Το 1971 οι Ogilvie & Tutko δημοσιεύουν ένα άρθρο με τίτλο: «Αθλητισμός: Αν θέλεις να οικοδομήσεις χαρακτήρα, δοκίμασε κάτι άλλο» (Ogilvie B., et al, 1971, 5; 60-63).Με το άρθρο αυτό οι δύο κορυφαίοι επιστήμονες (θεμελιωτές της αθλητικής ψυχολογίας στην Β.Αμερική) ήθελαν να θίξουν τα κακώς κείμενα του Αμερικάνικου Αθλητισμού κάποια από τα οποία αφορούσαν την ολοένα και αυξανόμενη εμφάνιση αντιαθλητικών συμπεριφορών και ιδιαίτερα της βίας και της επιθετικότητας από πλευράς των αθλητών. Από κει και ύστερα ακολούθησαν πλήθος ερευνών από πολλούς ερευνητές οι οποίοι προσπάθησαν να αναλύσουν αυτό το φαινόμενο, να βρουν τα γενεσιουργά αίτια και φυσικά τους τρόπους αντιμετώπισης του.
Το φαινόμενο της βίας και της επιθετικότητας στις πολεμικές τέχνες δεν ήταν δυνατό να μην απασχολήσει τους αρμόδιους επιστήμονες δεδομένης της τεράστιας δημοφηλίας που απέκτησαν στον Δυτικό κόσμο, αλλά και του διδακτικού τους περιεχομένου το οποίο περιλαμβάνει –εκτός των άλλων - την εκμάθηση τεχνικών άοπλης και ένοπλης μάχης. Αυτό που έδωσε το έναυσμα για περαιτέρω έρευνα και μελέτη ήταν η «αθλητικοποίηση» πολλών από τις τέχνες αυτές (κάποιες έχουν γίνει και Ολυμπιακά αθλήματα) κάτι που για πολλούς αλλοίωσε τον πραγματικό τους χαρακτήρα και την φιλοσοφία τους με απόρροια την εμφάνιση αντιαθλητικών και βίαιων συμπεριφορών ,τόσο μέσα όσο και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους.
Ωστόσο θα πρέπει να τονιστεί εδώ ότι η εμφάνιση τέτοιων φαινομένων – όπως θα δούμε παρακάτω - συμβαίνει σε μικρότερη κλίμακα ανάμεσα στους αθλητές των πολεμικών τεχνών (ιδιαίτερα των Ανατολικών) από ότι σε αυτούς των άλλων αθλημάτων που και αυτά έχουν σαν χαρακτηριστικό τους την σωματική επαφή(ποδόσφαιρο, Ράγκμπυ, χόκεϋ επί πάγου κ.α.)
ΟΡΙΣΜΟΙ
Η επιθετικότητα στο χώρο του αθλητισμού εκφράζεται με κάθε
προσπάθεια ή ενέργεια ενός αθλητή ή φιλάθλου να κινηθεί εναντίον άλλων
ατόμων. Αντίθετα, η βία περιέχει τη χρήση φυσικής δύναμης ή έντασης, που
ενεργοποιείται από ένα επιθετικό κίνητρο και, βεβαίως, είναι μη λογική. Η
επιθετικότητα εκφράζει την πρόθεση να βλάψει κανείς κάποιον ή να τον
τραυματίσει φυσικά ή ψυχολογικά, ενώ η βία εκφράζει τη φυσική πλευρά,
είναι η συμπεριφορά αυτή που οδηγεί κάποιον να βλάψει ή να τραυματίσει
κάποιον άλλο. (Επιθετικότητα - Βία στον αθλητισμό Γιάννης Θεοδωράκης).
Αποτελέσματα Ερευνών
Α) Στα άλλα σπορ
Εδώ θα αναφέρουμε αποτελέσματα κάποιων ερευνών που αφορούν στα άλλα σπορ οι οποίες έχουν δημοσιευτεί σε έγκυρα περιοδικά και ιστότοπους επειδή όπως θα διαπιστώσετε, τα αίτια που δημιουργούν τις βίαιες και αντιαθλητικές συμπεριφορές είναι κοινά με τα μαχητικά αθλήματα και επηρεάζουν με τον ίδιο τρόπο τους χαρακτήρες των αθλητών.
•Το 1995 οι Shields & Bredemeier έκαναν μία σύνοψη των κυριωτέρων μελετών που αφορούσαν το θέμα της αθλητικης βίας οι οποίες δικαίωσαν την δήλωση των Ogilvie & Tutko που παρουσιάσαμε στον πρόλογο του παρόντος άρθρου. Σύμφωνα με αυτές τις μελέτες η συμμετοχή στις αθλητικές δραστηριότητες με τις υπάρχουσες συνθήκες όχι μόνο δεν βοηθούν την ηθική ανάπτυξη των νέων, αλλά πολλές φορές δημιουργούν επιθετικές και εγωκεντρικές νοοτροπίες οι οποίες εκφράζονται με αντικοινωνικές συμπεριφορές οι οποίες σαν στόχο έχουν να βλάψουν τους άλλους με σωματική ή ψυχολογική επίθεση.
•Ο Thomas Tutko ο οποίος έχει μελετήσει διεξοδικά τον χαρακτήρα των επαγγελματιών αθλητών έχει καταλήξει στο συμπέρασμα ότι τα σπορ έχουν αρνητικές επιδράσεις στον χαρακτήρα τους (όχι μόνο σε ότι έχει να κάνει με την επιθετικότητα) τόσο μέσα όσο και έξω από τους αγωνιστικούς χώρους. Στο ίδιο συμπέρασμα κατέληξε και ψυχίατρος Alan a. Stone μετά από ανάλογη έρευνα που διεξήγαγε ανάμεσα σε αθλητές του κολεγιακού ποδοσφαίρου των Η.Π.Α.
•Ο ανταγωνισμός και η υπερβολική έμφαση στη νίκη συμβάλλουν στην εμφάνιση , από μέρους των αθλητών και των προπονητών, συμπεριφορών οι οποίες δεν έχουν ηθικό προσανατολισμό. (Frankl 1989)
•Το κτίσιμο θετικών χαρακτήρων δεν είναι κάτι έμφυτο στον αθλητισμό (Gerdy, 2000; Hellison, 2003). Οι αθλητές, ιδιαίτερα αυτοί των ομαδικών σπορ, τείνουν να έχουν χαμηλές βαθμολογίες στα τεστ χαρακτήρα (Krause & Priest, 1993; Beller & Stoll, 1995; Dunn & Dunn, 1999). Ο George Sage (May, 2004) πιστεύει ότι οι εμπειρίες των περισσοτέρων αθλητών στα σπορ είναι επιβλαβείς στο κτίσιμο του χαρακτήρα τους. Η πλειοψηφία των ερευνών αναφέρει ότι υπάρχει αρνητική σχέση μεταξύ της συμμετοχής στα σπορ και της θετικής ανάπτυξης του χαρακτήρα των αθλητών. (Krause & Priest, 1993; Dunn & Dunn, 1999; Silva, 1983; Beller & Stoll,
1995; Bredemeier & Shields, 1984a, 1984b; Bredemeier, 1995; Hahm, 1989)
•Συγκριτικές μελέτες που έγιναν μεταξύ κολεγιακών αθλητών , προπονητών, φοιτητών Φυσικής Αγωγής και φοιτητών γενικού πληθυσμού έδειξαν ότι οι τελευταίοι πέτυχαν σημαντικά υψηλότερες βαθμολογίες σε τεστ που αφορούσαν την ηθική ανάπτυξη του χαρακτήρα τους. (Rudd and Stoll το 2004, Hahm 1989, Goeb1998).
Υψηλότερη βαθμολογία επίσης πέτυχαν οι αθλητές ατομικών αθλημάτων σε σύγκριση με αυτούς των ομαδικών.
•Έλληνες επιστήμονες όπως οι Γιάννης Θεοδωράκης, Ι. Μάστορας, Μ. Γούδας, Γ. Δογάνης επισημαίνουν ότι το φαινόμενο της βίας και της επιθετικότητας στα σπορ είναι υπαρκτό ,και ότι η συμμετοχή στα σπορ (ιδιαίτερα σε αυτά που συγκαταλέγονται στα αθλήματα «επαφής» ) μπορεί υπό συγκεκριμένες συνθήκες να επηρεάσει αρνητικά τον χαρακτήρα των νέων αθλητών.
Β) Έρευνες για τις πολεμικές τέχνες
1.The social-psychological outcomes of martial arts practise among youth: A review
Jikkemien Vertonghen and Marc Theeboom Vrije Universiteit Brussel, Belgium.
Η παραπάνω μελέτη δημοσιεύτηκε το 2010 στο περιοδικό Journal of Sports Science and Medicine και αφορά στις ψυχο-κοινωνικές επιδράσεις που έχει η εξάσκηση στις πολεμικές τέχνες στο χαρακτήρα των νέων. Για τις ανάγκες αυτής της εργασίας μελετήθηκαν επί δύο χρόνια 350 σχετικές εργασίες.
Τι βρέθηκε:
•Φαίνεται ότι υπάρχει θετική σχέση ανάμεσα στον χρόνο προπόνησης και την μείωση της επιθετικότητας . Με άλλα λόγια όσο πιο πολλά χρόνια μείνουν οι αθλητές στο dojo τόσο πιο πολύ μειώνεται η επιθετικότητα τους. Παρόλα αυτά υπάρχουν και κάποιοι ερευνητές που ισχυρίζονται ότι ο χρόνος προπόνησης δεν είναι σημαντικός παράγοντας.
•Έρευνα που έγινε σε αθλητές του Καράτε και του Ταεκβοντό έδειξε ότι σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό δεν ήταν πλέον πιθανό να εμπλακούν σε μία βίαιη σύγκρουση για αμφιλεγόμενους (sic) λόγους ,με άλλα λόγια για «ψύλλου πήδημα».
•Αποτελέσματα άλλης μελέτης που έγινε ανάμεσα σε αθλητές διαφόρων πολεμικών τεχνών (ανατολικών και δυτικών), αθλητές αθλημάτων μη-επαφής και γενικού πληθυσμού και αφορούσε την βίαιη επίλυση των διαφορών έδειξε θετικά αποτελέσματα στους άρρενες αθλητές των πολεμικών τεχνών σε σχέση με τα άλλα δύο group, αλλά αρνητικά στις γυναίκες σε σύγκριση με τον γενικό πληθυσμό.
•Έρευνα που έγινε σε έφηβους οι οποίοι δεν είχαν καμία εμπειρία στις πολεμικές τέχνες και σύγκρινε τα χαρακτηριστικά της εχθρικότητας και της επιθετικότητας πριν και μετά από μακρόχρονη ενασχόληση των αθλουμένων σε αυτές, έδειξε θετικά αποτελέσματα στους δείκτες αυτούς (δηλ. μείωση της επιθετικότητας).
Άλλη όμως έρευνα που έγινε ανάμεσα σε αθλητές του Καράτε και του Τζούντο και σε παιδιά γενικού πληθυσμού έδειξε ότι οι αθλητές του Καράτε δεν διέφεραν από τα παιδιά του γενικού πληθυσμού ενώ οι αθλητές του Τζούντο είχαν πιο αυξημένα επίπεδα επιθετικότητας και από τα δύο άλλα groups. (αυτό ίσως να οφείλεται στο γεγονός ότι τα παιδιά του τζούντο ήταν πιο πολύ προσανατολισμένα προς την «ανταγωνιστική» πλευρά της τέχνης).
Τάσος Λουφαρδάκης
