Παρότι οι πολεμικές τέχνες της Κίνας, περιλαμβάνουν στο κουνγκ φου τους πολλές τεχνικές με διαφορετικής κατασκευής σπαθιά, το ιερό ξίφος τζιάν κατέχει μια εξέχουσα θέση, τόσο λόγω της περίτεχνης κατασκευής του, αλλά και της ιδιάζουσας τεχνικής κατάρτισης που πρέπει να κατέχει ο χρήστης του. Οι τεχνικές του απαιτούν εσωτερική ηρεμία, ρευστότητα στις κινήσεις, μαλακό κράτημα της λεπίδας για να μην «κόβεται η αναπνοή της λάμας» και αρμονία, που θυμίζουν πολύ την τέχνη της καλλιγραφίας, γι’ αυτό και αποκαλείται «πολύτιμο σπαθί» και «σπαθί των ευγενών». Αποτελεί δε, σύμβολο της κινέζικης κουλτούρας. Η υψηλού επιπέδου κατασκευή αυτού του ξίφους, εκπλήσσει ακόμα και σήμερα τους μεταλλουργούς, καθώς ανασκαφές έφεραν στο φως αρχαία τζιάν των οποίων οι λεπίδες έκοβαν σαν να είχαν μόλις σφυρηλατηθεί!
Το τζιάν είναι ένα ευθύγραμμο ξίφος με λεπίδα διπλής κόψης, σκληρή ή ελαστική που κουβαλά ιστορία τουλάχιστον 2500 ετών. Στη δυναστεία Τζου (1029-256 π.Χ.) απέκτησε μεγάλη δημοτικότητα, αλλά κατά τη διάρκεια της δυναστείας Τανγκ (618-907 μ.Χ.) αναπτύχθηκε ευρύτατα ως όπλο και δημιουργήθηκαν οι πρώτες φόρμες εξάσκησης. Στη δυναστεία Σονγκ (960-1279 μ.Χ.) κατασκευάστηκαν οι καλύτερες λάμες τζιάν από ατσάλι, οι οποίες μπορούσαν να διαπεράσουν με ένα μόνο χτύπημα μεταλλικά νομίσματα και καρφιά. Το τζιάν απέκτησε και μια τελετουργική αξία καθώς άρχισε να χρησιμοποιείται σε θρησκευτικές τελετές στα ταοιστικά μοναστήρια. Κάποια από τα ξίφη αυτά περιείχαν τάλισμαν, τα αποκαλούμενα «φυλακτά-φου», που προστάτευαν τον κάτοχο του ξίφους και παράλληλα δυνάμωναν την τεχνική χρήσης του. Το τζιάν σύντομα έγινε το επίσημο σπαθί των αξιωματικών στις Δυναστείες της Κίνας και τα χαρακτηριστικά του καθόριζαν και το βαθμό που έφερε ο καθένας. Όποιος έφερε ένα τζιάν δήλωνε την ευγενή καταγωγή και τον εκλεπτυσμένο χαρακτήρα του σε αντίθεση με τους απλούς στρατιώτες που έφεραν το σπαθί ντάο. Από τη Δυναστεία Μινγκ (1368-1644) και έκτοτε, άρχισε να χρησιμοποιείται από όλες τις πολεμικές τέχνες της Κίνας και σχηματοποιήθηκαν οι φόρμες του. Στις μέρες μας, το τζιάν απέκτησε φήμη χάρη στον στρατηγό Λι Τζίγκ Λιν, τον επονομαζόμενο «άγιο του σπαθιού».
Το μήκος του ποικίλει ανάμεσα στα 45-80 εκατοστά και το βάρος του κυμαίνεται μεταξύ 700-800 γραμμάρια. Η λάμα είναι χωρισμένη σε τρεις κατατομές που διαφέρουν ανάμεσα σε επιθετικούς και αμυντικούς χρήστες. Η τζιάνφεγκ (μύτη της λεπίδας) χρησιμοποιείται για να διατρυπά, να κόβει και να εκτελεί κρουστικά γρήγορα κοψίματα, η τζιάντζι (κεντρικός άξονας λάμας) βοηθά στην απόκρουση και εξοστράκιση των κοψιμάτων και οι τζιάνρεν κόψεις της λάμας έχουν χαρακτήρα καθαρά αμυντικό. Σημειώστε, πως ο υφασμάτινος θύσανος που κρέμεται με κλωστή από την άκρη της λαβής του ξίφους δενόταν στον καρπό του χρήστη για να μη χάνει το ξίφος στις περιπτώσεις εκείνες που το εκτοξεύει στον αντίπαλο. Σήμερα, έχει διακοσμητικό ρόλο και χρησιμοποιείται στις επιδείξεις.
Ο θρύλος θέλει τη πολεμίστρια Γιουέ Νου να αναπτύσσει την τέχνη του τζιάν και να καλείται από τον βασιλιά να εκπαιδεύσει το στρατό του. Η εμβληματική φιγούρα του Τσαγκ Σαν Φεγκ, ιδρυτή της κινέζικης πολεμικής τέχνης του Γουτάνγκ Πάι, εφηύρε την τεχνική «μυστικό ξίφος» σύμφωνα με την οποία τα «δάκτυλα-σπαθί» του ξιφομάχου, στοχεύουν τον αντίπαλο, υποβοηθούν την σκόπευση αλλά ταυτόχρονα και τη διέγερση του τσι στο χέρι που φέρει το τζιάν με σκοπό να πλήξει καίρια τους μεσημβρινούς του αντιπάλου, καθιστώντας τον ανίκανο να πολεμήσει. Η τεχνική νέικουνγκ «δάκτυλα-σπαθί» είναι μια τεχνική σύμφωνα με την οποία η πρόθεση του νου (γι) κατευθύνει τη βιοενέργεια (τσι) όπου επιθυμεί το πνεύμα (σεν).
Η μακρόχρονη παράδοση των τεχνικών του τζιάν έχει σχεδόν εκλείψει και ελάχιστοι δάσκαλοι μπορούν να διδάξουν τις αυθεντικές τεχνικές που ανάγονται στην εποχή της Γιουέ Νου και του Τσάνγκ Σαν Φεγκ. Η διδασκαλία των τεχνικών γίνεται μόνο σε προχωρημένους ενασκούμενους και μετά από πολλά χρόνια εκπαίδευσης στην πολεμική τέχνη τους. Εκτός από τις φόρμες, η εκμάθηση του τζιάν περιλαμβάνει και δοκιμές της λάμας σε σκληρά αντικείμενα. Το κράτημα του ξίφους γίνεται με το ένα μόνο χέρι, κάτι που κάνει τη χρήση του περίτεχνη και σκοπός είναι να πληγεί ο αντίπαλος σε ζωτικά σημεία, στοχεύοντας τους μεσημβρινούς του σώματός του, όπως αναφέρθηκε. Γι’ αυτό και η εξάσκηση έχει σκοπό την ανάπτυξη του φα τζιν, της εστιασμένης δύναμης που έχει στενή συνάφεια βιοενεργειακά με την ροή του τσι. Βασική αρχή για να μυηθεί κανείς στην τέχνη του τζιάν είναι να αναπτύξει ισόρροπα τη θέληση/πρόθεση (γι), τη βιοενέργειά του (τσι) και το πνεύμα του (σεν).
Σοφία Ξυγαλά
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑBruce Kumar Frantzis. Ανοίξτε Τις Ενεργειακές Πύλες Του Σώματός Σας, εκδ. σέλας
Fabrizio Pregadio, The Encyclopedia Of Taoism, editions Routledge.
Peter Lorge, Chinese Martial Arts, editions Cambridge University Press.
Zhang Yun, The Art Of Chinese Swordsmanship: A Manual Of Taiji Jian. Editions Weatherhill.
Διαβάστε το άρθρο της Σοφίας Ξυγαλά
«10 + 1 Λόγοι για να αγαπήσεις τις πολεμικές τέχνες»
