Είμαι σίγουρος ότι όσοι διαβάσουν το κείμενο αυτό θα σκεφτούν ότι πρόκειται για μια ακόμα εσωτερική διαφήμιση (“πάσες” τις έλεγαν παλιά στα έντυπα ΜΜΕ) για το νέο πρόγραμμα του Oδηγού που σχετίζεται με τη διδασκαλία ουκέμι (πτώσεων βάσει της τεχνοτροπίας του αϊκίντο και του τζούντο) σε παιδιά μικρής ηλικίας. Όμως σας διαβεβαιώ: όχι μόνο η... διοίκηση δε μου ζήτησε να γράψω κάτι σχετικά αλλά είμαι σίγουρος ότι θα εκπλαγεί βλέποντας το θέμα του κειμένου. Γιατί το θέμα είναι τα ουκέμι όμως όχι μόνο για παιδιά αλλά για όλους. Βλέπετε, έχω καταλήξει στο συμπέρασμα ότι η συγκεκριμένη δεξιότητα είναι μια από τις μεγαλύτερες ωφέλειες που μπορεί να αποκομίσει κανείς από τις πολεμικές τέχνες.
Πριν από πολλά χρόνια, στη λίστα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (πρόκειται για κάτι σαν φόρουμ αλλά που η ανταλλαγή μηνυμάτων γίνεται μέσω μέιλ και που ήταν πολύ της μόδας στα πρώτα χρόνια του Ίντερνετ) Aikido-L που είχε ως αντικείμενο όπως πολύ σωστά αντιλαμβάνεται κανείς αμέσως, το αϊκίντο, κάποιος ασκούμενος που είχε περάσει τα 60 έλεγε ότι συχνά εξηγεί στους συμμαθητές του στο ντότζο ότι μπορεί να μην τσακωθούν ποτέ στη ζωή τους όμως σίγουρα κάποια στιγμή θα γλιστρήσουν και θα πέσουν και, αν η τύχη τους ευνοήσει με μια μακριά ζωή, ακόμα πιο σίγουρα κάποια στιγμή θα γεράσουν. Και τότε, η ικανότητα να πέφτουν ελεγχόμενα και χωρίς τραυματισμό θα τους φανεί σωτήρια.
Λίγα χρόνια μετά, τελειώνοντας μια προπόνηση ιάιντο στα βόρεια προάστεια της Αθήνας, ένα απόγευμα που είχε χιονίσει, πηγαίνοντας από το ντότζο προς το αυτοκίνητο του συνασκούμενου που θα μου έκανε τη χάρη να με πετάξει ως το σπίτι μου, γλίστρησα κατά θεαματικό τρόπο πάνω σε ένα κομμάτι πάγο –όποιος δεν έχει γλιστρήσει σε πάγο δεν έχει ιδέα πόσο ακαριαία και απόλυτη είναι η απώλεια ισορροπίας στο συγκεκριμένο ατύχημα. Ευτυχώς, τα πέντε χρόνια αϊκίντο και τα τρία χρόνια τζούντο που είχα στην πλάτη μου, την προστάτευσαν από τα χειρότερα και ο μόνος τραυματισμός ήταν στην περηφάνια μου που δεν είχα την απαραίτητη εγρήγορση ώστε να αποφύγω τον κίνδυνο εντελώς.
Όπως και να ‘χει, και επιστρέφοντας στο περί του προγράμματος ουκέμι για παιδιά, παραδόξως η ιδέα για το σημερινό κείμενο δε μου ήρθε από αυτό. Μου ήρθε από το τέλος του προηγούμενου κειμένου αυτής εδώ της στήλης (“
Τα χόμπι που δεν είναι”) καθώς και από τη μετάφραση ενός ακόμα κειμένου του Πίτερ Μπόιλαν, του “Το μπούντο ως καθημερινή δραστηριότητα” το οποίο θα δημοσιευτεί λίγο αργότερα στο σάιτ αυτό. Και στα δύο κείμενα, και ο Πίτερ και εγώ αναφερόμαστε στο πώς αυτά που μαθαίνουμε στην εξάσκησή μας στις πολεμικές τέχνες, διαχέονται στη ζωή μας εκτός σχολής και πώς αυτό δίνει στο συγκεκριμένο αντικείμενο μια πολύ σημαντική προστιθέμενη αξία. Αν αναφερόμαστε στις εφαρμογές της προστιθέμενης αυτής αξίας στις σωματικές δεξιότητες, το ένστικτο της ελεγχόμενης πτώσης είναι η πρώτο που μου έρχεται στον νου.
Έγραψα “ένστικτο” όμως στην πραγματικότητα πρόκειται για εξαρτημένο αντανακλαστικό –το πραγματικό ένστικτο του ανθρώπου είναι να φοβάται την πτώση σχεδόν αταβιστικά, ίσως σαν κατάλοιπο από την εποχή που οι πρόγονοί μας στάθηκαν αβέβαια στα πόδια τους και συνειδητοποίησαν πόσο τρομερό εγχείρημα είναι κάτι τέτοιο. Και παρότι πλέον κανείς μας δεν το σκέφτεται καν –απόδειξη ότι δε μας φαίνεται καν τρομερή η σχοινοβασία- αν σταθούμε λίγο και αναλογιστούμε ότι ένα σώμα ύψους σχεδόν δύο μέτρων και βάρους τουλάχιστον 75 κιλών καταφέρνει όχι μόνο να ισορροπεί αλλά και να κινείται πάνω σε δύο επιφάνειες που η καθεμιά έχει εμβαδό 250 τετραγωνικά εκατοστά και που δεν είναι καν επίπεδες (για την ακρίβεια, ότι όλος αυτός ο όγκος στηρίζεται στις καμάρες των πελμάτων μας), ίσως και να δικαιολογήσουμε γιατί φοβόμαστε τόσο πολύ την ιδέα της πτώσης.
Και το θέμα πάει παραπέρα: δεν έχω βρει κανέναν πολιτισμό, πουθενά στον κόσμο που να μη συνδέει την πτώση με την ήττα –και ναι, υπάρχει ο μύθος του γίγαντα Ανταίου που κάθε φορά που έπεφτε κάτω αντλούσε δύναμη από τη μητέρα του, τη Γη όμως η αλληγορία που κρύβει σε σχέση με τη δύναμη που αντλεί κανείς από τον τόπο του είναι, επιεικώς, απλούστατη. Για όλους μας, “πέφτω” σημαίνει “εκτίθεμαι”, “αδυνατώ να ξεφύγω”, “δεν μπορώ να ασκήσω δύναμη” κ.λπ. κ.λπ. Και παρότι το τζούντο και στη συνέχεια (και ακόμα περισσότερο) το Βραζιλιάνικο Ζίου Ζίτσου απέδειξαν ότι τα παραπάνω δεν έχουν απαραίτητα καθολική ισχύ, η εμπειρία μου σε όλα τα ντότζο τζούντο και αϊκίντο έχω βρεθεί είναι ότι το δυσκολότερο πράγμα με το οποίο έχουν να πολεμήσουν οι αρχάριοι είναι ο φόβος της πτώσης, Εξ ου και οι περισσότεροι δάσκαλοι έχουν επινοήσει ιδιαίτερα ευφάνταστες μεθόδους διδασκαλίας τους που συχνά ξεφεύγουν και από τις (λεγόμενες) παραδοσιακές.
Για να αποφύγω δε τη δημιουργία εσφαλμένων εντυπώσεων, την έλλειψη που προκαλεί η πλημμελής εξάσκηση στις πτώσεις την έχω δει και στον εαυτό μου καθώς την τελευταία δεκαετία μόνο περιστασιακά κάνω ουκέμι –αναπόφευκτη συνέπεια του γεγονότος ότι οι πολεμικές τέχνες με τις οποίες ασχολούμαι δεν έχουν άοπλη διάσταση. Και παρότι ουκέμι με την ευρεία έννοια υπάρχει (καθώς η ίδια η λέξη δε σημαίνει μόνο “πτώση” αλλά την ευρύτερη “υποδοχή” μιας τεχνικής με την κίνηση όλου του σώματος –για την ακρίβεια, η έννοια της “πτώσης” δεν υπάρχει σε κανένα από τα δύο ιδεογράμματα “受” και “身” που αποτελούν την λέξη/έννοια στα ιαπωνικά) και στις δύο τέχνες τις οποίες μελετάω, πτώση δεν υπάρχει σε καμία και ήδη βλέπω ότι η έλλειψή τους έχει αρχίσει να μου φαίνεται –ευτυχώς προς το παρόν χωρίς καμία θεαματική συνέπεια!
Κλείνω έτσι όπως ξεκίνησα: από όλες τις δεξιότητες που χαρίζει η ενασχόληση με τις πολεμικές τέχνες, αυτή του ουκέμι (με την πιο συνηθισμένη του ερμηνεία, αυτή δηλαδή της ασφαλούς πτώσης) είναι αν όχι η σημαντικότερη, σίγουρα μια από τις σημαντικότερες και δεν μπορώ να φανταστώ καμία άοπλη πολεμική τέχνη που να μην τη διδάσκει –αν κανείς μελετά κάποια που δεν το κάνει, θα πρότεινα ανεπιφύλακτα να αναζητήσει την εκπαίδευση αυτή κάπου αλλού ακόμα και αν δεν ενδιαφέρεται να μάθει μια ακόμα πολεμική τέχνη. Δεν υπάρχει καμία σχολή τέχνης που να περιέχει ρίψεις που να μην περιέχει παράλληλα και εκτενή μαθήματα πτώσεων και οι τεχνικές αυτές και οι μέθοδοι εξάσκησής τους είναι το πρώτο πράγμα που διδάσκεται στις σχολές αυτές. Όποιος δεν τις έχει δοκιμάσει, πραγματικά χάνει: πέρα από το ότι στο τέλος θα καταλήξει με μια δεξιότητα που μπορεί μέχρι και να του σώσει τη ζωή, είναι σχεδόν αδύνατο να περιγράψει κανείς πόσο διασκεδαστικό πράγμα είναι να πέφτεις, ακόμα και σε ένα σχετικά σκληρό στρώμα!
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα
Ουκέμι - Βασικές τεχνικές ασφαλών πτώσεων για παιδιά
