Πολλοί λένε ότι οι κορίου έχουν φτάσει σε ένα κομβικό σημείο κυρίως λόγω της ολοένα και μεγαλύτερης εμπλοκής σ' αυτές μη-Ιαπώνων. Στις νέες πολεμικές τέχνες, αυτό έχει γίνει σε πολύ μεγαλύτερο βαθμό και αναμφίβολα αυτό έχει τις επηρεάσει –θα συμβεί το ίδιο και με τις κορίου;Ο τρόπος που με ρωτάτε μοιάζει να υπαινίσσεται ότι αυτό είναι κάτι θετικό –προσωπικά δε νομίζω ότι είναι. Το κομβικό σημείο για τις κορίου είναι “Θα επιβιώσουν με τρόπο που θα τις κάνει άξιες λόγου;” Μια από τις πιο διάσημες κορίου έχει χιλιάδες μέλη: η σχολή αυτή δεν είναι πια κορίου επειδή δεν υπάρχει περίπτωση ο εκπαιδευτής να θυμάται καν τα πρόσωπα, πόσο μάλλον τα ονόματα όλων αυτών των μελών. Στις σύγχρονες πολεμικές τέχνες, ο δάσκαλος έχει βοηθούς που έχουν άλλους βοηθούς και θυγατρικά ντότζο κ.ο.κ και ίσως όλοι αυτοί να κινούνται καλά όμως στην καρδιά μιας “κορίου” (ή πιο σωστά μιας “μπουγκέι”, όπως είναι ο παλιότερος όρος), αυτό που την κάνει αυθεντική, είναι η εξάσκηση με τον εκπαιδευτή, η αμεσότητα και η οικειότητα· από την άποψη αυτή ότι πολλοί άνθρωποι κάνουν μια τέχνη δεν είναι κατ' ανάγκη θετικό.
Βλέπω πολλές τέχνες που θεωρώ ότι έχουν χάσει κάτι ζωτικό και αυτό δεν είναι κάτι τωρινό: οι τέχνες αυτές πεθαίνουν στην Ιαπωνία από την εποχή Μέιτζι, τα μέσα/τέλη του 19ου αιώνα. Αν ας πούμε δεν υπήρχε ο Μπελζ, ένας γερμανός γιατρός που είχε ενδιαφερθεί για το ζίου-ζίτσου, πιθανώς να μην είχε εξελιχθεί το ζίου-ζίτσου και να μην είχε δημιουργηθεί ούτε το τζούντο. Αντίστοιχα γεγονότα υπήρξαν και με την εξέλιξη της Τζικισινκάγκε-ρίου ή του Κέντο: κάποιοι ξένοι ενδιαφέρθηκαν και έτσι οι Ιάπωνες, οι οποίοι είχαν απορρίψει τις πεπαλαιωμένες αυτές τέχνες, τις επανέφεραν ως κάποιο βαθμό.
Έτσι και σήμερα στην Ιαπωνία κάποιες από τις τέχνες αυτές ταυτόχρονα πεθαίνουν και ζουν με την έννοια ότι οι άνθρωποι που τις κάνουν είναι “συλλέκτες κινήσεων” ή “συλλέκτες παλιών εγγράφων μακιμόνο”. Δε λέω ότι οι άνθρωποι αυτοί δεν είναι πιστοποιημένοι αλλά ότι έχουν χάσει την αίσθηση ότι πρόκειται για πολεμικές τέχνες και τις βλέπουν σαν ένα χόμπι που συνδυάζει αρχαιολογία και κίνηση.
Πραγματικά δεν ξέρω πού θα οδηγήσουν όλα αυτά. Μπορώ να πω μόνο ότι προσπαθώ να εξασφαλίσω ότι οι τέχνες που διδάσκω εγώ έχουν ένα επίπεδο έντασης και αυθεντικότητας. Ξέρετε, αν δούμε μια κορίου σαν μια τίγρη και πάρουμε την τίγρη αυτή από τη ζούγκλα και τη φέρουμε στην Ελλάδα ή την Αμερική δε θα πάψει να είναι τίγρη (μάλιστα από μια άποψη το νέο περιβάλλον θα είναι πολύ πιο δύσκολο γι αυτή). Όμως θα είναι κρίμα αν τη φέρουμε εδώ και της σπάσουμε τα πόδια για να μην μπορεί να ξεφύγει ή αν της δώσουμε κάποιο ναρκωτικό για να μην είναι πολύ δραστήρια –θα είναι ακόμα τίγρη αλλά δε θα είναι άγριο ζώο. Πιστεύω ότι η ευθύνη των δασκάλων είναι συνίσταται στο να κρατήσουν ζωντανή τη σφοδρότητα, την αγριάδα.
Για πολύ καιρό, οι ασχολούμενοι με τις κορίου υποστήριζαν ότι ένα βασικό τους χαρακτηριστικό είναι η νομιμότητα (legitimacy), δηλαδή η εμπλοκή με τις “πηγές” τους στην Ιαπωνία. Όσο περνούν τα χρόνια και “επαν-ανακαλύπτουμε” την Ιαπωνία στη Δύση, συνειδητοποιούμε ότι ακόμα και εκεί η νομιμότητα αυτή είναι σε αρκετές περιπτώσεις αμφίβολη και ότι οι οργανώσεις που “εποπτεύουν” τις τέχνες αυτές στην πραγματικότητα δεν εγγυώνται ότι οι εκπρόσωποί τους είναι πραγματικά “νόμιμοι”. Πώς εξασφαλίζεται η ορθή συνέχεια στον επόμενο αιώνα κάτω από αυτούς τους όρους; Ή μήπως ήταν πάντα έτσι και απλώς τώρα το βλέπουμε πιο ξεκάθαρα;Η κυριότερη οργάνωση σχετικά με τις κορίου είναι το Κομπούντο Σινκοκάι δηλαδή η οργάνωση για την διατήρηση των κορίου. Αν λοιπόν υπάρχει μια εθνική οργάνωση που έχει στόχο την προστασία των κορίου σημαίνει ότι οι κορίου ήδη έχουν πρόβλημα! Κάθε κορίου είναι ξεχωριστό πράγμα, μην το ξεχνάμε αυτό. Φανταστείτε π.χ να υπήρχε μια οργάνωση για την προστασία της μουσικής και σ' αυτήν να ήταν μέλη και αυτοί που παίζουν κλασική μουσική και αυτοί που παίζουν τζαζ και αυτοί που παίζουν ποπ επειδή σε κάθε είδος οι μουσικοί είναι πολύ λίγοι –κάτι τέτοιο θα σήμαινε ότι έχουμε να κάνουμε με μια προβληματική κατάσταση, έτσι δεν είναι;
Αν λοιπόν έχουμε μια οργάνωση-ομπρέλα που κατά κάποιον τρόπο εποπτεύει τις ομάδες-μέλη της, έχουμε και πολιτική. Ας κάνουμε μια πολύ απλή σύγκριση: ας πάρουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση. Κατά τη γνώμη μου, από ορισμένες πλευρές η ΕΕ καταστρέφει την Ευρώπη επειδή η ΕΕ είναι ως επί το πλείστον πολιτικοί που έχουν χάσει στις εκλογές και στη συνέχεια πηγαίνουν στην ΕΕ και εποπτεύουν όλους τους υπόλοιπους και προσπαθούν να δημιουργήσουν μια ευρωπαϊκή κουλτούρα η οποία σκοτώνει τις επιμέρους κουλτούρες των κρατών-μελών. Ξέρω ότι κάποιοι μπορεί να προσβληθούν από τις απόψεις μου όμως στα δικά μου μάτια έτσι δείχνει: σαν μια προσπάθεια ομογενοποίησης, μια προσπάθεια να γίνουν όλα το ίδιο.
Αυτό είναι κάτι που σαφώς το βλέπουμε στις κορίου: υπάρχει πολιτική και έτσι έχουμε διάφορα φαινόμενα. Για παράδειγμα, αυτή τη στιγμή στην Ιαπωνία η Τόντα-χα Μπούκο-ρίου διοικείται από έναν Σόκε-ντάιρι, δηλαδή από έναν άνθρωπο που κρατάει τη θέση μέχρι να έρθει ο επόμενος σόκε. Όλοι έχουμε συμφωνήσει ότι ο επόμενος σόκε, ο άνθρωπος που βρίσκεται στο κέντρο της σχολής πρέπει να είναι Ιάπωνας και ο λόγος είναι ότι έχοντας έναν Ιάπωνα επικεφαλής μας κρατάει εντός του ευρύτερου πλαισίου· απολύτως ειλικρινά, και μιλώντας από τη θέση κάποιου που δεν είναι Ιάπωνας, υπάρχουν ένα σωρό κοινωνικές διαστάσεις στα ζητήματα αυτά που με την ίδια σου την ύπαρξη ακόμα και αν ξέρεις όλους τους κανόνες, δεν τους ξέρεις.
Τέλος πάντων, εμείς δεν έχουμε κάποιο πρόβλημα με το θέμα αυτό όμως το Κομπούντο Σινκοκάι, επειδή θεωρεί ότι η ιδέα να υπάρχει ένας ξένος στη θέση του Σόκε-ντάιρι είναι τόσο εξωφρενική, μπλέχτηκε με την Τόντα-χα Μπούκο-ρίου επέλεξε μια γυναίκα την οποία εμείς είχαμε πετάξει έξω, μια γυναίκα που σε μια σύγχρονη πολεμική τέχνη δε θα άξιζε ούτε τρίτο κίου, ανίκανη και ανόητη, και είπε “εμείς αποφασίζουμε ότι αυτή είναι η πραγματική Τόντα-χα Μπούκο-ρίου επειδή είναι Γιαπωνέζα.” Για μένα αυτό το πράγμα είναι βλακώδες: κι εμείς θέλουμε ιάπωνα επικεφαλής και θα μπορούσαν να μας βοηθήσουν όμως αυτοί είναι τόσο κολλημένοι με αυτή τη διάσταση του θέματος που έκαναν κάτι που ως τώρα δεν είχε γίνει ποτέ: να εμπλακούν με τα εσωτερικά μας σχολής.
Αυτό είναι ένα πρόβλημα. Ένα άλλο πρόβλημα των μεγάλων οργανώσεων είναι ότι από τη στιγμή που τα μέλη πληρώνουν συνδρομές υπάρχει περιθώριο για διαφθορά –δεν το βλέπουμε αυτό και στις πολιτικές οργανώσεις; Όταν υπάρχουν λεφτά στη μέση κάποιος θα προσπαθήσει να τα πάρει και αν υπάρχει δύναμη, κάποιοι γραφειοκράτες θα προσπαθήσουν να την πάρουν ή θα φτιάξουν έναν νόμο που θα την παίρνει από αυτόν που την έχει. Όλα αυτά συμβαίνουν συνέχεια στην πολιτική. Μπορούμε να πούμε ότι οι πολιτικοί της ΕΕ είναι και οι καλύτεροι άνθρωποι; Το ίδιο συμβαίνει και με τους ανθρώπους στις οργανώσεις αυτές.
Για να επιστρέψουμε στο θέμα της νομιμότητας, αυτή είναι ευθύνη της σχολής και δεν αφορά κανέναν άλλον πέρα από την ίδια τη σχολή. Αν τώρα είσαι μαθητής και πεις “θέλω να μελετήσω τη σχολή αυτή” θα πρέπει να υπάρχουν κάποια έγγραφα που δείχνουν τη γενεαλογία (αν και σε κάποιες περιπτώσεις τέτοια έγγραφα δεν υπάρχουν: η Ιαπωνία καταστράφηκε ολοσχερώς στον Β' ΠΠ και διάφορα πράγματα χάθηκαν) και σίγουρα δεν είναι πολύ δύσκολο να καταλάβεις αν υπάρχει συνέχεια οπότε μπορούμε να ξέρουμε αν κάτι είναι νόμιμο (με αυτή την έννοια) ή όχι και η νομιμότητα δεν προκύπτει από γραφειοκρατικές οργανώσεις. Πιστοποιείται από τη σχολή.
Επί χρόνια, είχαμε για τις κορίου την εντύπωση ότι διέπονται από μυστικότητα. Εν τούτοις, τα τελευταία χρόνια βλέπουμε μια αυξανόμενη εξωστρέφεια (βιβλία, DVD, επίσημα σάιτ στο Ίντερνετ, πληθώρα βίντεο από επιδείξεις κ.α.) τόσο από τους μη-Ιάπωνες εκπαιδευτές όσο και από τους Ιάπωνες. Πιστεύετε ότι αυτό μπορεί να επηρεάσει τις σχολές αυτές και πώς;Ξέρετε, στην πραγματικότητα βιβλία για τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες υπήρχαν από πολύ παλιά. Και όχι μόνο τα έγγραφα της κάθε σχολής: υπήρχαν στην Ιαπωνία του 18ου αιώνα έρευνες για τις “πολεμικές τέχνες του έθνους”. Συνεπώς τα μπουγκέι δεν ήταν ιδιωτικές λέσχες με κλειστές πόρτες όπου η μελέτη γινόταν κρυφά. Ήταν κοινωνικές οργανώσεις που υποτίθεται ότι επηρέαζαν την κοινωνία γύρω τους με διάφορους τρόπους. Όπως επίσης υπήρχαν και επιδείξεις· αρχικά οι επιδείξεις γίνονταν στο πλαίσιο των χόνο-ένμπου, όπου παρουσίαζες την τέχνη σου στους θεούς όμως και αυτό μετατράπηκε σε πολιτική δραστηριότητα! Γράφω γι αυτό στο βιβλίο μου “Old School” όμως επί τροχάδην αυτό που γινόταν ήταν ότι πήγαινες σε έναν ναό σε μια άλλη περιοχή και έκανες μια επίδειξη και μετά αναρτούσες μια ταμπέλα που είχε επάνω τα ονόματα όσων συμμετείχαν στην επίδειξη –αυτό είναι σαν το tagging που κάνουν οι συμμορίες! Και μετά ερχόταν μια άλλη ρίου και έκανε εκείνη επίδειξη και το πράγμα μπορεί να οδηγούσε σε συμπλοκή, κάτι που γινόταν αρκετά συχνά. Μπορεί λοιπόν η αρχική ιδέα να ήταν ότι κάνω επίδειξη στους θεούς όμως στην πραγματικότητα χρησιμοποιούσα τους θεούς για να αυξήσω την πολιτική μου δύναμη. Τέτοια πράγματα γίνονταν πάντοτε.
Για το θέμα των DVD, δεν έχω καμία διάθεση, πρόθεση ή έγκριση να κάνω ένα εκπαιδευτικό DVD για την Τόντα-χα Μπούκο-ρίου –μου φαίνεται ότι κάτι τέτοιο δεν έχει νόημα: γιατί να θέλω να δείξω σε ανθρώπους που δεν είναι μαθητές μου τι μπορούν να μάθουν μαζί μου; Κάποιοι άλλοι δάσκαλοι το βλέπουν διαφορετικά και δεν πρόκειται να σχολιάσω την άποψη ή τις επιλογές τους εκτός από το να τους πω ίσως “χμμμ, δε σου βγήκε και πολύ καλά αυτό!” Ξέρω έναν δάσκαλο που βγάζει πολλά DVD και αυτός το κάνει επειδή τα DVD αυτά είναι εμπορικά και έτσι έχει στα χέρια του μια πολύ καλή καταγραφή του υλικού του για τους μαθητές του –αυτό δε θα μπορούσε να το κάνει πληρώνοντας από την τσέπη του. Όσο για τους εκτός σχολής, η άποψή του είναι ότι και να το δουν δε θα το καταλάβουν οπότε δεν έχει καμία σημασία και παρότι εγώ δε θα έκανα το ίδιο, καταλαβαίνω τη λογική του.
Κατά τη γνώμη μου, η γενικότερη ερώτηση είναι, αν εκπορνεύεσαι, αν κάνεις δημόσιες επιδείξεις ώστε οι άλλοι να σε θαυμάζουν ή να σε εγκρίνουν ή για να βγάλεις χρήματα ή για να αποκτήσεις μια φήμη που δε βασίζεται σε πράξεις, σε κάτι πραγματικό αλλά στο πόσο κουλ δείχνεις. Αν λοιπόν η επίδειξη γίνεται προκειμένου να γίνει κανείς αντικείμενο θαυμασμού και να τονώσει το εγώ του, για μένα δεν είναι κάτι θετικό. Αν από την άλλη είναι κάτι που σε βοηθάει στη διατήρηση της σχολής σου, ναι, γιατί όχι; Κι εγώ έχω γράψει τρία βιβλία και αν δεν είχα γράψει αυτά τα βιβλία δε θα ήμουν γνωστός και δε θα είχα τους μαθητές που έχω και μέσω των βιβλίων μου γνώρισα μερικούς εξαιρετικούς ανθρώπους με τους οποίους πλέον έχω την τιμή να συνδέομαι και αυτό είναι εξαιρετικό. Επίσης έχω ακούσει για ανθρώπους που μελετούν άλλες σχολές και τους οποίους τα βιβλία μου βοήθησαν να εμβαθύνουν στην εξάσκησή τους και αυτούς τους ανθρώπους δε θα τους γνωρίσω ποτέ. Έχω φτάσει σε διάφορους ανθρώπους έτσι και ελπίζω ότι είναι για καλό τους.
Ένα από τα σημεία στα οποία επιμένετε στη διδασκαλία σας είναι η ανάγκη για ένα ιδιαίτερο πάθος, για μια επιτακτική ανάγκη εκ μέρους του μαθητή να μάθει όλα όσα έχει να του διδάξει ο εκπαιδευτής του. Βλέποντας τις επιδείξεις των κορίου που κυκλοφορούν εκτός αλλά κυρίως εντός Ιαπωνίας, πολύ συχνά βλέπει κανείς αυτό το πάθος να απουσιάζει –αντίθετα το βλέπει κανείς περισσότερο σε νεότερες τέχνες όπως π.χ. Το Κέντο ή το Τζούντο. Μήπως τελικά οι κλασικές σχολές έχουν χάσει το παιχνίδι; Και αν ναι, είναι αυτό κάτι που μπορεί να αναστραφεί; Όντως, έτσι είναι. Είναι πιο εύκολο να βγάλει κανείς πάθος όταν θέλει να διακριθεί σε έναν αγώνα και στο κέντο και στο τζούντο έχεις την ευκαιρία να παλέψεις –καθώς δε πρόκειται για αθλήματα, μπορείς να το κάνεις με ασφάλεια και δε χρειάζεται να πεθάνεις. Ο ανταγωνισμός λοιπόν είναι ένα όχημα, ένα μέσο για να το πετύχεις αυτό. Πριν από 200 χρόνια, ο όρος “κορίου” ήταν προσβλητικός: σήμαινε μια πολεμική τέχνη στην οποία έκανε κανείς μόνο κάτα. Πολλές κορίου είχαν ένα κομμάτι που ήταν κάτα και ένα κομμάτι που ήταν ανταγωνιστικό, όχι με την έννοια των εθνικών ομάδων αλλά με την έννοια ότι υπήρχαν τρόποι, και όχι πάντοτε άγριοι τρόποι να αγωνιστείς εναντίον κάποιου άλλου και από αυτούς τους τρόπους προήλθαν το κέντο και το τζούντο. Οι σχολές που το έκαναν αυτό έλεγαν στις άλλες “εμείς κάνουμε ζωντανή εξάσκηση κι εσείς κάνετε μόνο κάτα” και ο αντίλογος των τελευταίων ήταν “ο μόνος τρόπος για να το κάνετε αυτό είναι παραμορφώνοντας τις τεχνικές σας, τα όπλα που χρησιμοποιείτε στους αγώνες σας είναι ελαφριά και δεν είναι αυθεντικά και για να κερδίσετε στο παιχνίδι αλλάζετε τους βηματισμούς σας και τους κάνετε μικρούς και πηδηχτούς ώστε να πηγαίνετε πιο γρήγορα αντί για τους πιο βαρείς βηματισμούς που απαιτούν τα όπλα.”
Αυτή η συζήτηση συνεχίζεται επί χρόνια και η αλήθεια είναι ότι υπάρχουν πράγματι κορίου που είναι αναιμικές. Αν χάσει κανείς την αίσθηση ότι πρόκειται για μια μαχητική τέχνη, εστιασμένη στο να σκοτώσει κανείς τον αντίπαλο (όχι ότι επιθυμείς να κάνεις κάτι τέτοιο όμως πρέπει να έχεις την αίσθηση ότι μαθαίνεις να σκοτώνεις) χάνεις ένα επίπεδο σοβαρότητας και, παραδόξως, το πάθος δε γεννιέται από την ελαφρότητα αλλά από τη σοβαρότητα. Έχεις πάθος όταν υπάρχει κάτι για το οποίο ενδιαφέρεσαι πολύ βαθιά· στο δικό μου ντότζο έχουμε κάποιους τρόπους για να διατηρούμε την αίσθηση αυτή, όχι προσθέτοντας το αγωνιστικό στοιχείο αλλά κάνοντας την εξάσκηση ζωντανή. Δε θέλω να μπω σε λεπτομέρειες –θα χρειαζόταν πολύς χρόνος- όμως υπάρχουν τρόποι να προσεγγίσει κανείς το κεντρικό στοιχείο που είναι η μάχη απομονώνοντας κάποιες τεχνικές, ελέγχοντας τα διάφορα σημεία των κάτα κ.λπ. Κάτι σημαντικό είναι ότι το πάθος αυτό πρέπει να το έχει ο δάσκαλος ώστε να μπορεί να εμπνέει τους μαθητές. Η ίδια η λέξη “εμπνέω” σημαίνει “βάζω πνοή” στον άλλον οπότε αν ο δάσκαλος δεν έχει πάθος και όταν είναι σοβαρός και όταν είναι ευχάριστος, πώς θα έχουν πάθος οι μαθητές; Η μητέρα μου ήταν κάντορας σε μια συναγωγή και κάποτε την είχα ρωτήσει αν, όταν έψελνε τις προσευχές αισθανόταν ποτέ την παρουσία του θεού. Μου είχε απαντήσει “δε μου επιτρέπεται κάτι τέτοιο: δουλειά μου είναι να φέρω τους άλλους στον θεό οπότε αν αφεθώ, θα χάσω τη σειρά μου. Συνεπώς δεν μπορώ να ακούσω.”
Αυτή είναι η ευθύνη του δασκάλου: πρέπει να κρατάει τον εαυτό του σε ένα επίπεδο ώστε να μπορέσουν να ανέβουν οι μαθητές. Ενδεχομένως ο δάσκαλος θα μπορούσε να τσακίσει τους μαθητές του αν αφηνόταν όμως πρέπει να ανεβαίνει λίγο-λίγο ώστε να μπορούν οι μαθητές να ανεβαίνουν λίγο παραπάνω. Πρέπει λοιπόν ως δάσκαλος να έχεις πάθος για τους μαθητές σου και την πρόοδό τους και αυτό είναι το τραγικό με μερικές κορίου: αν έχεις μεγαλώσει πολύ, πώς γίνεται να ενδιαφέρεσαι για τους ανθρώπους αυτούς; Δεν τους ξέρεις καν! Μπορεί να υπάρχουν λοιπόν πολλά ντότζο όμως είναι δουλειά του δασκάλου να διατηρήσει αυτή τη σύνδεση με τα άτομα στο ντότζο και να έχει την απόλυτη ευθύνη για τα άτομα αυτά –αλλιώς δεν είναι δάσκαλος. Η απάντηση στο ερώτημα αν οι κλασικές σχολές έχουν χάσει το παιχνίδι είναι “όχι απαραίτητα –εξαρτάται από τους δασκάλους να διαμορφώσουν τις συνθήκες μέσα στις οποίες το πάθος εξακολουθεί να υφίσταται.”
Εδώ τελειώσαμε, σας ευχαριστούμε πολύ για αυτήν τη συζήτηση υπήρξε ιδιαίτερα διαφωτιστική.Εγώ σας ευχαριστώ.
*Διαβάστε το πρώτο μέρος της συνέντευξης με τον Έλις Άμντουρ
εδώ
