Γιατί ασκείσαι στο μπούντο;
Στην πραγματικότητα δε νομίζω ότι υπάρχει μια απάντηση (ή ακόμα και δύο). Μπορεί να υπάρχουν καλύτερες απαντήσεις, ανόητες, βλακώδεις και εξαιρετικές όμως μια ή δύο σωστές; Όχι. Υπάρχουν ωστόσο δύο δρόμοι που μπορεί να ακολουθήσει ένας μαθητής όταν από κάπου βρίσκει ένα κίνητρο να αρχίσει να ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες. Ο ένας δρόμος εξευγενίζει και ο άλλος χαλάει το πνεύμα.
Αν είσαι μαθητής, δάσκαλος ή μαθητής που έχει ασκηθεί αρκετά ώστε να του ζητούν να βοηθήσει στην εκπαίδευση, αυτό είναι κάτι που πρέπει να το λάβεις υπόψη όταν πλησιάζεις έναν μαθητή για να του προσφέρεις καθοδήγηση.
Πρέπει να το λάβεις ίσως υπόψη όταν προσπαθείς να καταλάβεις γιατί ένα άτομο μπορεί να διστάζει όταν εκτελεί ένα συγκεκριμένο κάτα ή γιατί σκοντάφτει προς τα εκεί και όχι προς τα εδώ ή γιατί θέλει τόσο πολύ να μάθει πολλά κάτα αντί να προσπαθήσει να εστιάσει στη βελτίωση αυτών που ήδη ξέρει ή γιατί θέλει τόσο πολύ να πάρει κάποιον βαθμό (ή, στην περίπτωση που μιλάμε για δάσκαλο γιατί θέλει τόσο πολύ να χρεώνει χρήματα και να δίνει βαθμούς).
Ήδη αυτή τη στιγμή που τα γράφω όλα αυτά, δεν είμαι ακριβώς σίγουρος τι απαντήσεις θα έπαιρνα από τη δική μου μικρή ομάδα μαθητών. Αυτά που θα μου πουν μπορεί να είναι πολύ διαφορετικά από αυτά που θέλω να μάθω επειδή στα διάφορα κοινωνικά περιβάλλοντα, οι άνθρωποι μαθαίνουν να δίνουν τις “σωστές απαντήσεις”.
“Θέλω να μάθω πώς να βελτιώσω τον εαυτό μου, να κάνω καλύτερη την υγεία μου και να μάθω για τη φιλοσοφία του μπούντο...” Ναι, καλά. Και μετά τους βλέπεις και είναι χύμα, δεν μπορούν να σταθούν στα πόδια τους, δεν πιέζονται μετά το μάθημα ώστε να μάθουν κάτι παραπάνω και κάνουν επιλογές για τη ζωή τους που σίγουρα δεν προάγουν την υγεία τους. Έχουμε κάποια ζητήματα γνωστικής ασυμφωνίας εδώ πέρα.
Τα γράφω αυτά επειδή η σύζυγός μου, να 'ναι καλά η γυναίκα, θέλει να οργανώσω καλύτερα τη χαρτούρα για το κλαμπ μου. “Ποιο είναι το mission statement σου; Τι ΚΑΝΕΙΣ;” με ρώτησε. “Γιατί ασκείσαι;”
“Επειδή... το... διασκεδάζω;” Απάντησα.
“Δεν είναι αρκετό” ήταν η δική της απάντηση καθώς ακούμπαγε κάτω το στιλό της και σήκωνε το βλέμμα της. “Γιατί δε ρωτάς τους μαθητές σου γιατί ασκούνται;”
“Το κάνω και πάντα το έκανα. Κάθε φορά που γράφεται κάποιος, τον ρωτάω γιατί θέλει να ασκηθεί.”
“Και;”
“Εεεε.... Οι απαντήσεις τους είναι άλλα αντ' άλλων. Επειδή θέλουν να μάθουν κορίου: την ιστορία, τη θεωρία, τη φιλοσοφία των κλασικών πολεμικών τεχνών. Επειδή τους αρέσει να προπονούνται αλλά δεν μπορούν πια να κάνουν αγωνιστική προπόνηση. Επειδή θέλουν να μάθουν πώς να στρίβουν καρπούς και πώς να πετάνε ο ένας τον άλλον κάτω.”
“Δεν αρκεί” μου είπε με έναν αναστεναγμό. “Δε μας βοηθάνε αυτά. Χρειάζεσαι μια συγκεκριμένη απάντηση, μια δήλωση που να χωράει σε πέντε προτάσεις.”
“Θα προσπαθήσω” της είπα. Όμως είναι αλήθεια: αν ρωτήσεις πέντε ανθρώπους, θα πάρεις πέντε διαφορετικές απαντήσεις ή μη-απαντήσεις (π.χ. ένα ανασήκωμα των ώμων και ένα “Ξέρω 'γω; Επειδή έχει πλάκα!”) Και ακόμα και τότε οι απαντήσεις μπορεί να μην ανταποκρίνονται στο γιατί ασκούνται όπως το αισθάνονται μέσα τους. Συχνά χρειάζεται να τους παρακολουθείς και να βλέπεις τη συμπεριφορά και την απόδοσή τους όταν ασκούνται προκειμένου να φτάσεις στην ουσία και στο ποιοι είναι οι στόχοι τους.
Ο άλλος λόγος που με απασχολεί γιατί ασκούμαστε είναι επειδή τις προάλλες είχα πάει σε μια γιορτή για το κινεζικό Νέο Έτος. Στην Τσαϊνατάουν μας, εδώ στη Χονολουλού υπάρχει η παράδοση κάθε χρόνο να γίνεται μια παρέλαση με διάφορες διασημότητες, πολιτικούς, αγήματα στρατού, μπάντες από τα γυμνάσια κ.λπ. και μαζί τους ήταν και αρκετές ομάδες πολεμικών τεχνών από την περιοχή. Υπήρχαν ακόμα ομάδες πολεμικών τεχνών και ομάδες που χόρευαν τον παραδοσιακό χορό του λιονταριού που έκαναν επιδείξεις προς τέρψη του πλήθους –κάποιες έμοιαζαν κινεζικές και κάποιες δεν έμοιαζαν καθόλου.
Όλες οι ομάδες έδειχναν να είναι του στιλ ΜακΝτότζο (Σ.τ.Μ. εμπορικές σχολές συνήθως αυτοσχέδιων πολεμικών τεχνών)· χρησιμοποιώ εδώ τον όρο περιγραφικά και όχι υποτιμητικά: πολλοί πιτσιρικάδες ή έφηβοι με ρούχα που δεν τους έκαναν και διάφοροι νεαροί σε στιλ γκραντζ λες και το να είσαι αξύριστος και ακούρευτος σε κάνει να δείχνεις πιο πολύ της πιάτσας, ντυμένοι στα άσπρα, μπλε, μαύρα και κόκκινα.
Τους παρακολουθούσα με κάπως εύθυμο ύφος (η σύζυγός μου είδε το βλέμμα μου και μου είπε “Είσαι σνομπ!” κάτι που το παραδέχομαι και ο ίδιος) και κάποια στιγμή της είπα ότι δε χρειάζεται να μείνουμε πολύ για να δούμε τις πολεμικές τέχνες και ότι καλύτερα να πάμε να βρούμε κάποιον πάγκο που να πουλάει τζάι, νούντλ και γκάο (Σ.τ.Μ. κινεζικά φαγητά), να πάρουμε κάτι και να γυρίσουμε σπίτι. Οι επιδείξεις ήταν πραγματικά βαρετές: οι ίδιες γροθιές και κλωτσιές και κάτι τεχνικές “ζίου-ζίτσου” της πλάκας κλεμμένες από πραγματικά συστήματα των Γκρέισι.
Οφείλω να παραδεχτώ πάντως ότι νομίζω ότι κατάλαβα γιατί πολλοί από εμάς και πολλοί από τους μαθητές που είδα αρχίσαμε να ασχολούμαστε με τις πολεμικές τέχνες: για να φαινόμαστε (και το τονίζω: φαινόμαστε) σκληροί. Πας σε ένα ντότζο, φοράς ένα ζευγάρι κουλ πιτζάμες, μαθαίνεις και μια-δυο τεχνικές που σκοτώνουν και νομίζεις ότι είσαι σκληρός, σκέτος δολοφόνος. Και αν κρίνω από αυτό που είδα, πολλοί δεν είχαν καν προσπαθήσει ιδιαίτερα για να το πετύχουν, γεγονός που μπορεί να φανεί πολύ ελκυστικό, ιδιαίτερα στους πιτσιρικάδες (σκεφτείτε ότι στα παιχνίδια που παίζουν παριστάνουν τους δεινόσαυρους, τα τέρατα και τους μάγους) και σε έφηβους και έφηβες που αναζητούν κάποια αυτοπεποίθηση μέσα στην αδεξιότητα της ηλικίας τους –χωρίς να προσπαθήσουν πολύ. Θα τολμούσα να πω ότι ακόμα κι εγώ άρχισα να ασχολούμαι με το μπούντο κάπως έτσι: είχα βαρεθεί να τις τρώω στην αυλή του σχολείου οπότε γράφτηκα σε ένα κλαμπ τζούντο για να γίνω πιο δυνατός και πιο σκληρός.
Το “Γίνε Δυνατός” ασκεί πολύ μεγάλη έλξη και υποπτεύομαι ότι είναι ο λόγος για τον οποίο πολλοί άρχονται στο μπούντο –και σε πολλές άλλες πολεμικές τέχνες πέραν των ιαπωνικών. Η επιθυμία της σωματικής κυριαρχίας είναι μια φυσική παρόρμηση που δεν περιορίζεται σε μια κουλτούρα.
Ένας μαθητής μου έχει υπηρετήσει στη στρατιωτική αντικατασκοπία και μου έλεγε ότι η σύγχρονη μαχητική εξάσκηση δίνει έμφαση στην πάλη τύπου ΜΜΑ. Όταν παραπονέθηκε στον εκπαιδευτή του ότι σε ένα σύγχρονο πεδίο μάχης δε θα πάλευαν ημίγυμνοι, ο εκπαιδευτής του απάντησε στην ουσία ότι το ήξερε όμως έχοντας στη διάθεσή του μόλις λίγες μέρες εξάσκησης στη συμπλοκή σώμα με σώμα στριμωγμένες μεταξύ αεροβικών ασκήσεων και σκοποβολής, οι νεοσύλλεκτοι θα αποκτούσαν έστω μια αίσθηση ικανότητας παρότι στην πραγματικότητα δε θα μάθαιναν καλά τίποτα. Εν ολίγοις, ο σκοπός ήταν να αποκτήσουν λίγο περισσότερη αυτοπεποίθηση.
Όταν ο μαθητής μου υπηρέτησε στο εξωτερικό, μέρος της δουλειάς του ήταν να αναλύει βιντεοκασέτες που χρησιμοποιούσαν οι τρομοκράτες στα στρατόπεδα εκπαίδευσής τους. Και του φάνηκε ενδιαφέρον ότι σε πολλές από αυτές έδειχνε νεοσύλλεκτους να διδάσκονται σε μεγάλες ομάδες να εκτελούν γροθιές και κλωτσιές όπως στις σχολές καράτε. Πότε ήταν η τελευταία φορά που είδατε έναν τρομοκράτη να επιτίθεται σε κάποιο κτίριο ή όχημα χρησιμοποιώντας καράτε; Ποτέ, έτσι δεν είναι; Όμως η εξάσκηση τους έδινε μια αίσθηση τύπου Τζέιμς Μποντ, ότι ανήκουν δηλαδή σε μια τρομερή ελίτ παρά το γεγονός ότι πιο πιθανό είναι να ζωστούν μια βόμβα παρά να επιτεθούν σε κάποιον με τα χέρια. Και πάλι, το ζητούμενο είναι η δημιουργία μιας φανταστικής, έστω, αίσθησης σωματικής δύναμης.
Σ' αυτά τα ντότζο-φάμπρικες πάντως, υπάρχει πολύ ταρακούνημα, για διάφορους λόγους: αργά ή γρήγορα, οι αυταπάτες του μαθητή ότι είναι ο επόμενος μυστικός πράκτορας Τζέιμς Μποντ (ή Τζέιν Μποντ) πάει περίπατο όταν τις φάει πολλές φορές σε κάποιον αγώνα ή σε κάποιο τουρνουά. Ή μέσα στην ομίχλη της παράκρουσής του ο μαθητής συνειδητοποιεί ότι υπάρχουν πολλοί καλύτεροι από αυτόν και ότι στη διαδρομή για να γίνει ο επόμενος Μπάτμαν, Σούπερμαν, Κουάι Τσανγκ Κέιν ή η επόμενη ενσάρκωση του Μπρους Λι υπάρχουν διάφορα εμπόδια, σωματικά, διανοητικά και συγγενή. Όταν συμβαίνει αυτό, ο μαθητής αναπόφευκτα τα παρατάει: έχει μάθει αρκετά ώστε να είναι επικίνδυνος για τον εαυτό του, γεμάτος με φουσκωμένη αυτοπεποίθηση και να μπορεί να περηφανεύεται στους φίλους του πίνοντας ότι έχει κίτρινη ζώνη. Και ότι δε χρειάζεται να πάει παραπάνω γιατί, ε, αυτά τα χέρια είναι “μηχανές που σκοτώνουν”.
Από την άλλη μερικά, δε θα πρέπει να απαξιώνουμε την επιθυμία να γίνει κανείς δυνατός ως λόγο για να αρχίσει να ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες. Κι εγώ ήμουν έτσι: ήθελα να γίνω πιο υγιής σωματικά και το τζούντο ήταν για μένα, έναν σπασίκλα, η πύλη για να περάσω σε έναν καινούριο κόσμο, αυτόν της άθλησης. Από εκεί πέρασα στο ποδόσφαιρο στο πανεπιστήμιο, στην πάλη και μετά στο αϊκίντο και το καράτε-ντο για να καταλήξω στις κορίου. Ο λόγος που δεν τα παράτησα ήταν γιατί η επιθυμία μου να “γίνω δυνατός” αντικαταστάθηκε από την επιθυμία μου να μάθω περισσότερα για τη συνολική φύση του μπούντο και για το πώς θα μπορούσε να γίνει μέρος του σώματός μου, του νου μου και της ζωής μου. Άρχισα να ψάχνω δηλαδή για πράγματα που πήγαιναν πέρα από τη σωματική δύναμη, τη μαχητικότητα και το να “δείχνω σκληρός” –αυτό που με ενδιέφερε ήταν πώς να είμαι “σκληρός” πνευματικά.
Προσωπικά πιστεύω ότι το πρόβλημα υπάρχει όταν κάποιος έρχεται στις πολεμικές τέχνες αναζητώντας αυτόν τον εξωτερικό, επιφανειακό “ανδρισμό” αλλά δεν καταφέρνει να τον ξεπεράσει –απλώς γίνεται παλιός και ενίοτε και δάσκαλος χωρίς να εμβαθύνει στην κατανόησή του για τη φύση του και για τη φύση των άλλων ανθρώπων. Οι άνθρωποι αυτοί, όταν κάποια στιγμή στριμώχνονται από τους σωματικούς περιορισμούς, την ηλικία ή την εξασθένηση τα παρατούν, άλλοι πιο νωρίς και άλλοι πιο αργά.
Αρκετοί από τους δασκάλους μου, μου είχαν επισημάνει ότι αυτή η αντίληψη μπορεί να είναι προβληματική. Υπάρχουν πολλά είδη πολεμικών τεχνών, μου έλεγαν. Όλα μπορούν να οδηγήσουν στην κορυφή του βουνού από διαφορετικές διαδρομές όμως όλα έχουν τον ίδιο στόχο τεχνικά, σωματικά και φιλοσοφικά. Συνεπώς μην είσαι τόσο επικριτικός απέναντι στις άλλες σχολές ή στην προσέγγισή τους –κατάλαβε ότι απλώς προσπαθούν να φτάσουν στον ίδιο στόχο αλλά με διαφορετικό τρόπο.
Ταυτόχρονα οι ίδιοι δάσκαλοι επισήμαιναν ότι υπάρχουν ορισμένες διαδρομές που έχουν χάσει τον δρόμο τους, που οδηγούν σε μια σκοτεινή κοιλάδα και όχι στην κορυφή ενός βουνού, που γίνονται μονοπάτια όχι για καλλιέργεια του εαυτού και για την προσπάθεια να γίνει κανείς καλύτερος αλλά για την εγωιστική σκληρότητα. Και μεταξύ αυτών είναι διάφορες πολεμικές τέχνες, σύγχρονες ή κλασικές, παραδοσιακές ή εκλεκτικιστικές. “Αυτός είναι ο δρόμος του Κόσμου των Δαιμόνων” (στον Βουδισμό) μου είχε πει ένας σενσέι. “Οι άνθρωποι δρουν σαν άγρια, βίαια ζώα, εγωπαθείς, άπληστοι και εγωκεντρικοί. Αυτή είναι η επί γης κόλαση η οποία προκαλείται από την άγνοια των ανθρώπων σχετικά με την πραγματική, ανθρώπινη, φύση τους”.
Οι στόχοι της εξάσκησης λοιπόν βρίσκονται σε μια από αυτές τις δύο διαδρομές: στη βελτίωση του ατόμου (όπως και αν την εννοεί κανείς –σωματική, διανοητική, πνευματική κ.ο.κ.) ή στο αρνητικό μονοπάτι που ρέπει προς τη βία, την περηφάνια και τον εγωκεντρισμό. Τα εργαλεία (η εξάσκηση στο μπούντο) είναι τα ίδια –αυτό που διαφοροποιεί τα πράγματα και μάλιστα πολύ είναι ο τρόπος προσέγγισης και η χρήση τους.
Η διδασκαλία της Γιάγκιου Σινκάγκε-ρίου χέιχο, και ένα από τα όκουντεν και της δικής μου σχολής κορίου είναι η ιδέα του “Σατσουτζίντο/Κατσουτζίνκεν”. Συζητώντας με ανθρώπους πιο έμπειρους από εμένα, έχω μάθει ότι η έννοια αυτή έχει διάφορα επίπεδα κατανόησης –από το προσωπικό ως το στρατηγικό και ως το πολιτικό- και μια πλήρης αναφορά σε όλες τις ερμηνείες της φράσης που αποδίδεται “Το Ξίφος που Σκοτώνει, το Ξίφος που δίνει Ζωή” πάει πέρα από τον στόχο του μικρού δοκιμίου που διαβάζετε. Όπως και να ΄χει, αντιλαμβάνομαι ότι μια από τις ερμηνείες είναι ότι το ξίφος συμβολίζει την εξάσκηση στις πολεμικές τέχνες: όπως το ξίφος, οι πολεμικές τέχνες καθαυτές δεν είναι εγγενώς ούτε καλές, ούτε κακές. Ο τρόπος που τις προσεγγίζει και τις χρησιμοποιεί ο ασκούμενος είναι αυτός που που δημιουργεί ένα όπλο το οποίο χρησιμοποιείται για καλό ή για κακό, για την ανάπτυξη θετικών σωματικών και πνευματικών αρετών ή για τη δημιουργία ενός τραμπούκου.
Γιατί ασκείσαι; Αναρωτηθείτε. Και/ή ρωτήστε τους μαθητές σας. Ακούστε τι λένε όμως παρατηρήστε πώς ασκούνται και αποκρυπτογραφήστε τα πραγματικά κίνητρα βάσει του πώς πράττουν, όχι του τι λένε. Το να γίνει κανείς δυνατότερος είναι αξιοθαύμαστο –το ίδιο και το να γίνει υγιέστερος, σοφότερος, εξυπνότερος ή καλύτερος. Όμως προσοχή στην άλλη πλευρά του νομίσματος: μήπως γινόμενος κανείς δυνατότερος γίνεται και πιο σκληρός, πιο απότομος, λιγότερο συμπονετικός και περισσότερο εγωιστής; Τελικά ψάχνει ένα Ξίφος Ζωής ή μια Λεπίδα Θανάτου;
Γουέιν Μουρομότο
Ο Γουέιν Μουρομότο ασκείται επί δεκαετίες στις σύγχρονες πολεμικές τέχνες (σινμπούντο) και στις κλασσικές πολεμικές τέχνες (κορίου) και αυτή τη στιγμή είναι μαθητής της Μπίτσουντεν Τακεούτσι-ρίου και της Μούσο Τζίκιντεν Έισιν-ρίου. Στο παρελθόν έχει εργαστεί σαν δημοσιογράφος και σαν δάσκαλος και πλέον είναι καθηγητής τεχνών και computer graphics σε ένα πανεπιστήμιο στη Χαβάη. Παράλληλα διατηρεί το μπλογκ «The Classic Budoka» στο οποίο αναρτήθηκε αρχικά το παραπάνω κείμενο(
https://classicbudoka.wordpress.com/2014/01/27/107-why-do-you-train/)
Το παραπάνω άρθρο είναι πνευματική ιδιοκτησία του Γουέιν Μουρομότο και δημοσιεύεται στα ελληνικά κατόπιν συμφωνίας με τον ίδιο. Τα αποκλειστικά δικαιώματα για την ελληνική μετάφραση ανήκουν στον Πανελλήνιο Οδηγό Πολεμικών Τεχνών με τον οποίο θα πρέπει να υπάρξει συνεννόηση για οποιαδήποτε ανατύπωσή της.
