Η εξάσκηση στο μπούντο είναι κάτι ιδιαίτερο: έχουμε ιδιαίτερες ώρες στις οποίες κάνουμε εξάσκηση, έχουμε ιδιαίτερους χώρους και κτίρια που είναι αφιερωμένα στην εξάσκησή μας, έχουμε ιδιαίτερα ρούχα που φοράμε μόνο όταν κάνουμε εξάσκηση, υπάρχουν συγκεκριμένα τελετουργικά που εκτελούμε όταν μπαίνουμε στον χώρο και όταν φεύγουμε από αυτόν καθώς και στην αρχή και στο τέλος της εξάσκησης. Κάνουμε την εξάσκηση στο μπούντο κάτι ιδιαίτερο και ξεχωριστό από την καθημερινή μας ζωή· το πρόβλημα με όλα αυτά είναι ότι το μπούντο στην πραγματικότητα θα πρέπει να είναι μέρος της.
Η εξάσκηση στο μπούντο δεν είναι κάτι που βρίσκεται χωριστά από την κανονική μας ζωή: είναι μέρος της ταυτότητάς μας. Τα πράγματα στα οποία δουλεύουμε την ώρα του κέικο υποτίθεται ότι αλλάζουν ποιοι είμαστε και πώς ζούμε οπότε αν βάζουμε τείχη που κρατούν την εξάσκησή μας χωριστά από την κανονική μας ζωή, πώς θα μπορέσουμε να αλλάξουμε και να προχωρήσουμε προς την κατεύθυνση στην οποία θέλουμε να φτάσουμε τον εαυτό μας;
Το μπούντο είναι ένας Δρόμος, ένα μίτσι (道). Είναι ένα μονοπάτι στο οποίο ταξιδεύουμε. Αρχίζουμε προσπαθώντας να κατακτήσουμε τις τεχνικές και τα κάτα, όμως σύντομα ανακαλύπτουμε ότι πριν κατακτήσουμε τις τεχνικές και τα κάτα, πρέπει να αρχίσουμε να κατακτούμε τον εαυτό μας. Και προκειμένου να κατακτήσουμε τον εαυτό μας, πρέπει να μεταφέρουμε αυτά που κάνουμε πέρα από το ντότζο (道場) και έξω, στον κόσμο της καθημερινότητας.
Όταν άρχισα να κάνω τζούντο, δε χρειάστηκε πολύς καιρός μέχρι να δω ότι διάφορα κομματάκια από την προπόνησή μου στο ντότζο διαχέονταν και στην υπόλοιπη ζωή μου. Στην αρχή ήταν η στάση του σώματός μου την οποία προσπαθούσα να διορθώσω και να ξεφορτωθώ το καμπούριασμα που είχα αποκτήσει όταν ήμουν έφηβος. Και μετά άρχισα να αλλάζω τον τρόπο με τον οποίο περπατούσα και κινιόμουν και χαιρόμουν κάθε φορά που κάποιος σχολίαζε ότι στεκόμουν πιο ίσια ή ότι η κίνησή μου ήταν καλύτερη.
Άσχετα από ποια ριούχα ή σχολή του μπούντο μελετάτε, είμαι βέβαιος ότι ο δάσκαλός σας θα στενοχωριόταν και θα απογοητευόταν αν η μόνη φορά που κάνατε μπούντο είναι κατά τη διάρκεια της επίσημης εξάσκησης: όπως όλοι οι μη πολεμικοί δρόμοι της Ιαπωνίας και οι πολεμικοί υποτίθεται ότι υπάρχουν για να καλλιεργούν όλο το άτομο και όχι απλώς να διδάσκουν μερικές ξεχωριστές τεχνικές και φόρμες. Το σάντο (茶道) πιο γνωστό εκτός Ιαπωνίας ως “τελετή του τσαγιού”, δεν έχει στόχο να διδάξει μια πεπαλαιωμένη μέθοδο παρασκευής και σερβιρίσματος τσαγιού αλλά υποτίθεται ότι διδάσκει καλή κίνηση και εξασκεί και εξευγενίζει το πνεύμα του ασκούμενου.
Κατά τον ίδιο τρόπο, οι διάφορες ριούχα του μπούντο δε διαφέρουν από το σάντο ή από οποιονδήποτε άλλο δρόμο από αυτούς στους οποίους εξασκούνται οι άνθρωποι στην Ιαπωνία. Η εξάσκηση αυτή υποτίθεται ότι μεταμορφώνει και εκλεπτύνει το σώμα τον νου του μαθητή και αυτός είναι ο λόγος που έχουμε την απαίτηση οι προχωρημένοι ασκούμενοι και οι δάσκαλοι να είναι σοφοί και με κατανόηση: υποτίθεται ότι έχουν αποκτήσει τη σοφία και την κατανόηση αυτή μέσω της επιμελούς εξάσκησης στην τέχνη και κάθε κορίου ριούχα και κάθε σύστημα σύγχρονου μπούντο έχει διαφορετικά μαθήματα τα οποία απαιτεί να μάθουν οι ασκούμενοι σ’ αυτό.
Ως νέος τζουντόκα πέρασα πολύ χρόνο προσπαθώντας να καταλάβω τι σήμαινε σεϊριόκου ζένγιο (精力善用) και τζίτα κιοέι (自他共栄) (ΣτΜ: οι βασικές αρχές του τζούντο σύμφωνα με τον ιδρυτή του, Τζίγκορο Κάνο) και τι έπρεπε να κάνω για να τα κατακτήσω. Όμως το σεϊριόκου ζένγιο και το τζίτα κιοέι δεν είναι κανένα βαθύ μυστήριο και μάλιστα ορισμένες διαστάσεις τους είναι εξαιρετικά απλές και εύκολες στην πραγμάτωσή τους. Σεϊριόκου ζένγιο σημαίνει χοντρικά “βέλτιστη χρήση της ενέργειας” και το τζίτα κιοέι μπορεί πολύ χρήσιμα να μεταφραστεί ως “αμοιβαία ωφέλεια και ευημερία”. Η “βέλτιστη χρήση της ενέργειας ξεκινάει με το να μη χαραμίζω την προσπάθειά μου κάνοντας αυτό που κάνω με τον δύσκολο τρόπο και αυτό ήταν κάτι από το οποίο ακόμακι εγώ μπορούσα να ξεκινήσω –ακόμα προσπαθώ να μη σπαταλάω την ενέργειά μου σε ανόητα πρότζεκτ και ιδέες. Ως προς την “αμοιβαία ωφέλεια και ευημερία” νομίζω τα έχω καταφέρει κάπως καλύτερα παρότι αρχικά δυσκολεύτηκα περισσότερο να συλλάβω το νόημά της. Πώς μπορώ να ζω τη ζωή μου κάνοντας πράγματα που είναι πάντοτε καλά για τους ανθρώπους γύρω μου και για τον εαυτό μου; Θέλω να πιστεύω ότι έχω γίνει καλύτερος άνθρωπος και με περισσότερη κατανόηση –και όχι μόνο στο ντότζο, μαζί με τους συνασκούμενούς μου.
Με τον ίδιο τρόπο που δούλεψα ώστε να κάνω αυτές τις αρχές του τζούντο μέρος της καθημερινής μου ζωής έξω από το ντότζο, δουλεύω και με τις αρχές όλων των τεχνών στις οποίες ασκούμαι. Το μπούντο δεν είναι κάτι ιδιαίτερο και ξεχωριστό και μερικές διαστάσεις του είναι απίστευτα πεζές: ακόμα εξασκούμαι στο πώς να αναπνέω και να βαδίζω –υπάρχει τίποτα πιο πεζό από αυτό; Προσπαθώ να αναπνέω σωστά, από το υπογάστριό μου αντί από το στήθος και τους ώμους μου και αυτό είναι κάτι το οποίο καταφέρνω καλύτερα από ότι καταφέρνω ορισμένα είδη καθίσματος, στάσης και βαδίσματος. Το να μην καμπουριάζω τους ώμους μου και να μην πετάω το σαγόνι μου μπροστά είναι πράγματα που δεν τα καταφέρνω εύκολα –δεν ξέρω γιατί αλλά αισθάνομαι ότι θέλω να καμπουριάζω και να πετάω το σαγόνι μου και παρότι ξέρω ότι αν τα κάνω αυτά η κίνησή μου γίνεται πιο δύσκολη και πιέζει και κουράζει το σώμα μου άνευ λόγου, δέκα φορές την ημέρα πιάνω τον εαυτό μου να καμπουριάζω και να πετάω το σαγόνι μου. Ξανά.
Οι σωματικές διαστάσεις του μπούντο γίνονται εύκολα αντικείμενα για καθημερινή εξάσκηση και πάντοτε τις δουλεύω. Όμως και οι άλλες διαστάσεις της προπόνησης στο μπούντο χρειάζεται να γίνουν κομμάτι της καθημερινής ζωής –αναφέρομαι στην πνευματική πλευρά του μπούντο καθώς και στις αξίες και στην ηθική του. Αυτά τα πράγματα υποτίθεται ότι πρέπει να εμποτίζουν ακόμα και τις πιο βαρετές και πεζές όψεις της ζωής: η προπόνηση στο μπούντο σχετίζεται σε ένα επίπεδο με τη σωματική συμπλοκή όμως καθώς προχωράς πέρα από το σωματικό επίπεδο, ανακαλύπτεις ότι σχετίζεται επίσης και με τη διανοητική συμπλοκή. Πώς μπορείς να αντιμετωπίσεις διανοητικά την επιθετικότητα του ανθρώπου που βρίσκεται απέναντι σου; Πώς μπορείς να προβάλεις τη θέλησή σου στην κατάσταση;
Βρίσκω την διανοητική εξάσκηση πολύ πιο δύσκολη από τη σωματική. Να μάθω να αντιμετωπίζω με ηρεμία κάποιον που προσπαθεί να με στραγγαλίσει ή να με ρίξει στο έδαφος ή να με χτυπήσει με ένα ραβδί, να μην αφήνω τον συνασκούμενό μου να διαταράσσει τον νου μου και να ερεθίζει τα συναισθήματά μου είναι δύσκολο – πρέπει να έχω την ωριμότητα ακόμα και αν χτυπήσω ή τραυματιστώ στην προπόνηση να μην ταραχτώ, να μη χάσω την ψυχραιμία μου και να μη θυμώσω με το άτομο που με χτύπησε ή με τραυμάτισε. Η μεταφορά αυτού στην καθημερινή μου ζωή συνίσταται στο να μη θυμώνω με τον ηλίθιο που μου μπαίνει σφήνα στον δρόμο ή να μην αφήνω τον θυμωμένο τύπο που βρίζει και φωνάζει σε όποιον βλέπει μπροστά του να με κάνει να θυμώσω κι εγώ και να προσβληθώ. Όταν διαπραγματεύομαι με κάποιον στη δουλειά, δεν τον αφήνω να μου διαταράξει την πνευματική μου ισορροπία, όποια έκπληξη ή λεκτική επίθεση και αν χρησιμοποιήσει.
Η προπόνησή μου στο μπούντο επηρεάζει την καθημερινή μου ζωή με ένα εκατομμύριο μικρούς τρόπους κάθε μέρα: αναπνέω, στέκομαι και περπατάω διαφορετικά, είμαι πολύ πιο ήρεμος από ότι θα ήμουν σε αντίθετη περίπτωση, ενεργώ με περισσότερο ενδιαφέρον και κατανόηση απέναντι στις ανάγκες αυτών που είναι γύρω μου και δεν αφήνω τα συναισθήματα και τις πράξεις των άλλων να μου χαλάσουν την ισορροπία μου. Όλα αυτά είναι πράγματα που στα οποία όλοι μας χρειαζόμαστε εξάσκηση: δεν έχω γνωρίσει κανέναν που να μην αισθάνεται ότι χρειάζεται δουλειά μέχρι να μπορέσει να αντιμετωπίσει επαρκώς τους ανθρώπους γύρω του και σίγουρα κάτι τέτοιο ισχύει για μένα –πολύ! Και σε μεγάλο βαθμό, ο τρόπος με τον οποίο το δουλεύω είναι να πηγαίνω στο ντότζο και να εξασκούμαι και στη συνέχεια να φεύγω από το ντότζο και να εφαρμόζω αυτά στα οποία εξασκήθηκα.
Το αντιφατικό σε όλα αυτά είναι ότι βλέπουμε την εξάσκηση στο μπούντο σαν επιθετική και βίαιη όμως όταν εφαρμόζουμε την εξάσκηση αυτή στην καθημερινή μας ζωή, η εφαρμογή αυτή συνίσταται στο να είμαστε γαλήνιοι και ήρεμοι και με ενδιαφέρον για τους άλλους Η καλή εξάσκηση στο μπούντο μας παίρνει πέρα από τα όρια της επιθετικότητας στην άμεση σωματική επίθεση και μέσω της εξάσκησης αυτής κάπως ανακαλύπτουμε ότι έχουμε γίνει πιο ήρεμοι, πιο ευγενικοί και πιο πράοι. Μερικά μέρη αυτής της μεταμόρφωσης είναι απλώς το αποτέλεσμα του ότι αποκτάμε άνεση με τη βία και αισθανόμαστε αυτοπεποίθηση ως προς τον χειρισμό της. Δεν ταραζόμαστε επειδή μπορούμε να δούμε καθαρά τη διαφορά μεταξύ μιας πραγματικής σωματικής επίθεσης και μιας επίθεσης που είναι μόνο λεκτική· επιπλέον, αν τα πράγματα κλιμακωθούν και η επίθεση γίνει σωματική, έχουμε την αυτοπεποίθηση ότι μπορούμε να την αντιμετωπίσουμε.
Αυτή η διευρυμένη αυτοπεποίθηση εξηγεί πολύ καλά τον τρόπο που οι ασκούμενοι στις πολεμικές τέχνες αντιδρούν σε έντονες αντιπαραθέσεις όμως τι γίνεται όταν ένας τέτοιος άνθρωπος αντιμετωπίζει άλλες πιεστικές καταστάσεις ή πώς γίνεται διαρκώς πιο ήρεμος και πιο ήπιος; Με την εξάσκηση, γίνεται εμφανές πώς μπορεί κανείς να εφαρμόσει τα διδάγματα της εξάσκησής του σχεδόν σε οποιαδήποτε κατάσταση: ανάπνεε, κράτα τη στάση σου σταθερή, κράτα την πνευματική/διανοητική σου κατάσταση σταθερή, κατάλαβε τον φόβο και τον πόνο που μπορεί να οδηγούν κάποιους να κάνουν ανοησίες και αντιμετώπισε τους πάντες με τον σεβασμό και την έγνοια με την οποία αντιμετωπίζεις τους συνασκούμενούς σου, ακόμα και όταν αυτοί σε τραυματίζουν κατά λάθος. Ίσως ιδιαίτερα όταν σε τραυματίζουν κατά λάθος.
Αν όλη μας η προσπάθεια στη μελέτη του μπούντο είναι για κάτι που ποτέ δε φεύγει από το ντότζο, θα μπορούσαμε απλώς να παίζουμε ένα παιχνίδι. Τα μαθήματα του μπούντο είναι για όλη μας τη ζωή, όχι απλώς για το ντότζο ούτε για τις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις στη ζωή μας που μπορεί όντως να υπάρξει μια πιθανότητα συμπλοκής. Τα μαθήματα του ντότζο είναι για όλη μας τη ζωή και θα πρέπει να μάθουμε να χειριζόμαστε όλες τις καταστάσεις ήρεμοι και χαλαροί –είναι σημαντικό να μπορεί κανείς να χειρίζεται τη σωματική συμπλοκή κατ’ αυτόν τον τρόπο όμως είναι ακόμα καλύτερο αν μπορεί να αντιμετωπίζει όλη του τη ζωή έτσι. Το μπούντο είναι φτιαγμένο για την καθημερνή ζωή και εξαρτάται από εμάς αν το κάνουμε όντως μέρος της.
Πίτερ Μπόιλαν
Ο Πίτερ Μπόιλαν ασχολείται με τις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες από το 1986 και είναι κάτοχος 5ου νταν ιάιντο, 4ου νταν τζόντο και 3ου νταν Κόντοκαν Τζούντο ενώ παράλληλα μελετάει Σίντο Μούσο-ρίου Τζο και διδάσκει Σίντο Χατακάγκε-ρίου Χέιχο της οποίας είναι πιστοποιημένος εκπαιδευτής. Έχει ζήσει 7 χρόνια στην Ιαπωνία την οποία και συνεχίζει να επισκέπτεται τακτικά για την εξάσκησή του και από το 1998 λειτουργεί παράλληλα με την κανονική του δουλειά ως στέλεχος ιαπωνικών επιχειρήσεων στις ΗΠΑ, το ηλεκτρονικό κατάστημα ειδών πολεμικών τεχνών
Mugendo Budogu. Τέλος, διατηρεί το μπλογκ «The Budo Bum» στο οποίο αναρτήθηκε αρχικά το παραπάνω
κείμενο ·μια ανθολογία από το μπλογκ αυτό, με τίτλο “Musings Of A Budo Bum” εκδόθηκε τον Ιούνιο του 2017.
