Η φιλοσοφία της εκμάθησης μιας τέχνης Ζεν

"Με τις χιλιάδες επαναλήψεις η αληθινή τελειότητα του εαυτού μας αναδύεται..."

Ζεν απόφθεγμα

Ένα στοιχείο της διδασκαλίας του "Ζεν" (Τσαν στα Κινέζικά) είναι η χρήση διαφόρων "τεχνών" ως οχήματος για την επίτευξη του Διαφωτισμού - δηλαδή, την καλύτερη κατανόηση του εαυτού μας και, τελικά, την συνειδητοποίηση της "Καθολικής Αλήθειας".

Ενώ οι τέχνες "Ζεν" που παραδοσιακά η γενέτειρά τους είναι η Κίνα και η Ιαπωνία, είναι πολλές και αρκετά διαφορετικές, όπως η καλλιγραφία, η τοξοβολία, η ξιφασκία, η ανθοκομική, οι πολεμικές τέχνες κ.α.), εν τέλει όλες μοιράζονται τον ίδιο κοινό στόχο - να αποκαλύψουμε, μέσα από την άσκησή τους την πραγματική μας φύση. Εξαιτίας αυτού, οι τέχνες του Ζεν ονομάστηκαν «κλασματικές εκφράσεις του Ζεν σε διαφορετικά πεδία».

Καταρχήν να διευκρινίσουμε ότι η απλή τεχνική γνώση οποιασδήποτε από αυτές τις τέχνες δεν είναι η ΑΛΗΘΕΙΑ.

Η κατάκτηση μιας τέχνης Ζεν δεν βασίζεται σε μια γνωστική ή απλά διανοητική κατανόηση - βασίζεται σε μια διαισθητική συνειδητοποίηση των βασικών αρχών αυτής της τέχνης και κατ' επέκταση του ίδιου του σύμπαντος που αν μη τι άλλο εμπεριέχονται και ισχύουν στη συγκεκριμένη τέχνη. Για αυτό και καταλήγει λίγο οξύμωρο να λέμε "εκμάθηση μιας τέχνης", η καλύτερη ίσως έκφραση είναι "ανακάλυψη" του τρόπου, του δρόμου μιας τέχνης.

Η φιλοσοφία της εκμάθησης μιας τέχνης Ζεν, είναι να αφομοιώσουμε τις βασικές αρχές της, μέσω της επαναλαμβανόμενης πρακτικής των τεχνικών αλλά και να αποκρυσταλλώσουμε μακροπρόθεσμα έναν τρόπο έκφρασής της με τον τρόπο που ίδια η φύση κινείται και αναπτύσσεται. Δηλαδή να επιτυγχάνουμε "το μέγιστο αποτέλεσμα με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια".

Για την ακρίβεια ο στόχος είναι να μην υπάρχει καν προσπάθεια, απλά το κάθε τι να συμβαίνει τόσο φυσικά όπως ένα ψάρι κολυμπά στο νερό ή ένα φύλλο πέφτει απαλά σε μια λίμνη.

Η φύση αυτά τα έχει "επαναλάβει" σε κύκλους μια αιωνιότητα και ακόμα "μαθαίνει" πως να τα κάνει πιο αρμονικά. Η φύση είναι ομορφιά, είναι τέχνη, ποιός το αρνείται; Όμως γιατί...;

Ποιος είναι ο σκοπός της φύσης; Ποιός είναι ο δικός μας σκοπός μέσα στο δικό της; Μπορεί να είναι διαφορετικός ο σκοπός μας από τον σκοπό της φύσης; Μπορούμε να μην είμαστε μέρος τους σκοπού της φύσης;

Όλα γύρω μας ψάχνουν την τάξη, την ισορροπία, την συνύπαρξη, την ορθή συσχέτιση του διαφορετικών δυνάμεων του Γιν και Γιανγκ και τέλος, την ειρήνη.

Ωστόσο αν και το ζητούμενο είναι η αρμονία, αυτό δεν επιτυγχάνεται έτσι απλά... Και πάλι παράδειγμα η φύση, πόσους αιώνες χρειάστηκε ο πλανήτης και πόσες εναλλαγές πέρασε με βίαιες συγκρούσεις και κοσμικές ζυμώσεις μεταξύ των στοιχείων του ώστε μετά από δισεκατομμύρια χρόνια να βρει μια ισορροπία ώστε τελικά να ευδοκιμήσει το απόσταγμα όλων αυτών, αυτό που ονομάζουμε "ζωή"...

Αν θέλουμε λοιπόν να συμβαδίσουμε με τον σκοπό της φύσης, οφείλουμε να σμιλέψουμε την ίδια μας τη φύση με τα ίδια εργαλεία. Και ένα εργαλείο είναι η τέχνη, η άσκηση μιας τέχνης απαιτεί την περιοδική επανάληψη και τελειοποίηση των τεχνικών που θα μας χαρίσει στο τέλος την βαθιά γνώση και τέλος το αίσθημα της επιτυχίας και της τελειότητας.

Η φυσικότητα της έκφρασης μιας τέτοιας τέχνης είναι που χαρίζει τόσο στον "ερμηνευτή" όσο και στον "θεατή" αυτής, ένα αίσθημα ολοκλήρωσης, ισορροπίας και γαλήνης. Παράδειγμα το να εκτελέσει κάποιος μια σειρά κινήσεων πολεμικών τεχνών με ακρίβεια ταχύτητα και δυναμισμό μας προσφέρει τον θαυμασμό και το ίδιο όμορφο θέαμα όπως όταν κοιτάζουμε ένα όμορφο "ένδοξο" ηλιοβασίλεμα ή ένα ποτάμι που κυλά…

Έτσι είναι που συνεισφέρουμε και γινόμαστε μέρος του ανιδιοτελούς ευρύτερου σκοπού της φύσης. Τότε δεν χρειάζεται να πούμε λέξη για το Ζεν γιατί γινόμαστε το Ζεν και αυτή είναι και η ανταμοιβή μας.

Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι & Τσι Γκονγκ στην Κόρινθο