Μονομαχίες και άλλες μορφές συμπλοκήςΟι ιστορικές αφηγήσεις γύρω από τις ιαπωνικές μαχητικές παραδόσεις συχνά περιγράφουν διάφορες μορφές μονομαχίας και άλλες “αναμετρήσεις με αντίπαλο”. Όσο πιο πίσω πάει κανείς στην ιστορία, τόσο πιο εντυπωσιακές ακούγονται οι μονομαχίες αυτές όμως θα πρέπει κανείς να τις αντιμετωπίζει με κάποια επιφύλαξη, όπως όταν ακούμε ιστορίες από την κατάκτηση της Δύσης όπου κάποιος ήρωας “πάλεψε” με μια αρκούδα γκρίζλι ή με έναν αλιγάτορα. Για παράδειγμα, ο Αράκι Ματαεμόν, ένας θρυλικός δάσκαλος της Σινκάγκε-ρίου, υποτίθεται ότι είχε κάποτε μονομαχήσει με 36 αντιπάλους –ή τουλάχιστον αυτό υποστήριζε ένα έργο του Καμπούκι της περιόδου εκείνης. Ωστόσο, θυμάμαι ότι τη δεκαετία του 1970 είχα διαβάσει στην Ιαπωνία ένα άρθρο που έλεγε ότι στην αποθήκη κάποιας οικογένειας βρέθηκε ένα παλιό έγγραφο (αυτές οι “κούρα”, οι αποθήκες μερικές φορές σφραγισμένες για αιώνες, έχουν αξιόλογα ιστορικά ντοκουμέντα και αντικείμενα) το οποίο υποστήριζε ότι ήταν μια μαρτυρία από πρώτο χέρι της μονομαχίας. Από όσο θυμάμαι, ο Αράκι αντιμετώπισε δύο αντιπάλους και οι τρεις τους στάθηκαν αντιμέτωποι με τα σπαθιά σφιγμένα στα χέρια, τρέμοντας και χωρίς να κινηθούν για ΠΟΛΛΗ ώρα μέχρι που τελικά ένας από τους αντιπάλους δεν άντεξε και καθώς γύρισε να φύγει ο Αράκι τον σκότωσε –στη συνέχεια, ο άλλος άντρας επιτέθηκε στον Αράκι αλλά αδέξια και εκείνος τον σκότωσε κι αυτόν. [5]
Στο σημείο αυτό θα ήταν χρήσιμο να δώσω κάποιους ορισμούς επειδή υπάρχουν διάφορες μορφές βίαιας αναμέτρησης πέραν της μονομαχίας ή της μάχης στις οποίες μπορούσαν να εμπλακούν μεμονωμένα άτομα. Μάλιστα, οι περισσότερες ένοπλες αναμετρήσεις την περίοδο Έντο δεν κατέληγαν σε θάνατο παρότι κάτι τέτοιο μπορούσε να συμβεί.
(真剣勝負) Σίνκεν-σόμπου Σίνκεν-σόμπου (真剣勝負) σημαίνει, επί λέξει “απόφαση με πραγματικά ξίφη”. Στο σίνκεν-σόμπου, υπάρχει πρόθεση για φόνο και περιλαμβάνονται και οι περιπτώσεις που δύο άτομα συναινούν να αναμετρηθούν (και που αν αυτό δεν γίνεται με την άδεια των αρχών, καταλογίζει φόνο στην πλευρά του νικητή) αλλά και άλλες νόμιμα εγκεκριμένες πράξεις φόνου. Ειδικά στις τελευταίες, δεν υπήρχε κάποια συγκεκριμένη απαίτηση σχετικά με το τι σήμαινε “δίκαιος αγώνας”· στην νομοθεσία της περιόδου Έντο, υπήρχαν τρεις περιπτώσεις τις οποίες αφού σκότωνες τον αντίπαλό σου “υπέγραφες” καρφώνοντας μια μικρή λεπίδα σε συγκεκριμένα σημεία του σώματός του:
* Γκιόι-ούτσι (御意討) δηλαδή “λόγω θέλησης ανωτέρου”. Όταν σκότωνε κανείς κάποιον έχοντας πάρει εντολές από κάποιον ανώτερο, κάρφωνε το σώμα στο πέλμα
* Άντα-ούτσι (仇討). Όταν σκότωνε κανείς κάποιον λόγω βεντέτας (αντιποίνων), κάρφωνε το σώμα κάτω από το αυτί. (Η βεντέτα υπονοούσε υποχρέωση: για παράδειγμα ότι υπερασπίζεται κανείς την τιμή της οικογένειάς του.)
* Ίσου-ούτσι (意趣討). Όταν σκότωνε κανείς κάποιον για προσωπική εκδίκηση, κάρφωνε το σώμα στο ηλιακό πλέγμα.
Τα τραύματα αυτά γίνονταν με το κογκατάνα, ένα μικρό εγχειρίδιο που ήταν μέρος της αρματούρας του ξίφους ή με το κογκάι, ένα μικρό σουβλί που συνήθως το χρησιμοποιούσαν για να φτιάχνουν τα μαλλιά τους. Συχνά αναφερόντουσαν σ’ αυτά ως “τόμε σάνταν” ή “τοντόμε σάνταν” και πιθανότατα υπάρχει κάποιο συμβολικό νόημα που συνδέεται με κάθε μια από αυτές τις πράξεις και που μάλλον συνδέεται με κάποια κινεζική ιατρική θεωρία όμως πρόκειται για τραύματα που γίνονταν μετά τον θάνατο, δεν ήταν ειδικές τεχνικές φόνου. Εδώ γίνεται μια παρεξήγηση επειδή η λέξη “τοντόμε” σημαίνει επίσης και “χαριστική βολή” όμως φανταστείτε μια συμπλοκή στην οποία απαιτείται να σκοτώσεις κάποιον καρφώνοντάς τον στο πέλμα με ένα εργαλείο που βασικά χρησιμοποιείς για να φτιάξεις τα μαλλιά σου! Αυτό που γινόταν στην πραγματικότητα, ήταν ότι άφηνες το μικρό μαχαίρι επάνω στο σώμα, σαν εξήγηση γιατί σκοτώθηκε αυτός που σκοτώθηκε και σαν μαρτυρία για το ποιος το έκανε. Χωρίς το τόμε-σάνταν, υπήρχε απλώς ένα πτώμα και, φαινομενικά, ένας φόνος. Φυσικά ο μπούσι θα παρουσιαζόταν στις νομικές αρχές, θα εξηγούσε το θέμα με λεπτομέρειες και θα ήταν προετοιμασμένος να υποστεί τις συνέπειες μέχρι και του σημείου να πάρει εντολή να κάνει σεπούκου. Μια μονομαχία που δεν ήταν εγκεκριμένη από τον νόμο ήταν, στην ουσία, δολοφονία. [6]
Δεδομένου ότι όλοι οι μπούσι ήταν οπλισμένοι και ότι γαλουχούνταν με μια μέχρι φανατισμού αίσθηση προσωπικής και οικογενειακής τιμής, γιατί οι μονομαχίες ήταν τόσο σπάνιες; Υπάρχει ένας μείζων και ένας ελάσσων λόγος. Ο ελάσσων ήταν η τιμή του δασκάλου σου και της ριούχα σου: σκεφτείτε ότι τα κεπάν (“όρκοι αίματος”) στις περισσότερες ριούχα έχουν τον όρο ότι δεν μπορεί κανείς να εμπλακεί σε μονομαχίες ή ακόμα και σε αγώνες με άλλες σχολές αν δεν έχει πιστοποίηση τύπου μένκιο κάιντεν. Ο λόγος γι αυτό είναι ότι καμία ριούχα δεν ήθελε να δει τη σχολή της να ντροπιάζεται επειδή ένα μέλος χωρίς ικανότητες έχασε μια μονομαχία· ένας άλλος περιοριστικός λόγος ήταν ότι μέχρι να φτάσει κανείς να πάρει μένκιο κάιντεν, ήταν στα τριάντα-και του ή ίσως και στα σαράντα-και και είχε μαλακώσει μετά από πολλά χρόνια εξάσκησης οπότε είχε λιγότερες πιθανότητες να γίνει έρμαιο των συναισθημάτων του και να εμπλακεί παρορμητικά σε συμπλοκές.
Ο δεύτερος και πιο σημαντικός λόγος ήταν το διαρκές ενδιαφέρον του σογκουνάτου για τη δημόσια τάξη [7]. Οι ριούχα ήταν εν δυνάμει ένοπλες πολιτικές παρατάξεις οπότε ήταν αρκετά αυστηρά περιορισμένες –το τελευταίο πράγμα που ήθελε η κυβέρνηση ήταν ομαδικές συγκρούσεις μεταξύ ριούχα, κάτι που άρχισε να συμβαίνει όταν καταλύθηκε η κοινωνική τάξη πραγμάτων στα τέλη της περιόδου Έντο. [8]
Για τους λόγους αυτούς, οι μονομαχίες ήταν πραγματικά αρκετά ασυνήθιστες –οι περισσότεροι μπούσι της περιόδου Έντο δεν τραβούσαν πραγματικά το ξίφος τους, εκτός από όταν έπρεπε να καταστείλουν τις σχεδόν δύο χιλιάδες αγροτικές εξεγέρσεις που προκαλούνταν από την καταπίεση των φεουδαρχών, ειδικά σε περιόδους λιμού . Και ακόμα και τότε, το κύριο όπλο τους ήταν τα πυροβόλα όπλα καθώς οι μπούσι οπλισμένοι με σπαθιά συχνά έχαναν στις αρχικές τους αναμετρήσεις από τους εξαγριωμένους αγρότες που ήταν οπλισμένοι με αγροτικά εργαλεία με μακριά στειλιάρια και τακεγιάρι (λόγχες από μπαμπού.)
Έλις Άμντουρ
Μετάφραση για τον ΠΟΠΤ Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
Σημειώσεις[5] Όπως μπορεί κανείς να δει από το άρθρο της Wikipedia σχετικά με τον Αράκι Ματαεμόν
(https://en.wikipedia.org/wiki/Araki_Mataemon), το οποίο ανακάλυψα ενώ έγραφα αυτό το δοκίμιο, η μνήμη μου ήταν γενικά σωστή. Πλέον η κοινώς παραδεκτή άποψη θέλει τον Αράκι να έχει νικήσει δύο αντιπάλους και, επιπλέον, να έχει και έναν σύμμαχο.
[6] Το ίσου-ούτσι ήταν αυτό που ήταν πιο βεβαρυμένο από νομική άποψη. Αν για παράδειγμα κάποιος σκότωνε κάποιον άλλον λόγω μιας προσβολής, θα έπρεπε να το δικαιολογήσει στις αρχές παρουσιάζοντάς το σαν ένα είδος “αυτοάμυνας” επειδή δεν υπήρχε τρόπος να δεχτεί μια τέτοια ατίμωση στον άρχοντά του, στην οικογένειά του ή στον εαυτό του. Αν οι αρχές δεν συμφωνούσαν, από εκεί και μετά θα έπρεπε να υπερασπιστεί την τιμή του μέσω του σεπούκου.
[7] Μπορώ να φανταστώ διάφορες πολύ ενδιαφέρουσες έρευνες σχετικά με τις μονομαχίες στην περίοδο Έντο. Αφού υπήρχαν πολύ αυστηροί νόμοι που αφορούσαν τις πράξεις αυτές, πιθανότατα θα υπήρχαν και αφηγήσεις καθώς και στατιστικά στοιχεία στα αρχεία των διαφόρων φέουδων όπως, για παράδειγμα:
* Οι νομικές εφαρμογές σχετικά με τις μονομαχίες στα διάφορα φέουδα περιλαμβανομένων των αριθμών, των λόγων και των αποτελεσμάτων
* Οι εντολές των φεουδαρχών για εκτέλεση ατόμων που οι μονομαχίες τους δεν θεωρήθηκαν εντός νομικών ορίων, μαζί με τους λόγους και με περιγραφές των συμπλοκών
* Οι δικαστικές αποφάσεις σχετικά με βίαιους θανάτους -ειδικά μεταξύ των μπούσι- θα ήταν αυτές που θα είχαν το περισσότερο ενδιαφέρον καθώς θα έδιναν μια σαφή εικόνα για το πώς αντιμετωπιζόταν η ατομική βία την εποχή εκείνη
[8] Μια από τις πιο γνωστές τέτοιες διαμάχες μεταξύ ομάδων, το Ικάχο Τζίντζα Τζίκεν μεταξύ Μάνιουα Νεν-ρίου και Χόκουσιν Ίτο-ρίου το εξετάζω στο Κεφάλαιο 12 του βιβλίου μου
“Old School” (https://edgeworkbooks.com/old-school/)
Περισσότερα για τον ψυχολόγο, δάσκαλο κλασικών πολεμικών τεχνών και συγγραφέα Έλις Άμντουρ, μπορείτε να διαβάσετε στη
συνέντευξη που έδωσε στον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών. Το κείμενο αυτό δημοσιεύτηκε στο μπλογκ του
“Kogen Budo” και μεταφράστηκε στα ελληνικά κατόπιν συμφωνίας με τον ίδιο. Όσοι ενδιαφέρονται για τα βιβλία του Άμντουρ μπορούν να επισκεφθούν το σάιτ
www.edgeworkbooks.com ενώ πληροφορίες για τα δύο ντότζο που σχετίζονται μαζί του στην Ελλάδα υπάρχουν στο
https://www.facebook.com/TodaHaBukoRyu/ (ντότζο της Τόντα-χα Μπούκο-ρίου στην Αθήνα) και
https://www.facebook.com/arakiryugreece/ (ομάδες εξάσκησης στο Αράκι-ρίου Τόριτε Κογκουσόκου στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη)
Διαβάστε το πρώτο μέρος του άρθρου
εδώ
