Ένας από τους μεγάλους θησαυρούς της κινεζικής κουλτούρας είναι η άσκηση του Τσιγκόνγκ (Qi Gong). Τσιγκόνγκ σημαίνει κατά λέξη "εργασία με την ενέργεια". Το "Τσι" 气, ή "Κι" στα ιαπωνικά, σαν έννοια, αντιστοιχεί στο "Πνεύμα" το Αρχαιοελληνικό και το "Πράνα" το Σανσκριτικό. Το "Γκονγκ" 功 αναφέρεται στην καλλιέργεια την εργασία και είναι αντίστοιχο του "Γκονγκ Φου" (Gong Fu) που σημαίνει "εργασία μέσα στο χρόνο για την απόκτηση μιας δεξιότητας".
Η παραδοσιακή κινεζική ιατρική αναπτύχθηκε ιδιαίτερα το 2ο αιώνα μ.Χ από το διάσημο γιατρό Χουά Τουό, συνδύασε πολλούς τρόπους θεραπείας όπως τα βότανα, τον βελονισμό, την μόξα, την πιεσοθεραπεία καθώς και την άσκηση Τσιγκόνγκ. Εισήγαγε ένα σύστημα άσκησης, το λεγόμενο "Γου Τσιν Σι", όπου με τη μίμηση της κίνησης πέντε ζώων, του τίγρη, του ελαφιού, της αρκούδας, του πιθήκου και του γερανού, εξισορροπούσε αντίστοιχα τα πέντε στοιχεία της ταοϊστικής παράδοσης, ξύλο, γη, νερό, φωτιά και μέταλλο. Οι κινήσεις ήταν σχεδιασμένες σοφά έτσι ώστε να "γυμνάζουν" όχι μόνο το σώμα αλλά και πιο βαθιά, τα εσωτερικά όργανα.
Λίγους αιώνες πιο μετά ο Ινδός πατριάρχης Μποντιντάρμα, τον 5ο αιώνα μ.Χ ταξίδεψε από την Ινδία στη Κίνα στο ναο Σάολιν να μεταφερει τις διδασκαλίες του. Εκεί εισήγαγε ένα σύστημα άσκησης Τσικόνγκ, το λεγόμενο "Γιν Τζιν Τζινγκ", που αφορούσε την ανοικοδόμηση του τενοντομυικού ιστού αλλά και τον καθαρισμό του μυελού των οστών - εγκεφάλου. Έτσι ήταν που συνδύασε την πνευματικο δρόμο με την μακροβιότητα και την ενδυνάμωση του σώματος καθώς η καλή υγεία πάντα ήταν και θα είναι προαπαιτούμενο τόσο για την πνευματική ολοκλήρωση όσο και για την καλύτερη ποιότητα ζωής. Το συγκεκριμένο Τσικόνγκ το συναντάμε και σε Ταοιστικές αναφορές εντελώς διαφορετικό, ωστόσο, κατα βάση ιδρυτής του θεωρείται ο Μποντιντάρμα.
Τον 7ο αιώνα, αναφορές του ναού Σαολίν μιλούν για ένα διάσημο μοναχό του ναού, τον Λινγκ Τσιού Σαν ο οποίος ήταν άριστος στα Οκτώ Κομμάτια Μεταξιού, το ονομαζόμενο "Πα Τουάν Τζιν" και έζησε μέχρι τα 109 του χρόνια υγιής όπου απεβίωσε ήσυχα στον ύπνο του. Από Ταοϊστικές πηγές, είχαμε την εμφάνιση του πιο μετά, κατά τον 11ο αιώνα όπου το βιβλίο "Δέκα Συλλογές για την Καλλιέργεια της Τελειότητας" αναφερόταν σε μια αρχαία μέθοδο όπου με απαλές κινήσεις σαν την υφή του μεταξιού, ενίσχυε την επάρκεια των "οκτώ αποθηκευτικών αγωγών του Τσι" στο σώμα.
Τον 9o με 12o αιώνα μ.Χ, το διάσημο βιβλίο της Κινέζικής ιατρικής "Ανώτερες δεξιότητες για την προστασία της υγείας" αναφερόταν στην προσέγγιση έξι τρόπων εκπνοής και έναν εισπνοής που συνδύαζε ήχο και κίνηση. Έτσι καθιερώθηκε το "Λίο Τζίου Τζιέ" - οι έξι θεραπευτικοί ήχοι για την τόνωση των 5 εσωτερικών οργάνων και την εξισορρόπηση της λειτουργίας του "Τριπλου Θερμαστή" (Τα τρία ενεργειακά κέντρα του ανώτερου, μέσου και κάτω "Ταντιέν".
Τα Τσιγκόνγκ, λόγω της μεγάλης ιστορίας τους και της ευρείας διάδοσης τους σε όλη την Κίνα, είναι λογικό να τα βρίσκουμε σε πολλές παραλλαγές καθώς ο κάθε δάσκαλος που τα ασκεί και τα διδάσκει προσδίδει το δικό του "ύφος" και ιδιαιτερότητα.
Εκεί που πρέπει να σταθούμε είναι ότι το ευρος της άσκησης του Τσιγκόνγκ είναι πραγματικά μεγάλο και μπορεί να ωφελήσει κάθε είδους ασκούμενο τόσο για κάποιον που θέλει να ισορροπήσει την ψυχική του κατάσταση ή απλά να βελτιώσει την υγεία του, όσο και για κάποιον που θέλει να εφοδιάσει με το σώμα του με περισσότερη δύναμη και ενέργεια πχ για να ασκείται πιο αποτελεσματικά στις πολεμικές τέχνες.
Αναμφισβήτητα η άσκηση παίζει τεράστιο ρόλο στη διατήρηση της υγείας, πόσο μάλλον να είναι σχεδιασμένη με βάση βαθύτερες λειτουργίες του σώματος μας, όπως το σύστημα μεσημβρινών όπου ρέει η βιοενέργεια, τα 5 στοιχεία της κινέζικης ιατρικής καιθώς και τη δύναμη του οραματισμού. Το Τσιγκόνγκ, σε σχέση με άλλα είδη άσκησης, χρησιμοποιεί έξυπνα την δύναμη του μυαλού και της συγκέντρωσης ώστε να καταφέρνει να επεμβαίνει σε λειτουργίες που κανονικά ρυθμίζονται από το παρασυμπαθητικό νευρικό σύστημα, όπως ο ρυθμός της αναπνοής, της καρδιάς, της κυκλοφορίας του αίματος καθώς και της ενέργειας που ρέει μαζι του.
Αναγνωρίζοντας όλα αυτά τα οφέλη, τo 2003, ο κινεζικός οργανισμός υγείας αναγνώρισε επισήμως τέσσερις μορφές Τσιγκόνγκ:
1. Το "Γιν Τζιν Τζινγκ"- Την Πραγματεία Αλλαγή Μυών - Τενόντων
2. Το "Γου Τσιν Σι"- Το Παιχνίδι (μίμηση) των Πέντε Ζώων
3. Το "Λίο Τζίου Τζιέ" - Οι Έξι Θεραπευτικοί Ήχοι
4. Το "Πα Ντουάν Τζιν" - Τα Οκτώ Κομμάτια Μεταξιού
Επίσης από τη μεριά της Δύσης είναι χαρακτηριστικό ότι το Τσικόνγκ αρχίζει να έχει χαίρει ευρύτερης αποδοχής και να εξαπλώνεται όλο και πιο πολύ. Κάποια νοσοκομεία στο εξωτερικό ήδη το έχουν εισάγει ως μέσο αποκατάστασης και αντιμετώπισης χρόνιων παθήσεων ακόμα και ως τρόπο διαχείρισης πόνου σε καρκινοπαθείς.
Σήμερα υπάρχει συνεχιζόμενη κλινική έρευνα όπως το πανεπιστήμιο του Harvard, που εξετάζει τις πιθανές επιπτώσεις του Τσιγκόνγκ στην υγεία, η έρευνα αυτή έχει διεξαχθεί για ένα ευρύ φάσμα ιατρικών περιπτώσεων, συμπεριλαμβανομένης της αύξησης της οστικής πυκνότητας, των καρδιοπνευμονικών διαταραχών, της νευροφυσικής λειτουργίας, χρόνιων παθήσεων, της ψυχολογίας, της ανοσολογικής λειτουργίας, των φλεγμονών, της υπέρτασης, της νόσου του Parkinson πρόληψη του Αλτσχάιμερ κ.α.
Η δύναμη του μυαλού στο σώμα, ακόμα και σήμερα, αφήνει την επιστημη έκπληκτη με θεραπείες που δεν μπορούν να εξηγηθούν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το φαινόμενο "placebo" που το έχει παραδεχτεί η επιστήμη και το λαμβάνεται σοβαρά στην παραγωγή φαρμάκων. Γιατί λοιπόν αυτήν τη δύναμη να μην την αξιοποιήσουμε προς όφελος μας και μέσω της πρόληψης, να θωρακίσουμε ή να βελτιώσουμε την υπάρχουσα κατάσταση μας με φυσικό τρόπο όπως έκαναν αιώνες τώρα;
Ακόμη πιο πέρα θα ήταν ευχής έργον να υποστηριζόταν και να εφαρμοστεί ένα τέτοιου είδους μορφές άσκησης από το ίδιο το κράτος καθώς θα είχαμε ένα τεράστιο κόστος εξοικονόμησης πόρων στο σύστημα υγείας.
Στην Κίνα αυτό έχει περάσει βαθιά στην κουλτούρα του λαού της. Δεν θα διστάσει κάποιος που δουλεύει σε ένα γραφείο να κάνει ένα διάλειμμα για μερικές κινήσεις Τσιγκόνγκ ή Τάι Τσι. Εγώ προσωπικά έχω δει να κάνουν με τα κοστούμια τους έξω από την τράπεζα πριν αρχίσουν την δουλειά τους! Στη δύση κάτι τέτοιο θα ήταν απλά αδιανόητο.
Προσπαθούμε με τόσα υποκατάστατα, διεγερτικά ή κατασταλτικά, να ανταπεξέλθουμε στη καθημερινότητα μας αλλά μην ξεχνάμε ότι όλα αυτά υπάρχουν μέσα μας και μπορούν να ανακληθούν συνειδητά με λίγη υπομονή και σωστή καθοδήγηση.
Το Τσιγκόνγκ όπως και κάθε τέχνη πρέπει να προσεγγιστεί με σοβαρότητα και σεβασμό για να αποδώσει τα οφέλη του. Ένας γιατρός μου είχε πει ότι πιο εύκολα πείθεις να κάνει bypass έναν καρδιοπαθή παρά να κάνει ένα περίπατο κάθε μέρα. Το Τσιγκόνγκ δεν είναι ένα χάπι που το παίρνεις και ξαφνικά γίνεσαι καλά, είναι ένα μέσο πρόληψης και διατήρησης της καλής υγείας που θέλει δουλειά και χρόνο για να το γνωρίσεις και να το μάθεις όπως και κάθε είδους τέχνη. Το σίγουρο είναι ότι αξίζει κάποιος να προσπαθήσει, γιατί αν το αγαπήσει είναι μια τέχνη που καλλιεργεί όχι κάτι έξω από μας, αλλά την ίδια τη ζωή.
Χρήστος Παναγόπουλος
Δάσκαλος Παραδοσιακού Σαολίν Κουνγκ Φου, Τάι Τσι και Τσι Γκονγκ στην Κόρινθο
