Κοιτάζαμε ο ένας τον άλλον χωρίς να βγάζουμε άχνα. Το δωμάτιο γύρω μου ξεθώριαζε καθώς εστίαζα στη συνασκούμενή μου. Προχώρησα μπαίνοντας σε μαχητικό μαάι (
http://budobum.blogspot.com/2014/07/the-most-essential-principles-in-budo.html) και κατέβασα το ξίφος μου προς το κεφάλι της –εκείνη το απέφυγε και αντεπιτέθηκε οδηγώντας το ξίφος μου κάτω. Τραβήχτηκα προς τα πίσω και απομακρύνθηκα προσπαθώντας να έρθω ξανά σε μια απόσταση που θα μου επέτρεπε να χρησιμοποιήσω το ξίφος μου αποτελεσματικά και καθώς οπισθοχωρούσα η παρτενέρ μου μου με χτύπησε στην κοιλιά με το ραβδί της και στη συνέχεια επιτέθηκε με δύναμη προς το κεφάλι μου. Κι εγώ έκανα πίσω και πλάγια.
Όμως αυτός δεν είναι ο τρόπος με τον οποίο υποτίθεται ότι πρέπει να γίνει το κάτα· αν ωστόσο είχα κάνει το κάτα με τον ορθόδοξο τρόπο και είχα κινηθεί ευθεία και πίσω, θα είχα πέσει επάνω σε μια καρέκλα και κάτι ράφια με βιβλία. Ότι είχα εστιάσει την προσοχή μου στη συνασκούμενή μου δε σήμαινε ότι το 100% της προσοχής μου το είχε καταπιεί η προσπάθειά της να μου ανοίξει το κεφάλι: έπρεπε να έχω αίσθηση του χώρου γύρω μου. Πολλά από τα ντότζο στα οποία έχω κάνει προπόνηση βρίσκονται σε χώρους πολλαπλών χρήσεων και αρκετοί από τους χώρους αυτούς είναι μάλλον μικροί –έχω κάνει προπόνηση σε σχολές χορού (προσοχή στο πιάνο που είναι στην άκρη της αίθουσας), σε κλειστά γήπεδα (προσοχή στους τύπους που παίζουν μπάσκετ δίπλα γιατί συχνά τους φεύγει η μπάλα και ακόμα και αν δε σε πετύχει αυτή, μπορεί να πέσει επάνω σου κάποιος από τους τύπους που προσπαθεί να την πιάσει), σε εκκλησίες (πιάνα, καρέκλες, ράφια, χαλιά και πού και πού κάποιος της ενορίας που βρίσκεται εκεί για κάποια άσχετη δουλειά) και να μην ξεχνάμε και τις διάφορες αυτές και τα πάρκα με τα δέντρα, τα έπιπλα κήπου και τα παιδιά και τα σκυλιά ελευθέρας βοσκής. Υπάρχουν ένα σωρό πράγματα που πρέπει να προσέχεις πέρα από τον συνασκούμενό σου.
Όλοι ξέρουμε ότι το να μην εστιάζεις την προσοχή σου είναι κακό: αν αφαιρεθείς στη μέση του κάτα ή του ελεύθερου παιξίματος μπορεί να βρεθείς να αρπάζεις ένα ματσούκι στο κεφάλι. Όμως και η υπερβολική εστίαση είναι επίσης κακή: όταν πέρα από τον συνασκούμενό σου τα πάντα ξεθωριάζουν, μπορείς εξίσου εύκολα να πέσεις επάνω σε έναν τοίχο, στο πιάνο που είναι στην άλλη άκρη, σε κάποιον που κάνει προπόνηση δίπλα σου ή, ακόμα χειρότερα, σε κάποιον που δεν κάνει καν προπόνηση και που δεν μπορεί να καταλάβει ότι δεν είναι ασφαλές να περπατάει κοντά σε ανθρώπους που κουνάνε σπαθιά και μεγάλα στειλιάρια. (Είναι εντυπωσιακό πόσοι νομίζουν ότι να τρέχεις μπροστά από κάποιον που κρατάει ένα ραβδί ή ένα σπαθί είναι απολύτως ασφαλές.)
Όπως πολλά άλλα πράγματα στο μπούντο, πρέπει να υπάρχει μια ισορροπία. Εστιάζεις αρκετά ώστε να μπορείς να χειριστείς τον συνασκούμενό σου, όμως η προσοχή σου πρέπει να είναι αρκετά πλατιά ώστε να μπορείς να διαχειριστείς και το υπόλοιπο πεδίο της μάχης –λιγότερη ή περισσότερη προσοχή από αυτή μπορεί να οδηγήσει σε καταστροφή. Η εστίαση είναι πολύ σημαντικό πράγμα όμως στην υπερβολή της μετατρέπεται σε παρωπίδες. Οι ασκούμενοι στο κέντο κάνουν λόγο για “ένζαν νο μέτσουκε” (
http://budobum.blogspot.com/2013/01/metsuke.html) ή 遠山の目付 δηλαδή “να εστιάζεις σε ένα μακρινό βουνό”. Ή αλλιώς, να μην κολλάς τόσο πολύ στις λεπτομέρειες ώστε να χάνεις την εικόνα στην ολότητά της.
Αν είσαι πολύ προσηλωμένος σε μια λεπτομέρεια, είναι δύσκολο να δεις οτιδήποτε άλλο: αν εστιάσεις στο ξίφος του τέκι, δε βλέπεις τα πόδια του. Αν εστιάζεις στα πόδια του, δεν προσέχεις τα χέρια του. Τι κοιτάζεις; Σε τι εστιάζεις; Σε τίποτα; Στα πάντα;
Όλη η ουσία του ένζαν νο μέτσουκε είναι ότι δεν αφήνεις την όρασή σου να προσκολληθεί σε ένα συγκεκριμένο σημείο. Εστιάζοντας σε ένα μακρινό σημείο, η εστίασή σου γίνεται πιο μαλακή και πιο πλατιά και μπορεί να δει τον τέκι συνολικά χωρίς να σκαλώνει σε ένα συγκεκριμένο σημείο του. Όταν το εστιακό σημείο σου είναι τόσο μακρινό, η περιφερειακή σου όραση εισπράττει όλα όσα βρίσκονται κοντά σου και μπορείς να δεις ταυτόχρονα και τον αντίπαλό σου και την αιχμή του όπλου του και να ξέρεις τι κάνουν τα χέρια του επειδή τα βλέπεις όλα.
Η λογική εδώ είναι παρόμοια με αυτή του φουντόσιν (
http://budobum.blogspot.com/2015/03/states-of-mind-fudoshin.html) ή 不動心: αν ο νους σου σταματάει σε ένα σημείο δεν μπορεί να χωρέσει αυτό που θα γίνει μετά και αυτό δημιουργεί αδυναμίες. Αν τα μάτια σου είναι κλειδωμένα σε ένα πράγματα, δεν μπορείς να δεις οτιδήποτε άλλο που μπορεί να έρχεται επάνω σου. Επιπλέον, αν τα μάτια σου είναι κολλημένα κάπου, μπορεί να είναι εκεί κολλημένος και ο νους σου.
Όταν βρισκόμαστε υπό πίεση, μπορεί να διαμορφώσουμε σωληνοειδή όραση (tunnel vision) –πρόκειται για μια φυσική αντίδραση στο στρες και συνίσταται στο να χάνουμε την αίσθηση της περιφερειακής μας όρασης και το οπτικό μας πεδίο να μετατρέπεται σε έναν σωλήνα στην άκρη του οποίου υπάρχει μόνο το αντικείμενο της εστίασής μας. Αυτό το επίπεδο εστίασης μπορεί να είναι χρήσιμο σε ακραίες καταστάσεις, ίσως όταν είναι κανείς τραυματισμένος και χρειάζεται να αγνοήσει τον πόνο για να συνεχίσει να μάχεται όμως αν ενεργοποιηθεί σε κάποιο πολύ χαμηλότερο επίπεδο απειλής, σε αφήνει ανοιχτό σε επιθέσεις από πίσω ή στο να πέσεις επάνω σε ένα εμπόδιο που σε διαφορετική περίπτωση θα είχες αποφύγει. Οι δάσκαλοι πολεμικών τεχνών το ήξεραν αυτό πολύ πριν δημιουργηθεί αυτό που λέμε “μπούντο” και η εξάσκηση στο να μην κολλάει κανείς κοιτάζοντας τον αντίπαλό του και χάνοντας όλα τα άλλα έγινε μέρος της μαχητικής εξάσκησης και συνεχίζει να αποτελεί μέρος της τόσο στις κλασικές όσο και στις σύγχρονες παραδόσεις των μπούντο.
Το γενικότερο μάθημα σε όλα τα παραπάνω είναι ότι η υπερβολική εστίαση είναι επίσης επικίνδυνη στη ζωή εκτός ντότζο και πέρα από το θέμα της μάχης. Η ζωή δεν είναι όλη μόνο ένα πράγμα (
http://budobum.blogspot.com/2015/03/budo-isnt-life.html) αλλά πολλά –οικογένεια, δουλειά, προσωπική ανάπτυξη, φίλοι, χόμπι- και είναι εύκολο να κολλήσουμε σε αυτό που κάνουμε και να ξεχάσουμε τον υπόλοιπο κόσμο, είτε αυτό που κάνουμε είναι μπούντο, είτε είναι σκάκι, δουλειά ή ένα αγαπημένο χόμπι. Η υπερβολική εστίαση σε οποιοδήποτε από αυτά σε κάνει να αρχίζεις να παραμελείς άλλα σημαντικά κομμάτια της ζωής σου. Οι δάσκαλοι του μπούντο δεν είναι οι μόνοι που έχουν παρατηρήσει τους κινδύνους των παρωπίδων όμως από τους λίγους που εξασκούνται στο πώς να μην τις έχουν.
Στο στιλ ιάι που ασκούμαι, το Σίντο Χατακάγκε-ρίου, υπάρχει μια κίνηση στο τέλος των κάτα που, μεταξύ άλλων, βοηθάει στο να αντιμετωπίζει κανείς αυτή τη σωληνοειδή όραση όποτε προκύπτει: μόλις τελειώσει το κάτα και μόλις ολοκληρωθεί η δράση, κινούμε το σώμα μας στο πλάι, στεκόμαστε και μετά αλλάζουμε επί τούτου το εστιακό μας σημείο –παρόμοια στοιχεία έχουν και άλλες σχολές ιάι.
Στενεύει το οπτικό σας πεδίο όταν ασκείστε; Έχετε παρωπίδες/σωληνοειδή όραση σε κάποιον άλλον τομέα της ζωής σας; Πώς το αντιμετωπίζετε ώστε να κρατάτε την εστίασή σας ισορροπημένη;
Πίτερ Μπόιλαν
Ο Πίτερ Μπόιλαν ασχολείται με τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες από το 1986 και είναι κάτοχος 5ου νταν ιάιντο, 4ου νταν τζόντο και 3ου νταν Κόντοκαν Τζούντο ενώ παράλληλα μελετάει Σίντο Μούσο-ρίου Τζο και διδάσκει Σίντο Χατακάγκε-ρίου Χέιχο της οποίας είναι πιστοποιημένος εκπαιδευτής. Έχει ζήσει 7 χρόνια στην Ιαπωνία την οποία και συνεχίζει να επισκέπτεται τακτικά για την εξάσκησή του και από το 1998 λειτουργεί παράλληλα με την κανονική του δουλειά ως στέλεχος ιαπωνικών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, το ηλεκτρονικό κατάστημα ειδών πολεμικών τεχνών Mugendo Budogu (
https://www.budogu.com/). Τέλος, διατηρεί το μπλογκ «The Budo Bum» στο οποίο αναρτήθηκε αρχικά το παραπάνω κείμενο (
http://budobum.blogspot.jp/2017/09/focus-and-tunnel-vision.html)· μια ανθολογία από το μπλογκ αυτό, με τίτλο “Musings Of A Budo Bum” εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2017.
