Στο παρόν άρθρο του Οδηγού θα αποπειραθώ να αναλύσω τις βαθύτερες ψυχολογικές αιτίες, συνειδητές και ασυνείδητες, που μας στρέφουν στην επιλογή και ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες. Για ποιο λόγο; Για να κεντρίσω ίσως το ενδιαφέρον κάποιων ενασχολούμενων για μια εναλλακτική απάντηση στο ερώτημα του τίτλου του άρθρου, αν τους απασχόλησε ποτέ ή τους απασχολεί.
Η απόπειρα θα είναι ψυχοδυναμικής προσέγγισης και θαρρώ πως μου επιτρέπεται να την κάνω, γιατί απέχω πλέον αρκετά έτη –πάνω από δεκαπέντε- από την πρώτη μέρα που πάτησα το πόδι μου σε ένα ντότζο. Αυτή η απόσταση με αποφορτίζει συναισθηματικά, από τη μια και μπορώ να κάνω μια περισσότερο ρεαλιστική ενδοσκόπηση, από την άλλη, οι σπουδές μου στην ψυχοθεραπεία, είναι ένα σοβαρό κίνητρο.
Πριν χρόνια, όταν με ρωτούσαν γιατί ασχολούμαι με τις πολεμικές τέχνες και απαντούσα με ευκολία: «για να γίνω καλύτερος άνθρωπος». Αυτή η απάντηση με κάνει –αυθόρμητα- να μειδιάζω σήμερα. Πρόκειται για μια ωραιοποιημένη απάντηση σε μια προσπάθεια να δώσω ένα ιδεατό νόημα σε αυτό που έκανα, ωστόσο η αλήθεια είναι μάλλον κάπου ανάμεσα ή και εντελώς αλλού…
Καθώς… μεγάλωνα, λοιπόν, ή ωρίμαζα-τέλος πάντων-έβλεπα πως οι αληθινές αιτίες της ενασχόλησής μου με τις πολεμικές τέχνες, ήταν κάπως διαφορετικές. Ασχολήθηκα για να καλύψω δικές μου προσωπικές ανάγκες… να κόβω με το σπαθί ότι δεν… λύνεται, για να έχω μια εσωτερική αίσθηση ασφάλειας…
Στην ψυχανάλυση, οι αμυντικοί μηχανισμοί είναι ψυχικοί μηχανισμοί που υποκινούν και καθορίζουν τις πράξεις των ανθρώπων, των ενηλίκων και ολόκληρη τη ζωή τους, δυστυχώς ή ευτυχώς, τις περισσότερες φορές. Δεν είναι απαραιτήτως κακοί, υπάρχουν υψηλότεροι και πρωτόγονοι αμυντικοί μηχανισμοί και όπως λέει και το όνομά τους, καταφεύγει κανείς σε αυτούς για να βρει ισορροπίες… Χρησιμοποιούνται από όλους τους ανθρώπους γιατί προκαλούν εσωτερική ανακούφιση και είναι ασυνείδητοι τις περισσότερες φορές. Κάθε ασυνείδητη σύγκρουση, είναι μια ψυχική πάλη που ξεκινά από την ταυτόχρονη εμφάνιση αντιτιθέμενων ή ασυμβίβαστων παρορμήσεων και ενορμήσεων, που ξεκινούν από την παιδική ηλικία και δεν έχουν λυθεί. Σύμφωνα με τον Φρόυντ , επηρεάζονται από τα γεγονότα της παιδικής μας ηλικίας. Συγκεκριμένες ορμές και συγκρούσεις προσλαμβάνουν μια ιδιαίτερη σημασία και είναι δυνατόν να κατευθύνονται δημιουργικά προς άλλες χρήσιμες δραστηριότητες. Δυο εξ’ αυτών, η μετουσίωση και η αναπλήρωση θα μας απασχολήσουν στo παρόν άρθρο.
Η μετουσίωση είναι ένας περισσότερο προσαρμοστικός και ώριμος από άλλους αμυντικούς μηχανισμούς. Θεωρείται μάλλον ο υγιέστερος τρόπος επίλυσης των ψυχικών προβλημάτων, γιατί ενθαρρύνει μια συμπεριφορά μάλλον θετική προς την κοινωνία και εκτονώνει την εσωτερική παρόρμηση, βοηθώντας το άτομο να διατηρήσει την ομοιόστασή του. Μετουσίωση ονόμασε αρχικά ο Φρόυντ την έκφραση των παρορμήσεων σεξουαλικής και βιολογικής προέλευσης, οι οποίες περιλάμβαναν τις ορμές του ατόμου να θηλάζει, να δαγκώνει, να μάχεται, να συνουσιάζεται, να προστατεύει τα μικρά του κλπ., με τρόπο που ήταν κοινωνικά αποδεκτός και εκφραζόταν μέσω των τεχνών και δραστηριοτήτων με ιδιαίτερη κοινωνική καταξίωση. Για παράδειγμα, ο Freud θα έλεγε ότι ένας ενασχολούμενος με τις πολεμικές τέχνες μετουσιώνει την επιθετικότητά του, την ανάγκη του να πολεμήσει και να σκοτώσει τους εχθρούς του.
Στην αναπλήρωση, έναν μηχανισμό με τον οποίο ασχολήθηκε ο Adler, το άτομο προσπαθεί να επανορθώσει, δηλαδή να αναπληρώσει μια φανταστική ή πραγματική σωματική ανεπάρκεια, αδυναμία ή ελάττωμα, υπερτονίζοντας ένα περισσότερο επιθυμητό χαρακτηριστικό ή μια πιο προσιτή δεξιότητα. Αποτελεί τον κατεξοχήν μηχανισμό για την αντιμετώπιση των αισθημάτων μειονεξίας. Για παράδειγμα, ένας φοβικός άνθρωπος, ανασφαλής, μπορεί μέσω των πολεμικών τεχνών να γίνει ριψοκίνδυνος, ή και δεσποτικός με τους άλλους, αλλά και θαρραλέος και ευγενικός.
Συμπερασματικά λοιπόν, ναι, θα μπορούσε κανείς να ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες γιατί θέλει να γίνει καλύτερος άνθρωπος, ωστόσο, αυτή του η επιθυμία θα υπήρχε ακόμα και αν ασχολούνταν με το σκάκι, τις καλές τέχνες και οποιαδήποτε άλλη δημιουργική ενασχόληση. Τι θέλω να πω… Η ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες, είναι το μέσο για την προσωπική μας αναζήτηση και είναι μια προσωπική ανάγκη του καθενός. Δεν μας κάνουν οι πολεμικές τέχνες καλύτερους ανθρώπους, αλλά η επιθυμία μας να γίνουμε κάτι τέτοιο, γιατί θεωρούμε ότι το χρειαζόμαστε και αυτό είναι μια εσωτερική ανάγκη. Οι πολεμικές τέχνες είναι το μέσον για να εκπληρώνουμε τις ενορμήσεις μας, όπως οποιαδήποτε άλλη τέχνη.
Σοφία Ξυγαλά
ΠΗΓΕΣL. Lablanche – J.B. Pontalis: Λεξιλόγιο της Ψυχανάλυσης, εκδ. Κέδρος.
N. McWilliams: Ψυχαναλυτική Διάγνωση, εκδ. Ελληνικά Γράμματα.
Α. Χουντουμάδη-Λ. Πατεράκη: Λεξικό Ψυχολογίας, εκδ. Τόπος.
Σοφία ΞυγαλάΗ Σοφία Ξυγαλά τέλη της δεκαετίας του '90 άρχισε να εξασκείτε στο καράτε. Το 2002, ίδρυσε το Σύλλογο πολεμικών τεχνών "ΑΡΠΗ" που αναγνωρίστηκε από την Ελληνική Ομοσπονδία Καράτε (ΕΛ.ΟΚ) διδάσκοντας καράτε σε παιδιά και ενήλικες. Το Μάιο του 2004 απέκτησε το 2 dan από την ΕΛ.ΟΚ., εποχή που τιμήθηκε από την Association Karate-do Shotokai Egami Ryu (AKSER) με τον τίτλο της διεθνούς εκπαιδεύτριας, η πρώτη γυναίκα που έφερε αυτό τον τίτλο στην Ομοσπονδία της. Το Φλεβάρη του 2005 τιμήθηκε με το Βραβείο "Καλύτερης Ελληνίδας Γυναίκας Εκπαιδεύτριας" από το περιοδικό Kumite World. Από το 2004 έγινε μέλος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Κέντο-Ιάιντο-Ναγκινάτα (ΕΟΚΙΝ) εξασκώντας Iaido και Jodo. Το Μάιο του 2007 έγινε η πρώτη γυναίκα στην Ελλάδα που απέκτησε μαύρη ζώνη στο Jodo (ΖNKR) και το Μάη του 2008 απέκτησε μαύρη ζώνη στο Iaido (ΖΝΚR). Από το καλοκαίρι του 2009 αποχώρησε από όλες τις Ομοσπονδίες και δραστηριοποιείται στα εξατομικευμένα προγράμματα πολεμικών τεχνών και αυτοάμυνας. Έχει κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Ιάμβλιχος'το βιβλίο της: 'Μουσάσι, η ιστορία του μεγαλύτερου Ιάπωνα ξιφομάχου'. Yπήρξε επί σειρά ετών βασική αρθογράφος του περιοδικού Μονοπάτι Για Τις Πολεμικές Τέχνες και συνεργάστηκε με το περιοδικό Kumite World και την εφημερίδα 'National greek Martial Arts'. Διατηρεί σχετικό μπλογκ στη διεύθυνση
http://jodoiaido.blogspot.gr/
