Είναι μια από τις εμβληματικές εικόνες της Ιαπωνίας, τόσο διάσημη όσο και αυτή των γκέισα, του βουνού Φούτζι ή των ανθισμένων κερασιών: ένας ογκωδέστατος παλαιστής σούμο, με τα μαλλιά πιασμένα στον κότσο «τσονμάγκε» όπως τα έπιαναν οι σαμουράι και με μόνο ρούχο την πλατιά μεταξωτή ζώνη «μαουάσι» να ατενίζει αγέρωχα τον αντίπαλό του ή να είναι πιασμένος σε ένα θανάσιμο εναγκαλισμό μαζί του –η λέξη «θανάσιμος» δεν είναι σχήμα λόγου καθώς κανένας άνθρωπος κανονικών διαστάσεων δε θα μπορούσε να σταθεί εύκολα αντιμέτωπος απέναντι σε έναν επαγγελματία «ρικίσι», όπως λέγονται οι αθλητές της πάλης που έχει χαρακτηριστεί επίσημα «εθνικό άθλημα» της Ιαπωνίας.
Καθώς το σούμο είναι πολύ βασικό ως προς τις τεχνικές και τους κανόνες του (ο παλαιστής πρέπει είτε να βγάλει τον αντίπαλό του από το «ντόχιο», δηλαδή το ρινγκ, είτε να τον αναγκάσει να αγγίξει το έδαφος με οποιοδήποτε άλλο σημείο του σώματός του πέρα από τα πέλματά του) κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα πότε ξεκίνησε∙ δεδομένης της αξίας του για την ιαπωνική κοινωνία, που ακόμα και σήμερα παρακολουθεί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα έξι πρωταθλήματα που γίνονται κάθε χρόνο, πάντα τους μονούς μήνες, πολλοί επικαλούνται αναφορές στα αρχαία κείμενα «Κοτζίκι» και «Νιχόν Σόκι», γραμμένα τον 8ο αιώνα για να δείξουν ότι η καταγωγή του είναι πολύ παλιότερη από οποιοδήποτε άλλο σύστημα έχει γεννήσει η μαχητική παράδοση της χώρας, όμως στην πραγματικότητα η οργάνωσή του είναι μεταγενέστερη κατά τουλάχιστον 500 χρόνια.
Αυτό δεν εμποδίζει το σούμο να διαθέτει μερικά πρόδηλα τελετουργικά χαρακτηριστικά –στην πραγματικότητα, όποιος το παρακολουθεί συστηματικά εξοικειώνεται αναγκαστικά και με την παλιά ιαπωνική θρησκεία, το Σίντο καθώς και με πολλές παραδόσεις που προέρχονται από τον ιαπωνικό μεσαίωνα. Οι ρικίσι ντύνονται πάντα με τα παραδοσιακά ιαπωνικά ρούχα, χρησιμοποιούν εκφράσεις και χειρονομίες που έχουν εκλείψει προ πολλού από την καθημερινότητα της Ιαπωνίας και ζουν βάσει ενός πολύ αυστηρού προγράμματος και κώδικα συμπεριφοράς που θυμίζει πολύ τον τρόπο ζωής ενός στρατιώτη∙ παρότι στο κορυφαίο τμήμα της επαγγελματικής πυραμίδας, το κομμάτι που ονομάζεται «μάκου-ούτσι» οι αμοιβές συναγωνίζονται επάξια αυτές των επαγγελματιών αθλητών άλλων αθλημάτων, οι ρικίσι δεν μπορούν να ακολουθήσουν τον τρόπο ζωής των αθλητών αυτών. Και όχι μόνο του «κώδικα» αλλά και λόγω της φύσης του αθλήματός τους.
Όπως έγραψα παραπάνω, κάθε χρόνο γίνονται έξι πρωταθλήματα που διαρκούν δεκαπέντε ημέρες και κάθε ρικίσι παλεύει και τις δεκαπέντε, πάντα μέσα στην κατηγορία του∙ τους ζυγούς μήνες που δεν υπάρχει κανονικό πρωτάθλημα, οι παλαιστές κάνουν ταξίδια σε όλη την Ιαπωνία και παρουσιάζουν εκεί το σούμο σε ανεπίσημους αγώνες, πράγμα που σημαίνει ότι στην ουσία σπάνια μπορούν να ξεκουραστούν για περισσότερες από μία-δύο εβδομάδες. Η δε βαθμολογία στα πρωταθλήματα είναι ζωτικής σημασίας καθώς οι παλαιστές παίρνουν τίτλους-βαθμίδες τους οποίους διατηρούν ή χάνουν βάσει της απόδοσής τους∙ ο μόνος που εξαιρείται από αυτή τη διαδικασία είναι ο πρωταθλητής που ονομάζεται «γιοκοζούνα» (τέτοιοι μπορεί να υπάρχουν ταυτόχρονα μέχρι δύο και θεωρούνται ισόβαθμοι και παράλληλοι) ως ένδειξη σεβασμού για την προσπάθεια που κατέβαλλε για να φτάσει ως την κορυφή.
Και η προσπάθεια είναι τεράστια: με έναν πρόχειρο υπολογισμό, από τους εκατό ανθρώπους που μπορεί να μπουν μια χρονιά στον κόσμο του σούμο, μόνο οι τριάντα φτάνουν στο επαγγελματικό σούμο και από αυτούς μόνο πέντε καταφέρνουν να φτάσουν ως την κατηγορία μάκου-ούτσι και αυτό θα γίνει μετά από το λιγότερο μια οκταετία εξαντλητικών καθημερινών προπονήσεων συνδυασμένων με πολύ καταπιεστική συμπεριφορά από τους αρχαιότερούς τους στο «χέγια», το «στάβλο» του οποίου είναι μέλη. Από εκεί και ύστερα δε, θα ξεκινήσει η αγχώδης πορεία προς την κορυφή της πυραμίδας με διαρκή τον κίνδυνο του υποβιβασμού και των τραυματισμών αλλά και το φόρτο των κοινωνικών υποχρεώσεων που συνοδεύουν τους πιο προβεβλημένους ρικίσι.
Δεν είναι τυχαίο ότι οι περισσότεροι ρικίσι αποσύρονται γύρω στα 35 τους –ούτε είναι τυχαίο ότι το πρώτο τους μέλημα μόλις εγκαταλείψουν την ενεργό δράση είναι να χάσουν τα κιλά που, σχεδόν υποχρεωτικά, πήραν προκειμένου να μπορούν να σταθούν στο ντόχιο –πέραν του τελετουργικού τους ρόλου (ο ρικίσι πρέπει να ανταποκρίνεται στο κλασσικό ιαπωνικό ιδεώδες περί τέλειου σώματος, δηλαδή να έχει το κέντρο του χαμηλά) τα κιλά προσφέρουν και ένα πλεονέκτημα μέσα στο ντόχιο, κάτι που αποδεικνύεται από το μικρό αριθμό ρικίσι που δεν τα διαθέτουν. Για όσους απορούν, ναι οι ρικίσι ακολουθούν μια ειδική δίαιτα που περιλαμβάνει μια σούπα ονόματι «τσάνκο-νάμπε» και η οποία περιέχει, περίπου, όλες τις διατροφικές ομάδες ταυτόχρονα!
Τεχνικά μιλώντας, το σούμο αποτελείται από ογδόντα δύο τεχνικές όμως σπάνια βλέπει κανείς ένα ρικίσι που να χρησιμοποιεί περισσότερες από πέντε –αποδεκτή τεχνική είναι και τα αλλεπάλληλα χαστούκια στο πρόσωπο προκειμένου να αναγκαστεί ο αντίπαλος να οπισθοχωρήσει μέχρι να βγει από το ντόχιο. Βεβαίως, οι φανατικοί οπαδοί του σούμο εκτιμούν πολύ περισσότερο τις τεχνικές ρίψεων (πολλές από τις οποίες είναι οι ίδιες που θα βρει κανείς στο τζούντο αλλά με άλλες ονομασίες) και οι ρικίσι που τις χρησιμοποιούν χαίρουν πολύ μεγαλύτερης εκτίμησης∙ το σούμο είναι αυτό που λέμε «spectator sport» και όπως σε όλα τα αθλήματα αυτού του τύπου, όσοι προσφέρουν θέαμα είναι και οι δημοφιλέστεροι.
Η παρακολούθηση ενός αγώνα σούμο –οι ενδιαφερόμενοι μπορούν να βρουν άφθονους στο Ίντερνετ- δεν είναι πολύ εύκολη υπόθεση καθώς πρέπει κανείς να εξοικειωθεί με τα τελετουργικά που προηγούνται, όπως για παράδειγμα με τις ψευδό-εκκινήσεις, τις συνεχείς ρίψεις αλατιού στο ντόχιο (άλλη μια αναφορά στο Σίντο, καθώς το αλάτι λειτουργεί εξαγνιστικά) και τη μάχη βλεμμάτων στα οποία επιδίδονται οι ρικίσι πριν την ταυτόχρονη εφόρμηση που ορίζει και το ξεκίνημα του αγώνα. Επίσης, ο νέος θεατής θα πρέπει να συμφιλιωθεί με την ιδέα ότι ο μέσος αγώνας σούμο διαρκεί λιγότερο από ένα λεπτό –οι κανόνες του αθλήματος αλλά και η ένταση με την οποία παλεύουν οι δύο ρικίσι δεν επιτρέπουν μεγάλες διάρκειες. Αυτό όμως ελάχιστη σημασία έχει: αν κανείς μάθει τα βασικά τυπικά, η παρακολούθηση ενός πρωταθλήματος προσφέρει πολύ έντονες συγκινήσεις –αυτός είναι άλλωστε και ο λόγος που παρόλη τη δημοτικότητα του μπέιζμπολ, το σούμο πολύ δύσκολα θα χάσει τη θέση του στην καρδιά των ιαπώνων.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
Φωτογραφία: Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
