Έγραφα προ καιρού, στο ξεκινημα της επιδημίας για κάποιους γνωστούς μου από τον κόσμο των πολεμικών τεχνών και του βουδισμού Ζεν και για τον τρόπο που (δεν) αντιμετώπιζαν την κατάσταση αυτή. Και παρότι η επιδημία ήταν η αφορμή, το αληθινό πρόβλημά τους ήταν κάτι που και προϋπήρξε και θα συνεχίσει να υπάρχει και μετά από αυτή και απέναντι στο οποίο οφείλουμε όλοι να διαμορφώσουμε μια άμυνα επειδή μπορεί να μας επηρεάσει αρνητικά όσο και μια κανονική επίθεση –στην πραγματικότητα, μπορεί να διευκολύνει μια επίθεση, όπως φάνηκε ξεκάθαρα με τους γνωστούς μου. Αναφέρομαι στην επίθεση των πληροφοριών μέσω των Μέσων, παλιών και νέων.
Οι άνθρωποι πάντοτε χρειάζονταν πληροφορίες και πάντοτε έβρισκαν τρόπους να τις παίρνουν όμως ακόμα και μια επιπόλαια ανάγνωση της ιστορίας επιβεβαιώνει ότι οι τεχνολογικές πρόοδοι του 20ου και του 21ου αιώνα και δη αυτές που σχετίζονται με την ψηφιακή τεχνολογία, έχουν μεταφέρει την ιδέα της μετάδοσης πληροφοριών σε ένα εντελώς διαφορετικό επίπεδο. Ειδικά οι άνθρωποι που μπαίνουν κάτω από την ταμπέλα “μιλένιαλς”, δηλαδή όσοι έχουν γεννηθεί μεταξύ 1981 και 1995, δεν υπάρχει αμφιβολία ότι δεν καταναλώνουν απλώς πληροφορίες από τα ΜΜΕ και το Ίντερνετ: η υπόστασή τους εν μέρει είναι οι πληροφορίες που δέχονται από τα ΜΜΕ και το Ίντερνετ.
"Όταν ο ψηφιακός μας εαυτός συγχέεται με τον πραγματικό (και για την οικονομία της συζήτησης ας παρακάμψουμε τις βαθιές αναζητήσεις περί πραγματικότητας: πραγματικότητα είναι ο πόνος που αισθάνεσαι όταν η γροθιά ή το μπόκουτο του συνασκούμενού σου βρίσκουν τον στόχο τους!) αυτά που βλέπουμε στην τηλεόραση και στα σόσιαλ μίντια δεν είναι απλώς “πληροφορίες”. Είναι μηνύματα που μεταδίδονται στον εγκέφαλό μας με τον ίδιο τρόπο που το μήνυμα ότι η σούπα είναι καυτή μεταδίδεται από τους αισθητήρες του στόματός μας. Και διαταράσσουν και το σώμα μας και τον ψυχικό μας κόσμο όσο τον διαταράσσει και ο πόνος από το μπόκουτο.
Δεν θα εξετάσω αν τα μηνύματα που δεχόμαστε από τα ΜΜΕ και το Ίντερνετ είναι ενορχηστρωμένα από κάποια “κέντρα” που προσπαθούν να ωφεληθούν από τον τρόπο που τα μηνύματα αυτά μας επηρεάζουν. Πρώτον επειδή πιστεύω ότι η θεωρία αυτή είναι ανόητη, δεύτερον επειδή ακόμα και αν αληθεύει δεν έχω κανέναν τρόπο να το αποδείξω και τρίτον επειδή ακόμα και αν μπορούσα να το αποδείξω δεν θα άλλαζε τίποτα. Όπως με τον ιό που μαστίζει αυτή τη στιγμή την ανθρωπότητα και όπως με τους εκατοντάδες παρόμοιους ή χειρότερους που έχουν υπάρξει στο παρελθόν, αυτό που μετράει είναι πώς μπορούμε να αντιμετωπίσουμε την κατάσταση.
Όπως και με κάθε επίθεση, το πρώτο πράγμα που χρειάζεται είναι να συνειδητοποιήσουμε ότι συμβαίνει. Να συνειδητοποιήσουμε δηλαδή ότι δεχόμαστε περισσότερες πληροφορίες από όσες μπορούμε να επεξεργαστούμε, τόσο από πλευράς ποσότητας όσο και από πλευράς ποιότητας. Δεν είμαστε επιδημιολόγοι για να εκτιμήσουμε την πορεία της επιδημίας, γιατροί για να διαγνώσουμε αν έχουμε κολλήσει, οικονομολόγοι για να αξιολογήσουμε τις συνέπειές της στις οικονομίες μας ή κοινωνιολόγοι για να εκτιμήσουμε τον αντίκτυπό της στις κοινωνίες μας. Και αν είμαστε κάποιο από αυτά, δεν είμαστε όλα, οπότε σίγουρα δεν μπορούμε να έχουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για αυτό το τόσο σημαντικό για όλους θέμα.
Όμως δεν είναι μόνο αυτό! Πόσο καλά ξέρουμε από τεχνολογία για να καταλάβουμε τις εξελίξεις στα αυτό-οδηγούμενα αυτοκίνητα ή στην τεχνητή νοημοσύνη; Πόσο βαθιά είναι η κατανόησή μας περί γεωπολιτικής για να αντιληφθούμε γιατί το πρόβλημα της Μέσης Ανατολής παραμένει άλυτο –ή αν θέλουμε να είμαστε απολύτως ειλικρινείς, δεν ισχύει το ίδιο ακόμα και για το πρόβλημα της Κύπρου ή των ελληνοτουρκικών σχέσεων γενικότερα; Ή για το αν τα γενετικά μεταλλαγμένα προϊόντα μας βλάπτουν; Ή για το αν το καινούριο Golf ή το καινούριο iPhone είναι καλύτερο από το προηγούμενο; Για πόσα θέματα έχουμε πραγματικά άποψη που μπορεί να σταθεί;
Η συζήτηση αυτή θυμίζει μια άλλη: κάνω καράτε όμως τι γίνεται αν ο αντίπαλός μου ξέρει τζούντο; Και αν κάνω και τα δύο, τι γίνεται αν αυτός κάνει ΜΜΑ; Ή αν κρατάει μαχαίρι; Ή πιστόλι; Ή αν είναι αμερικανός πεζοναύτης βετεράνος του Αφγανιστάν; Και επειδή δεν ξέρω τι είναι, απέναντι σε τι προετοιμάζομαι –και πώς; Και επειδή δεν είμαι ούτε γιατρός, ούτε επιδημιολόγος, πολιτικός επιστήμονας, κοινωνιολόγος, μοριακός βιολόγος ή μηχανικός αυτοκινήτων, απέναντι σε ποια πληροφορία ετοιμάζομαι –και πώς; Όπως μάθαμε, ίσως στην Ελλάδα περισσότερο από αλλού, οι πολλές πληροφορίες μπορούν να σκίσουν στα δύο την κοινωνία –και το μυαλό μας.
Άσχετα από τη φύση της επίθεσης, η αντιμετώπισή είναι ίδια: προσπαθούμε να κατανοήσουμε τον αντίπαλο και τα όπλα του και πάνω στην κατανόηση αυτή χτίζουμε την άμυνα και την αντεπίθεσή μας. Και το κάνουμε εν γνώσει ότι καίτοι δεν μπορούμε να καλύψουμε τα πάντα, αν καλύψουμε καλά τα πιθανότερα, θα διαμορφώσουμε ένστικτα και δεξιότητες που θα λειτουργήσουν και στα λιγότερο πιθανά. Όσο για το ποια είναι τα όπλα για να χτίσουμε άμυνα απέναντι στην ανεξέλεγκτη πληροφόρηση, η απάντηση βρίσκεται στο κλασικό σίνο-ιαπωνικό δίπολο μπούνμπου ριόντο (文武両道): αριστεία και στις τέχνες του πολέμου, και στα γράμματα.
Κείμενο-Φωτογραφία / Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
