Σε συνέχεια προηγούμενου άρθρου σχετικό με τις απαγορευμένες ουσίες στον πανελλήνιο οδηγό πολεμικών τεχνών, θα αναφερθώ στους σοβαρούς κινδύνους για την υγεία που προκαλεί η χρήση τους.
Η ιστορία για τη χρήση απαγορευμένων ουσιών ξεκίνησε τις αρχές του 20ου αιώνα. Το 1935 Γερμανοί επιστήμονες κατάφεραν να απομονώσουν την τεστοστερόνη και τη χρησιμοποίησαν για να αυξήσουν τη μυϊκή δύναμη και την επιθετικότητα στρατιωτών και αθλητών, όπως εικάζεται. Το 1955, παρασκευάστηκαν τα πρώτα αναβολικά στεροειδή, που χρησιμοποιήθηκαν στις χώρες του ανατολικού μπλοκ, ενώ από την πλευρά των Δυτικών είχε υιοθετηθεί η διαδικασία μετάγγισης αίματος στους αθλητές.
Απρόσμενοι θάνατοι αθλητών, ανάγκασαν τη Διεθνή Ολυμπιακή Επιτροπή να ιδρύσει το 1967 ιατρική επιτροπή και οι πρώτοι έλεγχοι αντιντόπινγκ κοντρόλ, εμφανίστηκαν στους ολυμπιακούς αγώνες του Μεξικού, το 1968. Τελικά, μετά τα σκάνδαλα ντόπινγκ που άρχισαν να αποκαλύπτονται το ένα μετά το άλλο, η Διεθνής Επιτροπή Αθλητισμού (IAAF) νομιμοποίησε από το 1989 δειγματοληπτικό έλεγχο καθ’ όλη τη διάρκεια του χρόνου. Από το 1999 η Παγκόσμια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ (WADA), άρχισε να διεξάγει έρευνες αλλά και τακτικούς ελέγχους.
Η χρήση απαγορευμένων ουσιών είναι επικίνδυνη και ταυτόχρονα αβέβαια και αμφίβολα τα αποτελέσματα στην απόδοση του χρήστη. Η επίδραση ενός φαρμάκου έχει επιπτώσεις όχι μόνο στο μυοσκελετικό και κινητικό σύστημα αλλά και σε όλα τα υπόλοιπα. Οι αντιδράσεις του κάθε ανθρώπου είναι ξεχωριστές και σε αναλογία με την ευαισθησία του ατόμου στο φάρμακο.
Το βασικότερο είδος ντόπινγκ είναι φαρμακευτικό:
•Τα αναβολικά στεροειδή, χρησιμοποιούνται θεραπευτικά σε διάφορες μορφές καθυστερημένης ανάπτυξης, σε περιπτώσεις οστεοπόρωσης, διάφορες μορφές αναιμίας, κλπ. Στον αθλητισμό, λαμβάνονται με σκοπό την ανάπτυξη της μυϊκής μάζας και δύναμης και συνεπακόλουθα την αύξηση της απόδοσης. Έχουν καταγραφεί δοσολογικά σχήματα δεκαπλάσια και άνω των θεραπευτικών δόσεων. Προκαλούν στους άνδρες διαταραχές στη λειτουργία των όρχεων, στις γυναίκες ανδρογένεση, αμηνόρροια και αναστολή ύψους. Δυστυχώς χορηγούνται και στα παιδιά και προκαλούν πρώιμη σύγκλιση των επιφύσεων με επακόλουθο την παρεμπόδιση της φυσιολογικής αύξησης του ύψους. Παρουσιάζουν επιπλοκές στη χρήση τους, ειδικά τα διεγερτικά που χρησιμοποιούνται για βραχεία δράση και δύναται να προκαλέσουν άμεσες αντιδράσεις στον οργανισμό, όπως: αιφνίδιο θάνατο και στένωση τραχείας ή αφυλακτικό σοκ. Οι μακροχρόνια χρήση τους, δημιουργεί καρδιακά προβλήματα, πεπτικά, ηπατικά έως κίρρωση και καρκίνο νεφρών, καρκίνο προστάτη, αϋπνίες και συναισθηματικές διαταραχές. Από έρευνες που έχουν γίνει, δεν έχει αποδειχτεί ακόμα η αύξηση της απόδοσης που επιφέρουν τελικά. Εικάζεται ότι αυξάνουν τη διάθεση για προπόνηση και φαίνεται ότι η επιθετικότητα που προκαλούν στο χρήστη συμβάλει θετικά στην επιθυμία του για έντονη προσπάθεια.
•Τα διεγερτικά κεντρικού νευρικού συστήματος (ΚΝΣ) περιλαμβάνουν αμφεταμίνες, εφεδρίνη, καφεΐνη, κοκαΐνη και ναρκωτικά αναλγητικά. Οι αμφεταμίνες δρουν όπως α αδρεναλίνη. Στους αθλητές αναστέλλουν τον κάματο σε μεγάλης ποσότητας χορήγηση. Προκαλούν, ωστόσο, σοβαρές επιπτώσεις στο ΚΝΣ, στο καρδιαγγειακό και στο πεπτικό σύστημα. Μπορεί να προκληθεί θάνατος από καρδιαγγειακό σοκ με συμπτώματα θερμοπληξίας. Η καφεΐνη σε μεγάλες ποσότητες (χορήγηση 300-500μγ έως δυο φορές την ημέρα) προκαλεί αύξηση της συσταλτικότητας των σκελετικών μυών, αλλά προκαλεί ψυχολογικές διαταραχές όπως: υποχονδρίαση, στερητικά συμπτώματα και κατάθλιψη. Η κοκαΐνη ελαττώνει το αίσθημα της κόπωσης, όμως προκαλεί ισχυρή εξάρτηση και τρομερή σωματική και ψυχική κόπωση, παράλληλα με φοβίες και συμπτώματα μανίας καταδίωξης. Στα ναρκωτικά αναλγητικά κατηγοριοποιούνται η μορφίνη και η πεθιδίνη. Αμφότερες, δημιουργούν εφορία και καταστολή του πόνου, αλλά και ισχυρή εξάρτηση. Οι θανατηφόρες παρενέργειες τους τις έχουν αφαιρέσει από χρήση ντόπινγκ σε αθλητές.
•Τα κατασταλτικά του ΚΝΣ, δρουν αγχολυτικά και κατευναστικά, ελαττώνουν τον χρόνο αντίδρασης αλλά παρουσιάζουν υψηλό κίνδυνο εθισμού.
•Τα αναισθητικά και κορτικοστεροειδή, συντελούν στην καταστολή του πόνου που προκαλούν οι κακώσεις και φλεγμονές και σε υψηλές δόσεις προκαλούν ευφορία αλλά και οστεοπόρωση, διαβήτη και καταρράκτη οφθαλμών.
•Οι αναστολείς β-υποδοχέων καταστέλλουν τη δράση του παρασυμπαθητικού και ελαττώνουν τους καρδιακούς παλμούς που εμφανίζουν κάποιοι αθλητές πριν τον αγώνα καθώς και το άγχος. Δύναται να προκαλέσουν οξεία καρδιακή ανεπάρκεια.
•Τα διουρητικά, χρησιμοποιούνται από αθλητές για ταχεία μείωση του σωματικού βάρους. Αυξάνουν τον κίνδυνο αφυδάτωσης και της πρόκλησης ηλεκτρολυτικών διαταραχών.
•Οι αλκαλοποιητικοί παράγοντες-ασπαρτικά, που επιλέγουν κάποιοι αθλητές για να αποφύγουν την οξέωση που προκαλεί το γαλακτικό οξύ στους μύες και να επιβραδύνουν τον μυϊκό κάματο, επιστημονικά, δεν έχει τεκμηριωθεί ότι το επιτυγχάνουν.
•Η αυξητική ορμόνη είναι μια ορμόνη που εκκρίνει ο οργανισμός. Η επιπρόσθετη χορήγησή της, χρησιμοποιείται σε συνδυασμό με αναβολικά στεροειδή για την αύξηση της μυϊκής δύναμης. Επιστημονικά δεν έχει αποδειχτεί ότι προκαλεί αύξηση της απόδοσης. Χρησιμοποιείται σε παιδιά για την αύξηση του ύψους τους. Στις σοβαρότερες παρενέργειες της χρήσης της, συγκαταλέγεται η αρθρίτιδα, η αρτηριοσκλήρωση και ο κίνδυνος καρκίνου.
Μη φαρμακευτικά είδη ντόπινγκ είναι:
•Αύξηση επιπέδου οξυγόνου στο αίμα. Επειδή η αντοχή ενός αθλητή και η μυϊκή του απόδοση εξαρτάται από τα ποσά οξυγόνου στο αίμα με τα οποία τροφοδοτούνται οι μύες, η οξυγονοθεραπεία, δηλαδή η χορήγηση οξυγόνου λίγο πριν τον αγώνα επιφέρει πρόσκαιρα αποτελέσματα, αλλά ταυτόχρονα προκαλεί αρκετές διαταραχές στο ΚΝΣ. Η μετάγγιση αίματος επιφέρει αύξηση της αιμοσφαιρίνης στο αίμα και συχνά ακολουθείται το εξής πρόγραμμα: ο αθλητής προπονείται για 3 εβδομάδες σε υψόμετρο μεγαλύτερο των 1500μ. Υποβάλλεται σε αφαίμαξη 900μλ αίματος, το οποίο καταψύχεται. Μια-δυο ημέρες πριν τον αγώνα του μεταγγίζεται το αίμα. Αυτή η μέθοδος αυξάνει την απόδοση, ωστόσο, οι κίνδυνοι αλλεργικών αντιδράσεων, αιμόλυσης, υπερφόρτωσης της κυκλοφορίας, αύξησης της γλοιότητας του αίματος, ελλοχεύουν.
•Αύξηση μυϊκής μάζας με ηλεκτρική διέγερση. Επιτυγχάνεται μέσω 20 συνεδριών σε διάστημα 40 ημερών. Αυξάνει τον κίνδυνο μυϊκών θλάσεων και ρήξεων τενόντων.
To 2006, η Παγκόσμια Υπηρεσία Αντιντόπινγκ έκανε μια ασυνήθιστη κίνηση. Μια αγωνιώδη ανακοίνωση προς τους αθλητές μετά την ανακάλυψη ότι γίνεται ευρεία χρήση μιας ουσίας ιδιαιτέρως τοξικής και επιθετικής και προκαλεί διάφορα είδη καρκίνων, όπως έχει αποδειχθεί σε εργαστηριακές έρευνες. Πρόκειται για ουσία που επεμβαίνει στα γονίδια, επιδρά σε ορμονικούς υποδοχείς, επηρεάζοντας παράλληλα και την μυϊκή ανάπτυξη. Ενεργοποιεί τον μεταβολισμό ώστε να καίει λίπος για ενέργεια αντί για υδατάνθρακες ή πρωτεΐνες.
Από τους ολυμπιακούς αγώνες στο Πεκίνο, το 2008, οι ειδικοί μιλούσαν για ένα νέο είδος ντόπινγκ που είχε παρεισφρήσει στον αθλητισμό, το γονιδιακό ή γενετικό ντόπινγκ. Χορήγηση τροποποιημένου γενετικού κώδικα στους αθλητές με στόχο της αύξηση των ικανοτήτων και της απόδοσής τους. «Το γενετικό ντόπινγκ συμβαίνει όταν ένας αθλητής βάζει “ξένο” γενετικό κώδικα στο σώμα του, για να δημιουργήσει περισσότερες πρωτεΐνες που θα βοηθήσουν την επίδοση του. Το γενετικό ντόπινγκ επιχειρεί να κάνει ένα φυσιολογικό άτομο να έχει “εξαιρετικές επιδόσεις”», υποστηρίζει ο Κρις Κούπερ, καθηγητής Βιοχημείας στο Πανεπιστήμιο του Έσσεξ.
Το μεγάλο πρόβλημα με το ντόπινγκ είναι πως ανιχνεύεται δύσκολα, γιατί οι παραβάτες βρίσκονται πάντα ένα βήμα μπροστά από τις οργανώσεις αντι-ντόπινγκ κοντρόλ. Έχει προταθεί αρκετές φορές η λύση της απελευθέρωσης της χρήσης των απαγορευμένων ουσιών, αφού ο εντοπισμός των παραβατών, έχει πυροδοτήσει ένα κυνήγι μαγισσών, που δείχνει μάλλον αναποτελεσματικό. Μια πρόταση, βεβαίως, αμφιλεγόμενη που εγκυμονεί πολλούς κινδύνους, κυρίως για την υγεία των αθλητών που δεν αποκλείεται να γίνουν τα πειραματόζωα στη διεθνή σκακιέρα της εμπορευματοποίησης. Μα ήδη είναι, θα πει κανείς. Δε θα διαφωνήσω… ωστόσο το να συναινεί κανείς στην ανηθικότητα, δεν ξέρω κατά πόσο προάγει το αθλητικό ιδεώδες ή συμβάλλει στην αναβίωση του, που οφείλουμε να αναζητούμε.
Σοφία Ξυγαλά
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
C. COOPER: Run, Swim, Throw, Cheat – The science behind drugs in sport. Editions Oxford University Press.
Α. ΤΣΙΛΙΓΚΙΡΟΓΛΟΥ – ΦΑΧΑΝΤΙΔΟΥ: ΥΓΙΕΙΝΗ. Εκδόσεις University City Press.
Α. ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ: ΙΑΤΡΙΚΗ ΤΗΣ ΑΘΛΗΣΗΣ. Εκδόσεις University City Press.
