Σταμάτησα τον πρωταθλητισμό πριν κάποια χρόνια, γιατί με εντυπωσίασε η φιλοσοφία των πολεμικών τεχνών και ένιωσα μια έντονη επιθυμία να βιώσω όσο μπορούσα όλα όσα διάβαζα. Μάλλον στάθηκα τυχερή γιατί στις αναζητήσεις μου βρήκα αυτό που έψαχνα ως ένα βαθμό και στα ερωτήματα μου πήρα απαντήσεις που με ικανοποίησαν, αλλά χρειάστηκε να αδειάσω αρκετές φορές το μισογεμάτο ποτήρι μου και δεν ήταν και ότι πιο εύκολο.
Φυσικά, οι πολεμικές τέχνες για τις οποίες διάβαζα ήταν πολύ διαφορετικές από αυτές που εξασκούνται στο σύνολο τους σήμερα, κατακερματισμένες και φτιαγμένες για τον σύγχρονο άνθρωπο και το μάρκετινγκ. Υπάρχουν όμως και εκείνοι που ακολουθούν τον "ορθόδοξο παραδοσιακό" δρόμο και που φυσικά ως μειοψηφία θεωρούνται και λιγάκι γραφικοί ή και φαντασμένοι σνομπ, από τους περισσότερους.
Διαβάζω αρκετά άρθρα ανθρώπων που ασχολούνται σοβαρά με τα 'do' και που φοβάμαι ότι βρίσκουν προφάσεις και τρόπους ώστε να κρυφτούν πίσω από το δάκτυλό τους επιμένοντας ότι τα 'do' είναι καθ’ εαυτό πολεμικές τέχνες και όχι μόνο η φιλοσοφική οδός (budo) των πολεμικών τεχνών. Κατανοώ τη δυσκολία του να αποδεχθείς ότι ενδεχομένως έχεις σπαταλήσει κάμποσα χρόνια κάνοντας κάτι που δεν είναι αυτό που περιγράφει, ή να απαλλαγείς από την ψευδαίσθηση ότι έγινες πολεμιστής- εκ του ασφαλούς. Ίσως να το αποδεχόμουν εύκολα αν απλά έκανε καλό στην ψυχολογία του εν ασχολούμενου μια τέτοια θεώρηση, αλλά από πολλά παραδείγματα έχω διαπιστώσει ότι τελικά κάνει κακό, γιατί εκτός από αλαζόνα τον προτρέπει να 'σπάσει' τα μούτρα του σε κάποια συμπλοκή εκεί έξω, όταν θα θέλει να αποδείξει πόσο ικανός είναι... Εξάλλου σημαντικοί άνθρωποι των πολεμικών τεχνών (Shigeru Egami, Donn Draeger, Meik Skoss, Diane Skoss, Pascal Kreager, Ellis Amdur, Dave Lowry, Shoto Tanemura κλπ) έχουν επισημάνει επανειλημμένα την ειδοποιό διαφορά και έχουν και οι ίδιοι διαφοροποιηθεί.
Δε θέλω όμως να απομακρυνθώ από το σκοπό αυτού του άρθρου. Μετά από μια δεκαετία ενασχόλησης με το Karate-do διαπίστωσα ότι δεν είχα βρει τελικώς αυτό που έψαχνα, ή μάλλον καλύτερα, οι ανάγκες μου για να εξασκηθώ σε μια καθ' αυτό πολεμική τέχνη με ωθούσαν στο να το εγκαταλείψω. Πήρα μια γεύση του τι είναι πολεμική τέχνη μέσα από την εξάσκηση κάποιων πρακτικών αλλά ομολογώ ότι δεν υπήρχαν οι προϋποθέσεις από την πλευρά μου για να την ακολουθήσω πιστά. Έτσι ακολούθησα μια μέση οδό, επέλεξα να ασχοληθώ με δυο 'do' που είχαν μια κάπως περισσότερο ορθή φιλοσοφική πλευρά, μακριά από αγώνες και πρωταθλητισμό, με τον οποίο είχα ασχοληθεί στα νιάτα μου περισσότερο από μια δεκαετία (καλαθοσφαίριση) αλλά και προπονητικά στο αγωνιστικό καράτε. Άρχισα να εξασκούμαι λοιπόν στο το iaido και το jodo.
Οι σύγχρονες πολεμικές τέχνες, αφού ονομάστηκαν 'do' απλοποιήθηκαν και έχασαν το πολεμικό τους στοιχείο για να γίνουν περισσότερο εύπεπτες, εύκολες και εμπορικές. Άρχισαν λοιπόν να οργανώνονται συστηματικά και να εξαπλώνονται μαζικά.
Το Iaido για παράδειγμα πήρε τη σημερινή του μορφή και όνομα στο τέλος του 20ου αιώνα. Το 1932 δόθηκε το όνομα-όρος Iaido στις νέες σχολές ξιφούλκησης και μεταπολεμικά η Οργάνωση Zen Nihon Kendo Renmei (All Japanese Kendo Association) πήρε σάρκα και οστά, ‘ελέγχοντας’ τους ενασκούμενους του είδους καθορίζοντας κάποιες βασικές φόρμες που αποτελούσαν αργότερα την κοινή ύλη για εξετάσεις. Κάτι παρόμοιο έγινε και στα υπόλοιπα budo. Πολύ σύντομα προστέθηκε και το αγωνιστικό κομμάτι για να προσελκύσουν περισσότερο κόσμο μέσω του αθλητισμού. Μόνο που ο αθλητισμός είναι εντελώς άλλο πράμα με τελείως διαφορετική φιλοσοφία και σκοπούς από το budo.
Όμως, η εσωτερική ηρεμία που πρέπει να διακατέχει κάποιον και να την αναπτύξει για να κατακτήσει καταστάσεις zanshin και mushin δεν μπορούν να αναπτυχθούν με την αγωνιστική προπόνηση αλλά με ειδικές πρακτικές που αναπτύχθηκαν από ανθρώπους που πολέμησαν πραγματικά στα πεδία της μάχης και προετοίμαζαν πολεμιστές για το σκοπό αυτό. Διαφορετικά, οι π/τ θα εξασκούνταν μέσα από αθλητικές προπονήσεις από καταβολής τους. Εξομοίωση μάχης δε μπορεί να γίνει ποτέ-ούτως ή άλλως-επομένως οι αγώνες/kumite δεν μπορούν σε τίποτα να συγκριθούν μ’ αυτές. Αποτελούν απλά ένα διάλειμμα, ένας είδος ψυχαγωγίας, ένα παιχνίδι (όπως άλλωστε τους αντιμετώπιζαν και οι αρχαίοι Έλληνες), σε καμία περίπτωση δεν είναι μέθοδος εκγύμνασης και ανάπτυξης μιας τέχνης.
Μια σχολή που δημιουργείται χωρίς να έχει ποτέ δοκιμαστεί η μέθοδος της στο πεδίο μάχης δεν έχει πολλές πιθανότητες, σχεδόν καμία να αποτελεί μια αποτελεσματική μέθοδο πολέμου. Για παράδειγμα ένας iaidoka στην προπόνησή του δεν κάνει ποτέ κοπές με το ξίφος του. Άρα κατ’ επέκταση δεν ξέρει πώς να κόψει με το σπαθί του κάτι. Και δυστυχώς αν το επιχειρήσει χωρίς ανάλογη προπόνηση, το πιθανότερο είναι να σπάσει το ξίφος του, ή τον καρπό του… Εξάλλου οι koryu σχολές περιλάμβαναν πολλές τέχνες και όχι μια… Άρα καλό είναι να ξέρουμε ότι εξασκούμε μόνο τη φιλοσοφική οδό μιας πολεμικής τέχνης και όχι την αμιγώς πολεμική της πρακτική.
Πέρα απ’ αυτό όμως, αν το προσπεράσουμε θέλω να καταθέσω την προσωπική μου άποψη από μια εμπειρία 30 περίπου ετών στο χώρο του αθλητισμού, ως αθλήτρια-γυμνάστρια-προπονήτρια. Πιστέψτε με, δεν έχω δει ποτέ ούτε έναν αθλητή στη διάρκεια αυτών των χρόνων που ο αθλητισμός να τον βοήθησε να γίνει καλύτερος άνθρωπος (συμπεριλαμβανομένου και του εαυτού μου). Είδα αθλητές να παθιάζονται για τη νίκη και μόνον, να προπονούνται μόνο για ένα μετάλλιο, να κομπάζουν όταν το αποκτούν να γίνονται αλαζόνες, υπεροπτικοί, να χάνουν τη σεμνότητα τους, άλλος περισσότερο, άλλος ολιγότερο.
Ωστόσο, μερικές π/τ έδειχναν να έχουν ξεφύγει από την πολιτική αυτή. Ανάμεσα τους το Iaido και το Jodo. Ήμουν ιδιαίτερα ικανοποιημένη που η προπόνηση μου είχε άλλο χαρακτήρα μακριά από αθλητικά πρότυπα. Μέχρι που προς μεγάλη μου απογοήτευση έμαθα ότι υιοθετήθηκαν οι αγώνες και σ'αυτές και μάλιστα θα έπρεπε σχεδόν υποχρεωτικά να λαμβάνω μέρος σ’ αυτούς καθώς αποτελούσαν κομμάτι πλέον κάθε σεμιναρίου. Εφεξής θα ήταν και αναπόσπαστο τμήμα της προπόνησης αλλά και αναπόσπαστο κομμάτι της δραστηριότητας των Ομοσπονδιών...
Μαθαίνοντας τα ‘καλά’ νέα, αμέσως στο μυαλό μου ήρθε μια συζήτηση που είχα πρόσφατα με έναν υψηλόβαθμό δάσκαλο του Iaido που μάζεψε μερικούς εκπαιδευτές και εκπαιδευόμενους από εμάς για να κουβεντιάσουμε για το ιδεώδες του budo και για το βουδισμό. Στα 2-3 ερωτήματα που του έκανα, ανάμεσα τους και κατά πόσο μπορεί να συμβιβαστεί η ιδεολογία του budo με τις οργανώσεις και μοιραία τις εμπορικές συναλλαγές, μου ζητήθηκε να έχω καθαρή καρδιά.
Κλείνω με κάτι τελευταίο. Θέλω να καταθέσω μια προσωπική εμπειρία. Όταν βλέπω σε κάποιο σεμινάριο iaido – jodo πολεμικοτεχνίτες που ασχολούνται με τον αθλητισμό, τους ξεχωρίζω στην προπόνηση από μακριά. Σε ένα σεμινάριο Jodo έπαιρναν μέρος και kendoka. Όταν τους διέκρινα φίλοι και συναθλητές εντυπωσιάστηκαν από τις μαντικές μου ικανότητες. Ήταν όμως τόσο απλό να τους διακρίνεις. Νευρικότητα στις κινήσεις, ένταση εξωτερική και παντελής έλλειψη συγκέντρωσης zanshin, κοντρόλ και ισορροπίας.
Ο μοναδικός λόγος που θέλησα να γράψω και να μοιραστώ κάποιες σκέψεις, προβληματισμούς είναι πως θεωρώ σημαντικό να ξέρουμε τι είδους προπόνηση κάνουμε, τι αντιπροσωπεύει, γιατί την κάνουμε και πώς την κάνουμε. Νομίζω πως είναι σημαντικό να είμαστε ειλικρινείς με τον εαυτό μας να αναζητούμε την ενδοσκόπηση μέσα από την εξάσκηση, να έχουμε συνέπεια και ήθος. Να παίρνουμε στα σοβαρά αυτό που κάνουμε, όχι τους εαυτούς μας, να είμαστε μετριοπαθείς και προπαντός να σεβόμαστε αυτό που κάνουμε. Να έχουμε καθαρή καρδιά – όπως ζητήθηκε και σε μένα…
Σοφία Ξυγαλά
Κερδίσατε 2 δωρεάν μαθήματα γνωριμίας στις συνεργαζόμενες σχολές του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών!
