Ακούω πολύ συχνά παράπονα, από ασκούμενους στις πολεμικές τέχνες, σχετικά με τα υψηλά δίδακτρα των σχολών, το υπέρογκο κόστος των σεμιναρίων, του εξοπλισμού, που καταστούν τελικά το… χόμπι των πολεμικών τεχνών αρκετά ακριβό. Η αλήθεια είναι, πως τα περισσότερα χόμπι, είναι πράγματι ακριβά!
Στις καπιταλιστικές κοινωνίες που ζούμε, δε νοείται να παίρνει κανείς μαθήματα δωρεάν και το βρίσκω και πολύ λογικό. Η λειτουργία ενός ντότζο, η συντήρηση και ενοικίαση του χώρου, κοστίζουν χρήματα. Όταν κανείς διδάσκει, χρειάζεται να πληρώνεται για να επιβιώσει. Αν κάνει κανείς μια έρευνα στα άδυτα της φεουδαρχικής Ιαπωνίας, θα διαπιστώσει εύκολα πως υπήρχαν και εκεί, επαγγελματίες εκπαιδευτές πολεμικών τεχνών και δούλευαν είτε ως ελεύθεροι επαγγελματίες, είτε ως έμμισθοι στην υπηρεσία του ντάιμυο τους. Σε κάθε περίπτωση -πάντως- πληρώνονταν, επρόκειτο για επαγγελματίες πολεμιστές.
Στην πραγματικότητα, το εμπορικό οικοδόμημα των πολεμικών τεχνών λειτουργεί χάρη στην αγάπη για τις τέχνες αυτές και την επιθυμία βιοπορισμού από αυτές. Δεν βλέπω κάτι μεμπτό σ’ αυτό. Τα επίσημα, νόμιμα ντότζο, οφείλουν να ανήκουν σχεδόν υποχρεωτικά σε ομοσπονδίες στις οποίες πληρώνουν συνδρομή, υποχρεούνται τα μέλη τους να παίρνουν μέρος σε σεμινάρια που διοργανώνονται από αυτές και έτσι αποκτούν δικαίωμα συμμετοχής στις εξετάσεις για την αναβάθμιση του τίτλου και την πιστοποίηση των ικανοτήτων τους. «Γκέσσα» ονομάζεται η μηνιαία συνδρομή σε ένα ντότζο και «σαρέι» ή «ο-ρέι» τα τέλη συνδρομής για τη συμμετοχή σε ένα σεμινάριο.
Το πρόβλημα ανακύπτει όταν κάποιοι ασκούμενοι εξιδανικεύουν το ρόλο του δασκάλου και του μπούντο. Παρόμοια, η φιλοσοφική ρητορεία μπορεί και φλυαρία κάποιων δασκάλων, που επιμένουν να μιλούν για πνευματική διδαχή, στάσεις ζωής κλπ. όταν αρχίζει να παρεισφρύει παρεμβατικά, τότε αποπροσανατολίζει, προσδίδοντάς μια… εξωπραγματική εξωτική σημασία στο μπούντο (στην περίπτωση των ιαπωνικών πολεμικών τεχνών).
Tο μπούντο, σχηματοποιήθηκε λίγο πολύ, ως μια λύση στη δυτική κουλτούρα που εισέβαλε στην φεουδαρχική Ιαπωνία, την περίοδο Meiji. Όταν η κάστα των πολεμιστών παρήκμασε, έπρεπε να βρεθεί ένας τρόπος για να διατηρηθεί η κληρονομιά που κουβαλούσαν, αλλά και η ίδια η κουλτούρας της Ιαπωνίας, η Ιαπωνία η ίδια. Η αναζήτηση της τελειότητας λοιπόν, μεταφέρθηκε μέσω του μπούντο και εκφράστηκε, εκ νέου, με την αφοσίωση στο κράτος, όπως γινόταν παλαιότερα με την αφοσίωση στον αυτοκράτορα, τον εκπρόσωπο του Θεού, μέσα από την προσωπική θυσία, τον εθελοντισμό, την ασκητική εξάσκηση, την άνευ όρων προσήλωση στο δάσκαλο. Εντούτοις, όταν η Ιαπωνία έπαψε να κινδυνεύει και απέκτησε αρκετή δύναμη, αυτή η αφοσίωση έπρεπε να βρει έναν άλλο αποδέκτη, έτσι μεταφέρθηκε στην ιεραρχία και τις οργανώσεις/ομοσπονδίες. Όμως, όταν δεν κινδυνεύεις από αφανισμό, για ποιο λόγο θα πρέπει να είσαι αφοσιωμένος κάπου, κάνοντας προσωπικές θυσίες; Συνεπακόλουθα, επήλθε η παρακμή του μπούντο και έγινε –κατ’ ουσίαν-μια βαθιά προσωπική ατομική αναζήτηση της τελειότητας, μακριά από προσκολλήσεις και τυφλή υποταγή.
Στις μέρες μας, η ευρεία, μαζική γκάμα των πολεμικών τεχνών έχει προσεκτικά αναπτυχθεί σε μια βιομηχανία που έχει ανάγκη από χρήματα για να μπορεί να λειτουργεί, νομίζω δε θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Θα μου πείτε-εύλογα- πως η εμπορευματοποίηση ξεπερνά κάποια όρια συχνά πυκνά και ξεκινά ένα κυνηγητό εισαγωγής χρημάτων και κέρδους εις βάρος των πελατών, κάτι το οποίο παύει να είναι ηθικό. Θα συμφωνήσω μαζί σας. Κατά καιρούς ακούω διάφορα παράπονα από μαθητές για τον τρόπο που διδάσκονται και πληρώνουν. Όμως πιστεύω βαθιά, ότι ο καθένας κερδίζει αυτό που του αξίζει, εν τέλει. Τι θέλω να πω. Υπάρχει χώρος για όλους και για τους καλούς δασκάλους και για τους μέτριους και για τους κακούς και για τους κακούς εμπόρους και για τους συνετούς. Άλλωστε, η ποιότητα και η εκτίμησή της, είναι κάτι βαθιά υποκειμενικό και όλοι πιστεύουν ότι έχουν επιλέξει την καλύτερη πολεμική τέχνη και οι ίδιοι οι δάσκαλοι, πως είναι οι καλύτεροι στον κόσμο. Σίγουρα, υπάρχουν εκεί έξω άνθρωποι που είναι επικίνδυνοι ενδεχομένως, με ότι διδάσκουν. Δυστυχώς κάποιοι θα μάθουν παίρνοντας σκληρά μαθήματα, άλλοι πάλι θα επιμένουν να χτυπούν το κεφάλι τους στον τοίχο, κάποιοι άλλοι όμως θα μάθουν από τα λάθη τους, αυτό είναι το βιωματικό εργαστήρι της ζωής. Αλήθεια, εκτιμώ πολύ περισσότερο έναν δάσκαλο που ομολογεί ότι διδάσκει γιατί αγαπά αυτό που κάνει και θέλει να βγάλει χρήματα απ’ αυτό, να βιοποριστεί, από εκείνον που διατείνεται πως ποιεί πνευματικό έργο με ανιδιοτέλεια, ταυτόχρονα αμείβεται χωρίς να κόβει αποδείξεις, τις περισσότερες φορές. Πιστεύω βαθιά, πως η ηθική, πνευματική οδός στις πολεμικές τέχνες όπως σε κάθε τέχνη, είναι μια μοναχική προσωπική αναζήτηση, δεν στη δωρίζει κανείς, κανείς δεν στην προσφέρει, μόνος σου την ψάχνεις.
Κλείνω με τη φράση ενός δασκάλου που καθώς μιλούσαμε για το μπούντο, του ανέφερα τις οικονομικές συναλλαγές στις πολεμικές τέχνες. Μου απάντησε: «Να έχεις καθαρή καρδιά». Εκείνη την ώρα μειδίασα μάλλον ειρωνικά, θεωρώντας ότι τον έφερα σε δύσκολη θέση και δεν ήξερε τι να μου πει. Έπειτα από καιρό, κατάλαβα τα λόγια του και βρήκα το νόημα στη δική μου προσωπική αναζήτηση. Έχοντας συμπληρώσει μια δεκαετία περίπου ενασχολούμενη με τις πολεμικές τέχνες, αποφάσισα να απέχω από ομοσπονδίες -με όποιο κόστος- γιατί θεώρησα ότι στην συντριπτική τους πλειοψηφία μου προσέφεραν πολύ λιγότερα από αυτά που απαιτούσαν, σε όλα τα επίπεδα.
Κάτι τελευταίο, πριν συνεχίσουμε να παραπονιόμαστε για τα στραβά των δασκάλων, των ντότζο, των ομοσπονδιών και του συστήματος στο σύνολό του, ας αναρωτηθούμε -ο καθένας ξεχωριστά- πόσο πρόθυμοι είμαστε να αποποιηθούμε το σύστημα και να εξασκούμαστε απέχοντας από ομοσπονδίες με ότι αυτό συνεπάγεται: παραίτηση από «τίτλους» και γόητρο, αποχαιρετισμό στο ναρκισσισμό, την εξουσία και τον εγωτισμό.
Σοφία Ξυγαλά
