεμικές τέχνες, είχα εντυπωσιαστεί από ένα κείμενο του πατέρα του σύγχρονου καράτε, του δασκάλου Γκιτσίν Φουνακόσι, στο οποίο περιέγραφε μια ιστορία που αφορούσε στον δάσκαλο Ματσουμούρα, ο οποίος κέρδισε μια μονομαχία χωρίς καν να τη δώσει! Το βλέμμα του προς τον αντίπαλο ήταν τόσο ισχυρό που τον παρέλυσε από το φόβο. Μια παρόμοια ιστορία είχα διαβάσει αργότερα σε μια βιογραφία για τον ιάπωνα ξιφομάχο Μιγιαμότο Μουσάσι. Υπάρχουν αρκετά παραδείγματα πολεμιστών των οποίων η εμφάνιση σε μια μάχη παρέλυε τον αντίπαλο, ο οποίος υποχωρούσε ή παραδινόταν τρομοκρατημένος.
Παραθέτω ακόμα μια διδακτική ιστορία: Ένας δάσκαλος της τέχνης του τσαγιού έπεσε μια ημέρα, κατά λάθος, πάνω σε ένα στρατιώτη. Του ζήτησε αμέσως συγνώμη, ωστόσο, ο αλαζόνας στρατιώτης τον προκάλεσε σε μονομαχία. Ο δάσκαλος του τσαγιού δεν είχε καμία εμπειρία με ξίφος, για το λόγο αυτό αποτάνθηκε για βοήθεια σε ένα δάσκαλο ξιφομαχίας. Εκείνος του είπε: «αύριο όταν βρεθείς απέναντι στον ξιφομάχο, σήκωσε το ξίφος σου πάνω από το κεφάλι σα να θέλεις να επιτεθείς και αντιμετώπισε τον αντίπαλο σου με την ίδια συγκέντρωση και ηρεμία που έχεις κατά τη διάρκεια της τελετής του τσαγιού». Έτσι κι έγινε. Ο στρατιώτης βλέποντας τον δάσκαλο του τσαγιού αισθάνθηκε αδύναμος, ανίκανος να επιτεθεί. Κατέβασε το σπαθί του και απολογήθηκε στον αντίπαλο του για την ημιμάθεια του, αποχωρώντας μετανιωμένος.
Όλες αυτές οι ιστορίες αποτελούν θρύλους των πολεμικών τεχνών ή περιγράφουν μια ικανότητα που μπορεί να αναπτυχθεί μέσα από την εξάσκηση;
Ο περίφημος προστάτης του Μαχαγιάνα Βουδισμού και των πολεμικών τεχνών, Φούντο Μιό-ο, που με το τρομερό βλοσυρό του βλέμμα παγώνει και διαρρηγνύει την αγνωσία με το πανίσχυρο σπαθί του, αιχμαλωτίζει τα συναισθήματα με την αλυσίδα που κραδαίνει στο αριστερό του χέρι, είναι ο καταστροφέας της ψευδαίσθησης. Ανέγγιχτος από τα κοσμικά θέλγητρα, αμετακίνητος, αλλά πουθενά προσηλωμένος και σε τίποτα. Θεωρείται ο κατεξοχήν φορέας του φουντόσιν και απελευθερωτής του νου.
Η πνευματική κατάσταση φουντόσιν, ερμηνεύεται ως ακλόνητη, αδάμαστη ψύχη ή ακόμα και συμβολικά, ως η καρδιά του πολεμιστή. O πολεμιστής έχει αποδεχτεί το φόβο και την ανθρώπινη αδυναμία, την πιθανότητα του πόνου και του τραυματισμού, τη δυσάρεστη έκπληξη, την ήττα και-τέλος-το θάνατο. Έτσι ,δεν υπάρχει τίποτα που να διαταράζει τη σταθερότητα και τη γαλήνη του νου του. Ο νου του είναι ακλόνητος γιατί υπάρχει πράγματι απουσία σκέψεων. Η δε γαλήνη του νου του, είναι τέτοια που απουσιάζει ακόμη και κάθε διάθεση για μάχη ή συμπλοκή. Ο πολεμιστής βλέπει τη ζωή έτσι όπως πραγματικά είναι και όχι όπως θα ήθελε να είναι. Ως εκ τούτου, σε μια μάχη- για εκείνον που έχει κατακτήσει το φουντόσιν- η παρουσία του και μόνο, αποθαρρύνει κάθε αντίπαλο, καθώς τίποτε δεν γίνεται να του αντισταθεί και για το λόγο αυτό δε χρειάζεται καν να πολεμήσει!
Στις Ιαπωνικές πολεμικές τέχνες η εξάσκηση του φουντόσιν γίνεται με διαλογισμό, ατέρμονη πρακτική εξάσκηση, επίσης μέσα από την εκτέλεση των κάτα και βεβαίως με προσωπική αναζήτηση.
Στις κινέζικες πολεμικές τέχνες, η πνευματική αυτή ικανότητα μπορεί ίσως να παρομοιαστεί με την πρόθεση του νου (γι). Πρόκειται για μια ικανότητα που αναπτύσσεται και διδάσκεται παράλληλα με την ενδυνάμωση των μυών. Μέσα από φόρμες και στάσεις, αναπνευστικές και διαλογιστικές ασκήσεις, ασκήσεις νοητικού οραματισμού και συνδυασμό όλων αυτών.
Δεν ξέρω αν απάντησα στο αρχικό ερώτημα που έθεσα. Για να είμαι ειλικρινής, μάλλον δεν είχα ποτέ την πρόθεση να το κάνω. Τα ερωτήματα που θέτονται προς προβληματισμό και αποτελούν τροφή προς σκέψη, δίχως να δίνουν ξεκάθαρες απαντήσεις, ίσως συνιστούν το ιδανικότερο θέμα για ένα άρθρο. Ο καθείς μπορεί να αποφασίσει τι θέλει να διαλέξει.
Σοφία Ξυγαλά
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
ΓΙΑΓΚΙΟΥ ΜΟΥΝΕΝΟΡΙ: Το ζωογόνο ξίφος, εκδ. Αλκίμαχον.
ΓΚΙΤΣΙΝ ΦΟΥΝΑΚΟΣΙ: Καράτε-ντο, ο δρόμος της ζωής μου, εκδ. Κέδρος.
ΚΑΖΟΥΜΙ ΤΑΜΠΑΤΑ: Μυστικές Τακτικές, εκδ. Αλκίμαχον.
ΤΑΚΟΥΑΝ ΣΟΧΟ: Τα Μυστήρια της Ακίνητης Σοφίας, εκδ. Aldebaran.
