Στη διάσημη κινέζικη ταινία « Ο ‘Ήρωας » (2002), στην σκηνή της μάχης ανάμεσα στους υπέροχους ηθοποιούς Τζετ Λι και Ντόνι Γεν, η οποία μάλιστα συνοδεύεται από μελωδίες παραδοσιακού οργάνου, ακούγεται σε ελεύθερη μετάφραση η φράση:
« Οι πολεμικές τέχνες και η μουσική είναι διαφορετικές αλλά μοιράζονται την ίδια αρχή. Και οι δύο δίνουν έμφαση στην επίτευξη ενός ανώτατου επιπέδου».
Η συγκεκριμένη αυτή σκηνή μου έδωσε την αφορμή να σκεφτώ όχι τόσο τις διαφορές αλλά τις ομοιότητες και τα στοιχεία εκείνα που διακρίνουμε παρακολουθώντας μια επίδειξη πολεμικών τεχνών, ιδιαίτερα όταν αυτή περιλαμβάνει φόρμες ( κάτα, πούμσε, ταολού κτλ.) που εμφανώς παραπέμπουν σε τέχνες όπως η μουσική, ο χορός, το θέατρο ή ακόμα και η ζωγραφική.
Η εκτέλεση ενός μουσικού έργου και η εκτέλεση μιας φόρμας μοιράζονται τα ίδια χαρακτηριστικά που αναδεικνύουν το έργο ή τον προκαθορισμένο συνδυασμό τεχνικών αντίστοιχα.
Πώς θα μπορούσε άραγε να ακουστεί ένα μουσικό έργο χωρίς τις παύσεις; Η παύση αποτελεί από μόνη της τον τρόπο με τον οποίο θα αναδειχτεί η αξία του έργου. Στην δική μας περίπτωση είναι αυτή που θα μας φέρει πιο κοντά στην εμβάθυνση της αναπνοής και θα μας συνδέσει με τον τόπο και τον χρόνο, με το εδώ και το τώρα.Η στιγμιαία, συγχρονισμένη αλλά κυρίως συνειδητή παύση των κινήσεων κατά την εκτέλεση μιας φόρμας απαιτεί ιδιαίτερη εξάσκηση καθώς προϋποθέτει την πλήρη συνεργασία με το νου. Ένα νου που πρέπει να εκπαιδεύουμε να ησυχάζει και να αντανακλά την αρμονία των κινήσεων μας.
Στον αντίποδα της παύσης έρχεται η δυναμική και η ρυθμική αγωγή που είναι απαραίτητες κατά την παραγωγή του μουσικού έργου, η μεν δυναμική αγωγή για την ένταση του ήχου, η δε ρυθμική αγωγή για την ταχύτητα. Οι δύο μαζί συντελούν με τις εναλλαγές τους στην ανάδειξη των συναισθημάτων τόσο του συνθέτη όσο και του οργανοπαίχτη.Οι ίδιες ιδιότητες απαντώνται στην εκτέλεση μιας φόρμας. Η εναλλαγή του ρυθμού από αργό σε γρήγορο και η εναλλαγή της ποιότητας των κινήσεων από σκληρές σε μαλακές και αντίστροφα δίνουν στην φόρμα την ουσία των πολεμικών τεχνών που συνάδει απόλυτα με τις αρχές του γιν γιάνγκ.
Η τέχνη του χορού μοιράζεται εξίσου τα παραπάνω στοιχεία και σε αρκετές περιπτώσεις εμπλέκεται με τον τρόπο της στις πολεμικές χορογραφίες. Η γνώση διάφορων ειδών χορού και η εξοικείωση με διαφορετικούς βηματισμούς μας βοηθά τόσο στον συγχρονισμό όσο και στην ικανότητα να κινούμαστε γρήγορα και συντονισμένα. Δεν είναι τυχαίο άλλωστε, παρακολουθώντας επαγγελματίες πυγμάχους μέσα στο ρινγκ, να έχουμε την αίσθηση ότι χορεύουν, γεγονός που επιβεβαιώνεται κατά καιρούς αφού πολλοί διάσημοι παλαιστές και δάσκαλοι πολεμικών τεχνών γνωρίζουν κάποιο είδους χορού, τους βηματισμούς του οποίου χρησιμοποιούν ως κομμάτι της προπόνησης τους.
Στην ολοκληρωμένη παρουσίαση μιας φόρμας , μιας χορογραφίας ή ενός μουσικού έργου, έρχεται να προστεθεί η θεατρικότητα του ατόμου που την εκτελεί, δανειζόμενη ιδιότητα από την τέχνη του θεάτρου, […συνίσταται σε μια σύνθετη σημειωτική δυνατότητα συγκροτούμενη από οπτικο-ακουστικά ερεθίσματα, από κινήσεις και σωματικές ενέργειες, από χωρο-χρονικές εναλλαγές και κινησιολογικές αλλοιώσεις…] (Γραμματάς 1986: 50-52). Η θεατρικότητα συμπληρώνει τα υπόλοιπα χαρακτηριστικά δίνοντας την κατάλληλη μαχητικότητα ή ηρεμία που απαιτείται μέσω των εκφράσεων ολόκληρου του σώματος και του προσώπου.
Στις ταινίες πολεμικών τεχνών αλλά και στην πραγματικότητα, ιδιαίτερα τα πιο παλιά χρόνια, υπάρχει μια σύνδεση των δασκάλων και των ασκούμενων με την κινέζικη/ιαπωνική καλλιγραφία, η οποία χρησιμοποιεί τους κινέζικους/ιαπωνικούς χαρακτήρες , ουσιαστικά εικονογραφικά σύμβολα που παραπέμπουν σε ζωγραφική. Συχνά η καλλιγραφία παρουσιάζεται ως « σιωπηρή μουσική και χορός σε χαρτί ». Είναι ένα ακόμα είδος τέχνης, η γνώση της οποίας σχετίζεται και βοηθά στην κατανόηση των πολεμικών τεχνών καθώς απαιτεί συγκέντρωση, ακρίβεια και φυσικά, αισθητική.
Η αλήθεια όμως είναι πως τόσο στις πολεμικές τέχνες όσο και στη μουσική ή το θέατρο δεν είναι πάντα όλα δοσμένα και εκτελεσμένα σε κουτάκια και ως μέρος μιας παράστασης. Υπάρχουν οι στιγμές της ελεύθερης εφαρμογής, όπως είναι η ώρα της μάχης. Εδώ έρχεται να προστεθεί ο αυτοσχεδιασμός που βασίζεται στην εκμάθηση μεν των βασικών αρχών ενός συστήματος, αναδιπλώνεται δε μέσα από την ξεχωριστή προσωπικότητα του ατόμου, την δημιουργικότητα και την εξερεύνηση που προηγήθηκε κατά την διάρκεια της προπόνησης-μελέτης. Η κρίσιμη αυτή ώρα απαιτεί ιδιαίτερη ικανότητα ευελιξίας, προσαρμογής, σωστής κρίσης και πλήρη κατάκτηση της τεχνικής.
Συνειδητοποιώντας τα κοινά στοιχεία που διέπουν διαφορετικές κατά τα άλλα τέχνες αλλά και τον κοινό στόχο της επίτευξης ενός ανώτατου επιπέδου, καθίσταται σαφές πόσο σημαντική είναι η μελέτη και άλλων τεχνών πλην των πολεμικών ως μέρος της εξέλιξης μας ως ασκούμενοι/ες, ως « εργαλείο » φιλοσοφίας και φυσικά ως μέσο ψυχικής ανάτασης.
Έλενα Κασσάρα
Κερδίσατε 2 δωρεάν μαθήματα γνωριμίας στις συνεργαζόμενες σχολές του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών!
