Ένας αναγνώστης, μου ζήτησε να σχολιάσω πώς βρίσκει κανείς χρόνο να εξασκηθεί. Ζούμε σε μια εποχή, μου επεσήμανε, που δίνει ιδιαίτερο βάρος στο πόσες ώρες από την ημέρα μας αφιερώνουμε στην εξάσκηση στο μπούντο. Πώς τα κατάφερναν οι δάσκαλοι του παρελθόντος να εξασκούνται τόσο πολύ; Πώς μπορούμε να αφιερώσουμε όλον τον χρόνο που πραγματικά πρέπει όταν έχουμε δουλειές, οικογένειες και άλλες ευθύνες;
Δεν είναι ασήμαντη ερώτηση. Διάφορες έρευνες δείχνουν ότι εμείς οι Αμερικανοί τουλάχιστον, εργαζόμαστε περισσότερες ώρες και πληρωνόμαστε λιγότερα χρήματα (λαμβάνοντας υπόψη και τον πληθωρισμό) από ό,τι πριν από δέκα-είκοσι χρόνια και, ό,τι και αν λένε τα στερεότυπα, εργαζόμαστε περισσότερες παραγωγικές ώρες από ότι σχεδόν σε οποιαδήποτε άλλη χώρα, συμπεριλαμβανομένων και των πολυδιαφημισμένων ιαπώνων εργαζόμενων. Όλη αυτή η δουλειά και μετά η ενασχόληση με την καθημερινή οικογενειακή ζωή όντως περιορίζουν τον χρόνο εξάσκησης· προφανώς αν είσαι ενήλικος με δουλειά και οικογένεια οποιουδήποτε τύπου, δεν μπορείς να πηγαίνεις στο ντότζο πέντε νύχτες την εβδομάδα και να κάνεις προπόνηση για πέντε-έξι ώρες. Απλώς δε γίνεται.
Πρώτο σχόλιο: ένας συγγραφέας που θαυμάζω και σέβομαι (και που, επιπλέον, είναι και φιλαράκι), ο Ντέιβ Λόουρι ασχολήθηκε με το θέμα αυτό, νομίζω σε κάποια παλιότερη στήλη του στο περιοδικό “Black Belt”. Συνεπώς αυτά που θα πω δεν είναι καινούρια και στην πραγματικότητα έχω πάρει διάφορα από το άρθρο του γιατί γενικά συμφωνώ με τις παρατηρήσεις του.
Δεύτερον: Δεν το έχουμε μόνο εμείς αυτό το πρόβλημα. Όλες οι γενιές πρέπει να προσπαθήσουν να βρουν έναν τρόπο να εξισορροπήσουν την εξάσκηση με έναν ρεαλιστικό τρόπο ζωής.
Όταν ιδρύθηκαν τα παλιότερα μαχητικά συστήματα στην Ιαπωνία και την Κίνα, πρόσφεραν ακόμα αρκετές πρακτικές εφαρμογές για καταστάσεις ζωής και θανάτου. Το να μάθει πώς να χειρίζεται μια λόγχη ή ένα ξίφος ή πώς να παλεύει μέχρι θανάτου (ή πώς να ελέγχει έναν εγκληματία) ήταν ικανότητες που ένας πολεμιστής εκ καταγωγής όφειλε να ξέρει προκειμένου να μπορέσει να επιβιώσει αν χρειαζόταν να υπηρετήσει σε έναν πόλεμο ή σε κάποια δράση που σχετιζόταν με αστυνόμευση. Συνεπώς δεν ετίθετο θέμα επιλογής μεταξύ αναψυχής και δουλειάς: το να μάθει κανείς μπουγκέι ΗΤΑΝ μέρος της δουλειάς του συνεπώς δεν υπήρχε πρόβλημα ασυμβατότητας μεταξύ δουλειάς και κάποιας δραστηριότητας έξω από αυτή.
Αν προχωρήσει κανείς λίγο περισσότερο στην ιστορία, βλέπει ότι, τουλάχιστον στην Ιαπωνία, υπήρξε μια περίοδος σχετικής ειρήνης κατά τη διάρκεια της ηγεμονίας Τοκουγκάουα όμως στις αρχές της περιόδου αυτής, ο εμφύλιος πόλεμος ήταν ακόμα σχετικά πιθανός οπότε οι άνθρωποι που είχαν ικανότητες στις πολεμικές τέχνες, μπορούσαν να διαπραγματευτούν με τους φεουδάρχες και να γίνουν μέρος της ακολουθίας τους ή εκπαιδευτές. Οι πολεμικές τέχνες ήταν ακόμα πρακτικές ικανότητες που μπορούσαν όντως να χρησιμοποιηθούν για να σώσουν τη ζωή κάποιου κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του ως πολεμιστή.
Αν ωστόσο μελετήσει κανείς τα αρχεία και τις προκηρύξεις, ένα μεγάλο μέρος του μαχητικού ζήλου και της επιθετικότητας των Σενγκόκου μπούσι (των σαμουράι της περιόδου των Εμφυλίων Πολέμων) ατόνησε κατά τη διάρκεια των δύο αιώνων ειρήνης που ακολούθησαν. Ορισμένοι από τους σογκούν Τοκουγκάουα χρειάστηκε να γράψουν δημόσιες επιτιμήσεις προς τους σαμουράι για να τους κάνουν να συνεχίσουν να ασκούνται στις πολεμικές τέχνες και να μελετούν στρατηγική γιατί ως μπούσι, ήταν υποχρεωμένοι από την κοινωνική τους θέση, άσχετα από το αν οι πόλεμοι είχαν περάσει. Καθώς λοιπόν οι σαμουράι γίνονταν γραφειοκράτες, διοικητικοί υπάλληλοι, δάσκαλοι και νομοθέτες, έπρεπε κι εκείνοι να βρουν έναν τρόπο να εξισορροπήσουν τη δουλειά τους, την οικογένειά τους και την εξάσκηση στο μπούντο. Το πρόβλημα του να βρεις χρόνο για να εξασκηθείς δεν είναι καινούριο και τα προβλήματα είναι τα ίδια.
Να η δική μου άποψη: αν δεν μπορείς να αφιερώσεις ένα λογικό κομμάτι του χρόνου σου στην εξάσκησή σου, ίσως η ζωή σου να είναι ήδη γεμάτη και ίσως θα πρέπει να αφήσεις το θέμα των πολεμικών τεχνών, τουλάχιστον προς το παρόν. Οι δύο δάσκαλοι κορίου τους οποίους θαύμαζα ως βασικούς μου εκπαιδευτές στην Ιαπωνια, μου είχαν πει και οι δύο το ίδιο πράγμα: υπάρχει μια ιεραρχία αξιών και δεν πρέπει ποτέ να αφήσεις την αγάπη σου για τις πολεμικές τέχνες να επισκιάσει τις άλλες σου ευθύνες γιατί στο τέλος δε θα σου μείνει τίποτα. Πρέπει αρχικά να αφιερώσεις αρκετό χρόνο στην οικογένειά σου επειδή χωρίς την υποστήριξή της, η ζωή σου δεν έχει νόημα –αν λέγοντας “οικογένεια” εννοούμε μόνο μια/έναν σύζυγο ή δέκα παιδιά, μια νυν σύζυγο και άλλες τρεις στις οποίες πληρώνεις διατροφή, πρέπει να επωμιστείς την ευθύνη που ανέλαβες και να αφιερώσεις τον χρόνο και την προσπάθεια στους ανθρώπους αυτούς και να εξασφαλίσεις ότι μπορεί να συνεχίσει να υπάρχει και ότι εσύ συνεισφέρεις το μερίδιό σου. Αυτό σημαίνει να είσαι ενήλικος: δεν παίρνεις πλέον τα πάντα –χρειάζεται και να δίνεις.
Δεύτερη στη σειρά είναι, βεβαίως, η δουλειά σου. Χωρίς μια σταθερή δουλειά και ένα σταθερό εισόδημα, θα έχεις σοβαρό πρόβλημα με την προπόνηση. Θα πρέπει να πληρώνεις δίδακτρα, νοίκι για τη σχολή, να αγοράζεις καινούριο εξοπλισμό όταν αυτός που έχεις παλιώνει, να κάνεις ταξίδια για να πηγαίνεις σε σεμινάρια και να πληρώνεις γιατρούς όταν πέφτεις με λάθος τρόπο ή σε παίρνει στο κεφάλι κάποιο ξώφαλτσο ματσούκι. Πρέπει λοιπόν να κάνεις τη δουλειά σου όσο καλύτερα μπορείς ώστε να έχεις μια αξιοπρεπή αμοιβή.
Τέλος, και αν τα παραπάνω λειτουργούν σχετικά καλά, μπορείς να απολαύσεις το μπούντο ως ενασχόληση. Με μια οικογένεια που σε στηρίζει και με μια καλή δουλειά, το να κάνεις μπούντο είναι ένα συν, ένας τρόπος να διατηρείς τον εαυτό σου ψυχικά και σωματικά υγιή, ένας τρόπος να εμπλέκεσαι με μια δραστηριότητα που απολαμβάνεις μαζί με άλλους που την απολαμβάνουν μαζί σου, ένας τρόπος να διαμορφώσεις δεσμούς και φιλίες έξω από την οικογένεια και τη δουλειά σου. Η ψυχική και σωματική υγεία που συνοδεύει την καλή εξάσκηση στο μπούντο θα κάνει καλύτερες τις ικανότητές σου στη δουλειά σου και στην οικογένειά σου και στην κοινωνική σου ζωή όμως όλα αυτά τα μέρη πρέπει να δουλεύουν από κοινού και δε θα πρέπει ποτέ να χρησιμοποιείς την εξάσκηση στο μπούντο σαν απόδραση προκειμένου να μην αντιμετωπίσεις τις ευθύνες στους άλλους δύο τομείς της ζωής σου.
Από την προσωπική μου εμπειρία, το να προσπαθήσεις να βρεις την ισορροπία σου, μερικές φορές μπορεί να είναι απογοητευτικό. Κι εγώ θα ήθελα να εξασκούμαι περισσότερο όμως δεδομένων των υποχρεώσεων που έχω από τη δουλειά μου και από την οικογένειά μου, ο ελεύθερος χρόνος μου κάθε εβδομάδα είναι περιορισμένος και ξέρω ότι δεν προοδεύω τόσο όσο αν ήμουν ακόμα στην Ιαπωνία και έξανα προπόνηση τέσσερα βράδια την εβδομάδα. Όμως λέω στον εαυτό μου ότι χαίρομαι που ήμουν νέος και ανέμελος τότε και μπορούσα να τα κάνω αυτά όμως πλέον είμαι μεγαλύτερος και έχω ευθύνες οπότε οι εποχές εκείνες πέρασαν –ακόμα οι ικανότητές μου βελτιώνονται όμως πιο αργά και παράλληλα προοδεύω στη δουλειά μου και η μικρή μου οικογένεια μεγαλώνει καθώς ζούμε, και μαθαίνουμε και αγαπάμε μαζί.
Δε λέω ότι πρέπει να εγκαταλείψει κανείς εντελώς τις πολεμικές τέχνες αν η δουλειά ή η οικογένειά του έχουν προτεραιότητα. Ξέρω έναν μαθητή του μπούντο που μερικές φορές έχει ομηρικούς καυγάδες με την σύντροφό του επειδή θέλει μια νύχτα την εβδομάδα για προπόνηση· το αίτημά του δεν είναι παράλογο κατά τη γνώμη μου καθώς η βραδιά της προπόνησης είναι βασικά η μια και μόνη ευκαιρία που έχει για κοινωνική συναναστροφή με “την παρέα“. Δεν τζογάρει, δεν παίζει γκολφ, δεν πίνει και δεν πάει σε πάρτι -απλώς δουλεύει και επιστρέφει στο σπίτι του οπότε το να του ζητάει κανείς να κόψει αυτή τη μοναδική κοινωνική του επαφή είναι, θα έλεγα, υπερβολικά κτητική συμπεριφορά. Οι άνθρωποι χρειάζονταν κάτι που να τους επιτρέπει να ξεσκάνε, να ασκούνται και να κάνουν φίλους εκτός οικογένειας και δουλειάς.
Από την άλλη, το να εξασκείσαι όλη την ώρα, κάθε μέρα, όποτε έχεις ευκαιρία και αυτό να γίνεται σε βάρος της οικογένειας και της δουλειάς σου, μπορεί να είναι αποδεκτό για επαγγελματίες αθλητές και για νεαρούς που έχουν πολύ χρόνο όμως δεν είναι υγιής στόχος για κάποιον που έχει οικογένεια και δουλειά. Η ζωή σου θα έχει πρόβλημα και ακόμα και αν είναι κανείς νέος, καλό είναι να έχει και μια καβάντζα για την περίπτωση που οι πολεμικές τέχνες δεν αποδειχτούν η καριέρα που θα έλπιζε. Θα έλεγα ότι χρειάζεται κανείς να αφιερώνει λίγο χρόνο στο να απολαμβάνει τη ζωή του –να μαθαίνει πράγματα για τη ζωή, να μελετάει φιλοσοφία, να βλέπει τέχνη και να αποκτάει εμπειρίες εκτός ντότζο. Μεγαλύτερη ωριμότητα στη ζωή θα οδηγήσει και σε καλύτερη αντίληψη των πραγμάτων μέσα στον χώρο εξάσκησης.
Σε τελική ανάλυση, όλα είναι θέμα ισορροπίας, κάτι που ακόμα και οι πολύ-διαφημισμένοι σαμουράι έπρεπε να κάνουν όταν άφησαν τα όπλα τους και χρειάστηκε να επιβιώσουν ως διαχειριστές και γραφειοκράτες εκτός από άνθρωποι των πολεμικών τεχνών.
Επιπλέον, αν συνειδητοποιήσεις ότι είσαι ενήλικας και έχεις μόνο περιορισμένο χρόνο για το ντότζο, καλό είναι να θυμάσαι ότι η εξάσκηση στο μπούντο δεν τελειώνει όταν διαβαίνεις το κατώφλι του χώρου εξάσκησης. Ένας σεμπάι μου, εργάζεται ως στέλεχος σε μια μεγάλη τράπεζα στο Τόκιο. Έχει οικογένεια, μια σύζυγο και ένα παιδί και χρειάζεται να αφιερώνει πολύ χρόνο στη δουλειά του όντας μεσαίου επιπέδου στέλεχος οπότε οι μέρες που ήταν φοιτητής και που εξασκούταν σε τρεις-τέσσερις διαφορετικές πολεμικές τέχνες, έξι μέρες την εβδομάδα έχουν περάσει. Τώρα διδάσκει δύο τάξεις τα σαββατοκύριακα, όταν είναι ελεύθερος και μερικές φορές χρειάζεται να αφήσει τους παλιότερους μαθητές του να αναλάβουν όταν η τράπεζα του ζητάει να δουλέψει και εκείνες τις μέρες.
Παρόλα αυτά, δεν έχει χάσει τη φόρμα του. Είναι ένας από τους πιο ικανούς σε τεχνική που έχω δει στο στιλ μου. Πώς το κάνει; Νομίζω ότι αξιολογεί τον χρόνο του τόσο πολύ που όταν ασκείται είναι απολύτως αφοσιωμένος. Όταν είναι στο ντότζο, εξασκείται πολύ σκληρά, δεν χάνει τον χρόνο του και προσπαθεί να διδάξει και να εξασκηθεί όσο περισσότερο γίνεται –ξέρει ότι ο χρόνος είναι πολύ πολύτιμο αγαθό για να το σπαταλήσει. Προσπαθώ να το λέω αυτό στους μαθητές μου και στο μπούντο και στο πανεπιστήμιο που διδάσκω γραφικά με υπολογιστές: η ζωή είναι μικρή. Νομίζεις ότι θα ζήσεις για πάντα όμως η διάρκεια της ανθρώπινης ζωής είναι σύντομη και ποτέ δεν ξέρεις πότε θα τα τινάξεις οπότε δούλεψε σκληρά, αφοσιώσου σε ό,τι κάνεις και πρόσεχε τι είναι αυτό που κάνεις. Μην είσαι νωθρός και στο τέλος βρεθείς να μετανιώνεις που δεν έζησες μια πιο γεμάτη ζωή. Μπλέξου με τον κόσμο και με τη ζωή σου.
Ακόμα ο σεμπάι μου είπε, εξασκείται πάντοτε, ακόμα και όταν δεν είναι στο ντότζο. Πώς; Όταν ας πούμε είναι στο τρένο για να πάει στη δουλειά του, προσπαθεί να εξασκήσει την ισορροπία του καθώς το τρένο πάει πέρα-δώθε. Ή όταν περπατάει μέσα στο πλήθος, προσπαθεί να γλιστράει ανάμεσα στους ανθρώπους χωρίς να τους σκουντάει ή να τους ακουμπάει. Ή προσπαθεί πάντα να έχει επίγνωση του χώρου γύρω του, να βλέπει πού είναι οι είσοδοι και οι έξοδοι, πώς συμπεριφέρονται οι άνθρωποι κοντά του, πώς κινούνται –“αυτό είναι ένα είδος εξάσκησης στο μπούντο”, λέει.
Επίσης αφιερώνει χρόνο στο να περνάει τα κάτα στο μυαλό του σαν διανοητική άσκηση. Καθώς φαντάζεται και επαναλαμβάνει τα κάτα στον νου του κατά τη διάρκεια της μεγάλης διαδρομής με το τρένο από και προς τη δουλειά του, κάνει αυτό που πολλοί επαγγελματίες αθλητές κάνουν πριν από έναν αγώνα: η τεχνική λέγεται “previsualization” και οξύνει τον νου, τον προετοιμάζει για την πραγματική διοργάνωση και ακονίζει τις αισθήσεις. Μπορεί να μην είναι τόσο σωματικά ωφέλιμη όσο το να κάνεις στ’ αλήθεια τις κινήσεις όμως προετοιμάζει τον νου σου για την πράξη.
Συνεπώς, χρειαζόμαστε κάποιον χρόνο τον οποίο να τον περνάμε κάνοντας εξάσκηση στο ντότζο όμως αν σκεφτούμε ότι η συνολική “εξάσκηση” δε σταματάει εκεί, μπορούμε να δούμε και άλλα κομμάτια της ζωής μας σαν μέρος της εξάσκησής μας στο μπούντο ενεργητικά (όπως το να προσέχουμε πώς περπατάμε, πώς αναπνέουμε, πώς κρατάμε την ισορροπία μας μέσα στο τρένο) ή παθητικά (με το previsualization, με το να περνάμε τα κάτα στον νου μας). Έτσι, το μπούντο δεν είναι ένα ξεχωριστό, απομονωμένο κομμάτι της ζωής μας που το κάνουμε μόνο στο ντότζο αλλά μια ολοκληρωμένη διάσταση της ζωής που περνάμε με την οικογένειά μας και στη δουλειά μας.
Γουέιν Μουρομότο
Ο Γουέιν Μουρομότο ασκείται επί δεκαετίες στις σύγχρονες πολεμικές τέχνες (σινμπούντο) και στις κλασσικές πολεμικές τέχνες (κορίου) και αυτή τη στιγμή είναι μαθητής της Μπίτσουντεν Τακεούτσι-ρίου και της Μούσο Τζίκιντεν Έισιν-ρίου. Στο παρελθόν έχει εργαστεί σαν δημοσιογράφος και σαν δάσκαλος και πλέον είναι καθηγητής τεχνών και computer graphics σε ένα πανεπιστήμιο στη Χαβάη. Παράλληλα διατηρεί το μπλογκ «The Classic Budoka» στο οποίο αναρτήθηκε αρχικά το
παραπάνω κείμενο Το παραπάνω άρθρο είναι πνευματική ιδιοκτησία του Γουέιν Μουρομότο και δημοσιεύεται στα ελληνικά κατόπιν συμφωνίας με τον ίδιο. Τα αποκλειστικά δικαιώματα για την ελληνική μετάφραση ανήκουν στον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών με τον οποίο θα πρέπει να υπάρξει συνεννόηση για οποιαδήποτε ανατύπωσή της.
