Η περίοδος η οποία διανύει η ανθρωπότητα έχει πολλές προκλήσεις και δυσκολίες σε κάθε πτυχή της ζωής. Η διακοπή της «κανονικότητας» και ο περιορισμός των ανθρωπίνων δραστηριοτήτων με σκοπό τον περιορισμό της εξάπλωσης της νόσου, διασαλεύει ασφαλώς πολλές διαδικασίες της ανθρώπινης φυσικής δραστηριότητας. Η άσκηση και η φυσική κίνηση αποτελεί βασικό στοιχείο της ανθρώπινης βιολογίας, με ποικίλα οφέλη σε κάθε ηλικιακή ομάδα του πληθυσμού. Ο ρόλος της είναι κρίσιμος λοιπόν και στην μετανηπιακή και παιδική ηλικία.
Αρχικά ερευνώντας τη συμβολή της άσκησης στην παιδική ηλικία δεν θα πρέπει να γίνει ένας περιορισμός στα γενικά οφέλη της γυμναστικής ανεξαρτήτως ηλικίας (βελτίωση της φυσικής κατάστασης, της εικόνας του σώματος, της αντοχής, της δύναμης, της ελαστικότητας), όχι πως δεν ισχύουν απολύτως, αλλά σκοπός είναι να γίνουν αντιληπτά και τα επιμέρους οφέλη στο στάδιο ηλικίας που απασχολεί η μελέτη. Το παιδί λοιπόν κατά την μετανηπιακή και πρώτη παιδική ηλικία μέσω της γυμναστικής αποκτά καλύτερη αντίληψη του χώρου στον οποίο αυτό κινείται. Μέσω του χειρισμού του σώματος και με την εισαγωγή του στην αδρή κινητικότητα αναγνωρίζει τις δυνατότητες και τον όγκο των μερών του σώματος του. Το παιδί καλλιεργεί την αντίληψη του σώματος του μέσω εκπαίδευσης των βασικών κινητικών του δεξιοτήτων οι οποίες «εγκαθίστανται» μεθοδικά από την άσκηση και την κίνηση. Για να γίνει πιο κατανοητή η άνωθεν διαδικασία αρκεί να παρατηρηθούν τα «κλασικά» παιχνίδια τα οποία επιλέγουν να παίζουν τα παιδιά μεταξύ τους: το κρυφτό, οι ψείρες, η αμπάριζα και όλα αυτά τα παιχνίδια φυσικής δραστηριότητας με τα οποία γενιές ανθρώπων καταπιάνονται σε αυτή την ηλικία καλλιεργούν σε μεγάλο βαθμό αυτές τις δεξιότητες.
Συνεχίζοντας, σε αυτή την ηλικία προγραμματίζονται μέσω της φυσικής κίνησης και κάποιες ακόμα σημαντικές δεξιότητες οι οποίες είναι απόρροια της. Η αμφιπλευρικότητα, ο χειρισμός δηλαδή του σώματος από τον εγκέφαλο και των δύο πλευρών του (αριστερά-δεξιά) σε αρμονία αποτελεί άλλη μία δεξιότητα η οποία εγκαθίσταται κινητικά σε αυτή την ηλικία. Δεν θα πρέπει να παραγνωριστεί και το κομμάτι του συντονισμού εδώ το οποίο απαιτεί ξεχωριστή μνεία. Πολλές φορές παρατηρείται σε όλα τα ηλικιακά φάσματα σωματική καθυστέρηση της κίνησης την οποία ο εγκέφαλος μπορεί να σχεδιάσει. Η δεξιότητα δηλαδή με την οποία το σώμα θα πραγματοποιήσει αυτό που ο εγκέφαλος σκέφτεται δεν βρίσκονται σε ίδιο στάδιο. Αυτό δεν είναι κάτι ανησυχητικό αν σκεφτεί κανείς πως έχει τέλεια στο μυαλό του τον πίνακα της Μόνα Λίζα, αλλά στην προσπάθεια του να σχεδιάσει πάνω σε ένα χαρτί είναι ζήτημα το αν μπορεί να ζωγραφίσει ένα σπιτάκι και έναν ήλιο με προοπτική σε περίπτωση που δεν έχει εκπαιδευτεί πάνω στη ζωγραφική, στο συντονισμό δηλαδή του σώματος (χέρι, μάτι) ο οποίος καθιστά τον άνθρωπο ικανό να αποδίδει εικόνες του μυαλού (τοπία, προσωπογραφίες).
Στην ίδια ακριβώς αναλογία θα πρέπει να αντιλαμβανόμαστε οποιοδήποτε μοτίβο σύνθετης κίνησης. Το γεγονός λοιπόν πως ένα σύγχρονο παιδί έχει την ικανότητα να αναλύει σύνθετα εγκεφαλικά μοτίβα μέσω ηλεκτρονικών παιχνιδιών δεν σημαίνει σε καμία περίπτωση πως μπορεί να κάνει «σωματικό τρανσπόρτο» στην καθημερινή πραγματικότητα. Το αν για παράδειγμα υπάρχει η ικανότητα μέσω επανάληψης και εικονικής παρατήρησης να αποδομηθεί η κίνηση του Lionel Messi εντός αγωνιστικού χώρου μέσω ηλεκτρονικών παιχνιδιών τα οποία αγγίζουν το όριο της προσομοίωσης πραγματικότητας πλέον, δεν σημαίνει πως η μυοκινητική συναρμογή, η δύναμη και η σωματική ικανότητα του παιδιού είναι σε θέση σε πραγματικές συνθήκες να περάσει το Lionel Messi παρότι πράγματι εγκεφαλικά εντός του ηλεκτρονικού παιχνιδιού το επιτυγχάνει. Δυστυχώς ο άνθρωπος παραμένει εγκλωβισμένος χωρίς τη σωματική ευφυία να μην είναι σε θέση να πράττει αυτά που το μυαλό ορίζει.
«Δεν με ενδιαφέρει εμένα ο γιος μου ή η κόρη μου να κάνει τρίπλες στο Messi, εγώ θέλω ο γιος μου να γίνει επιστήμονας!»
Σε αυτή ακριβώς την σχεδόν στερεοτυπική διατύπωση συνοψίζονται όλες σχεδόν οι παρανοήσεις γύρω από την αξία της φυσικής αγωγής και της γυμναστικής. Το άνωθεν παράδειγμα αποτελεί καθαρή επεξηγηματική «υπερβολή» για να κάνουμε αναλογίες. Σε απλά ελληνικά, ούτε αν φαντάζεται το παιδί πως περπατάει σημαίνει πως πράγματι διαθέτει την κινητική δεξιότητα να το κάνει, ούτε άμα φαντάζεται πως τρέχει. Το lockdown έρχεται να επιτείνει το πρόβλημα της ήδη διαπιστωμένα περιορισμένης κίνησης των παιδιών στις σύγχρονες αναπτυγμένες κοινωνίες. Ο περιορισμός του παιδιού εντός του σπιτιού, η απομάκρυνσή του τα τελευταία χρόνια από τα παιχνίδια της αλάνας, είχαν ήδη μειώσει δραστικά την καλλιέργεια της κίνησης σε αυτή την ηλικία. Παρατηρούνται παιδιά με δυσκολίες ικανότητας στη βάδιση ή στο τρέξιμο και σε άλλες απλές σχετικά σωματικές δραστηριότητες οι οποίες οφείλονται σε αυτόν τον περιορισμό. Τι θα πρέπει το παιδί λοιπόν να κάνει μέσα στο σπίτι όσο η διέξοδος του οργανωμένου ερασιτεχνικού αθλητισμού ο οποίος αποτελεί κύριο «προγραμματιστή» της παιδικής κίνησης παραμένει κλειστός; Τα ερωτήματα πολλά και οι απαντήσεις όχι εύκολες. Σίγουρα οι προπονήσεις φυσικής αγωγής μέσω διαδικτύου αποτελούν μία απάντηση σε ένα πρόβλημα με ατελή λύση.
Σε αυτό το σημείο η τεχνολογία γίνεται αρωγός και σύμμαχος στην προσπάθεια να σηκώσει το παιδί από τον καναπέ και όχι να το καθηλώσει. Μέσω τηλεδιασκέψεων και με εμπειρία που διαθέτει ένας προπονητής γίνεται ποιοτικός προγραμματισμός κίνησης ακόμα και μέσα σε δυο τετραγωνικά μέτρα. Έχουν καταρτιστεί ολόκληρα curriculum άθλησης σε περιορισμένο χώρο τα οποία στοχεύουν στη βέλτιστη απόδοση και αξιοποίηση των δυνατοτήτων του σώματος. Παρατηρήσαμε σε ποικιλία ηλικιών πως τα οφέλη της προπόνησης μέσω τηλεδιασκέψεων είναι ορατά. Ενδεικτικά η φυσική κατάσταση ασκούμενων μέσω τηλεδιασκέψεων κατά τη διάρκεια του προηγούμενου lockdown ήταν εμφανώς καλύτερη σε σχέση με όσους δεν είχαν συμμετοχή. Πρέπει να σκεφτεί κανείς πως στην περίπτωση των δεύτερων δεν είχαμε απλά ανθρώπους που δεν ασκούνταν σε σύγκριση με τακτικώς ασκούμενους, αλλά ανθρώπους που βρίσκονταν σε καθεστώς περιορισμένης κίνησης συνολικά λόγω του lockdown.
Αυτός ο συνολικός περιορισμός της κίνησης αποτελεί μήτρα και ενός ακόμα ζητήματος σε αυτές τις ηλικίας το οποίο δεν είναι άλλο από την συσσώρευση ενέργειας. Η εκτόνωση του παιδιού με μεθοδικότητα μέσω της άσκησης που προτείνουν οι προπονητές αποτελεί κρίσιμη βαλβίδα εκτόνωσης όχι μόνο σωματικής αλλά και ψυχολογικής. Ένα παιδί κατά τη διάρκεια της προπόνησης μέσω τηλεδιασκέψεων έχει την ευκαιρία να επικοινωνήσει με φίλους του, να τους παρατηρήσει να σχολιάσουν μαζί πράγματα και ταυτόχρονα να εκτονώσουν την ενέργεια μέσω της παραγωγικής κίνησης. Η σωματική και ψυχολογική αυτή εκτόνωση έχει ευεργετικά οφέλη, όχι μόνο στο παιδί αλλα και συνολικά στην οικογένεια αφού οι εντάσεις μειώνονται και επιτυγχάνεται ομαλότερη επικοινωνία των μελών της.
Συνοψίζοντας, η κίνηση είναι ένα πολύ σημαντικό κομμάτι που καθορίζει την ανθρώπινη ζωή σε πολύ περισσότερα ζητήματα από όσα εκ πρώτης όψεως αντιλαμβανόμαστε. Το 2020 το έκανε με τον πιο βίαιο τρόπο προφανές αυτό και στον πλέον δύσπιστο. Χρέος και σκοπός σαν άνθρωποι αρχικά και σαν εκπαιδευτές και προπονητές δευτερευόντως είναι να υπερασπιστούμε και να υπηρετήσουμε την ανάγκη αυτή των ανθρώπων για φυσική δραστηριότητα. Τα παιδιά αποτελούν το κύτταρο της κοινωνίας το οποίο γεννά το καινούριο και την ωθεί μπροστά. Μαθαίνοντας από αυτά λοιπόν για το πόσο όντως χρήσιμη και ενδιαφέρουσα είναι η τεχνολογία, είναι ώρα να τα ακούσουμε και μέσα από τα tablet, τα κινητά τους και τα laptop τους να τα βοηθήσουμε να συνεχίσουν να εξελίσσονται. Δεν διδάσκουμε παιδιά. Διδασκόμαστε από αυτά εμείς και διδάσκουμε και αυτά πίσω σε μία αέναη, αμφίδρομη διαδικασία.
Γιώργος Κατσιούρης
