Η ουσία του αϊκίντο είναι να ξεκινήσουμε πρώτοι τη τεχνική και να οδηγήσουμε σωστά τον σύντροφο μας απορροφώντας τον
Σενσέι Μπλεζ είστε ο πρώτος μη ιάπωνας εξασκούμενος στο αϊκίντο που έλαβε, εδώ και πολύ καιρό (πάνω από 20 χρόνια;) το 7ο νταν από το Αϊκικάι του Τόκιο. Μπορείτε να μας διηγηθείτε την πορεία που σας οδήγησε στο αϊκίντο και το πως φτάσετε σ’ αυτόν τον πολύ υψηλό βαθμό;
Φέτος(2015) κλείνω 20 χρόνια από τότε που έλαβα το 7ο νταν από το Αϊκικάι του Τόκιο, κατόπιν αιτήματος του δασκάλου μου, του Μίτσιο Χικιτσούτσι. Φυσικά χάρηκα πάρα πολύ, ωστόσο την ίδια στιγμή αυτό επιφέρει μια βαριά ευθύνη απέναντι στον εαυτό μου και απέναντι στον δάσκαλό μου που με εμπιστεύτηκε. Όσο για την πορεία μου, ξεκίνησα το αϊκίντο και το τζούντο όταν ήμουν 17 χρονών. Είχα την τύχη να εξασκηθώ αμέσως με τους ιάπωνες δασκάλους που ήρθαν στη Γαλλία, π.χ. τον σενσέι Νόρο, σενσέι Ταμούρα, σενσέι Τάρα, σενσέι Τσίμπα και έπειτα πήγα στην Ιαπωνία. Είχα σκοπό να μείνω δύο χρόνια και τελικά έμεινα πεντέμισι. Εξασκήθηκα στο Αϊκικάι του Τόκυο με τους δασκάλους της εποχής, τον Ντόσου (την εποχή εκείνη ήταν ο Κισσομάρου Ουεσίμπα, γιός του ιδρυτή), τον σενσέι Γιαμαγκούτσι και τον σενσέι Οσάουα και μετά είχα την τύχη να εξασκηθώ με τον σενσέι Χικιτσούτσι που έγινε και δάσκαλός μου. Στην Ιαπωνία είχα εξασκηθεί επίσης και στο Τζόντο και σήμερα κατέχω το βαθμό του 7ου νταν .
Έπειτα επέστρεψα στη Γαλλία και αφιέρωσα όλο μου το χρόνο κάνοντας αϊκίντο. Επομένως κάπως έτσι εξηγείται το πώς έλαβα το 7ο νταν, είναι καθαρά θέμα χρόνου εξάσκησης και διαθεσιμότητας.
Όπως μας είπατε συναντήσατε και τελικά επιλέξατε τον σενσέι Χικιτσούτσι για δάσκαλο σας, τι μπορείτε να μας πείτε για τη διδασκαλία και την εξάσκησή του;
Καταρχήν θα ήθελα να πω ότι δεν επέλεξα εγώ ως δάσκαλο τον σενσέι Χικιτσούτσι, εκείνος με επέλεξε. Ο δάσκαλος είχε λάβει προσωπικά από τον Ιδρυτή του αϊκίντο το 10 νταν και εκείνη την εποχή υπήρχε η φήμη ότι αν θες να δεις πως έκανε αϊκίντο ο Ο-Σενσέι θα πρέπει να πας στο Σίνγκου(ντότζο του σενσέι Χικιτσούτσι).
Έτσι άρχισα να πηγαίνω τακτικά στο Σίνγκου παρόλο που έμενα και εργαζόμουν στο Τόκυο. Ήταν αρκετά δύσκολο τον πρώτο καιρό αλλά μια μέρα, στη διάρκεια μίας έντονης εξάσκησης ένιωσα κάτι που έφευγε από την κοιλιά του και με άγγιζε, ένα είδος ενέργειας, τότε κατάλαβα πως είχα βρει τον δάσκαλό μου. Έτσι από εκείνη τη στιγμή άρχισα να μελετώ σε βάθος μαζί του.
Η διδασκαλία του ήταν πολύ αυστηρή. Ήταν ένας άνθρωπος που είχε γεννηθεί πριν τον πόλεμο και είχε εξασκήσει πολλές άλλες πολεμικές τέχνες, το ιάιντο, το κέντο, το τζούντο και επομένως είχε μια αυστηρότητα «φυσική» θα λέγαμε. Επίσης είχε γνωρίσει τον Ιδρυτή από μικρή ηλικία, νομίζω ήταν 14 χρονών όταν ο Ο-Σενσέι κατ’ εξαίρεση τον δέχτηκε ως μαθητή (δεν διδάσκονταν ελεύθερα εκείνη την εποχή το μπούντο στα παιδιά).
Πολλοί στον κόσμο του αϊκίντο λένε για τον Χικιτσούτσι ότι έβλεπε τον Ο-Σενσέι σαν ένα είδος «γκουρού» και ότι η διδασκαλία του οδηγούσε σ’ αυτή την κατεύθυνση. Εσείς που ήσασταν δίπλα του τόσα χρόνια τι πιστεύετε γι’ αυτό και τι μπορείτε να μας πείτε σχετικά;
Δεν είναι αλήθεια ότι ο Χικιτσούτσι έβλεπε τον Ο-Σενσέι ως γκουρού. Γι’ εκείνον ήταν ένας άνθρωπος εξαιρετικός. Δεν ήταν ο μόνος· ακόμη και ο σενσέι Κισσομάρου, ο γιός του ιδρυτή, παραδεχόταν ότι με τον πατέρα του συνέβαιναν πράγματα παράξενα, πράγματα υπερφυσικά. Τα εξηγούσε με ψυχολογικούς όρους αλλά το παραδεχόταν. Άρα είναι κάπως έτσι, πιστεύω ότι άγγιζε τους ανθρώπους. Ουσιαστικά οι άνθρωποι που γνώρισαν τον Ο-Σενσέι εκπλήσσονταν επειδή κάτι συνέβαινε με το άγγιγμά του.
Θα πρέπει να κατανοήσουμε ότι μιλάμε για την Ιαπωνία και για ανθρώπους γεννημένους πριν τον πόλεμο, είναι μια κοινωνία αρκετά φεουδαρχική, με μια σκληρότητα, μια αυστηρότητα στις σχέσεις που μπορεί να μας ξεγελάσει εμάς τους Δυτικούς. Νομίζουμε ότι είναι ένας γκουρού, ενώ πρόκειται απλούστατα για μια μορφή σεβασμού προς τον άλλον· και αυτός ο σεβασμός στις πολεμικές τέχνες είναι πολύ σημαντικός, η ιεραρχία είναι πολύ σημαντική και αυτό είναι μια μορφή ιεραρχίας. Ο σενσέι Χικιτσούτσι δεν έβλεπε τον Ο-Σενσέι σαν γκουρού αλλά σαν δάσκαλό του και σαν κάποιον εξαιρετικό, αυτό είναι αλήθεια, και δεν ήταν ο μόνος.
Ας γυρίσουμε τώρα σ’ εσάς. Μπορείτε να μας μιλήσετε για τον τρόπο που εσείς εξασκείτε το αϊκίντο, την αναζήτησή σας και τη διδασκαλία σας.
Όταν ξεκίνησε να με διδάσκει ο σενσέι Χικιτσούτσι παράλληλα άρχισα να μελετώ και Τζόντο και αυτό μου επέτρεψε να έρθω σε επαφή με αρκετούς δασκάλους ιάιντο, κέντο και τζόντο. Ο Χικιτσούτσι μου είχε δώσει τις βάσεις και ήξερα ότι είχε δίκιο αλλά καθώς περνούσε ο καιρός άρχισα να θέτω στον εαυτό μου ορισμένες ερωτήσεις στα προβλήματα που μου παρουσιάζονταν βλέποντας και άλλους δασκάλους, όχι του αϊκίντο αλλά άλλων πολεμικών τεχνών. Για αυτό ξεκίνησα να μελετώ το αϊκίντο σε βάθος.
Τώρα, όσον αφορά την διδασκαλία μου δεν νομίζω ότι διαφέρει από τους παλιούς δασκάλους. Αν, για παράδειγμα, κοιτάξουμε πώς δούλευε ο σενσέι Ταμούρα στη Γαλλία -δεν κοιτούσε, δεν περίμενε, ξεκινούσε πρώτος. Οι άλλοι δεν το έβλεπαν ή νόμιζαν ότι δεν μπορούσαν να το κάνουν οι ίδιοι, επειδή αυτός ήταν ιάπωνας δάσκαλος κι εκείνοι δεν ήταν παρά απλοί εξασκούμενοι, μαθητές· αλλά αυτό είναι η βάση όλων των δασκάλων. Ο σενσέι Γιαμαγκούτσι έκανε το ίδιο, όπως και ο σενσέι Οσάουα . Και τώρα μπορεί να ανατρέξει και να το δει κάποιος που ενδιαφέρεται στα βίντεο, τα χέρια τους ήταν κολλημένα πάνω στον άλλον, δεν περίμεναν τις επιθέσεις και ξεκίναγαν πρώτοι. Το έλεγαν μερικές φορές αλλά στα γρήγορα. Αν δεν το κάναμε, δεν μας διόρθωναν και πάνω απ’ όλα δεν μας έλεγαν πώς να το κάνουμε. Ενώ ο σενσέι Χικιτσούτσι, όταν έγινε δάσκαλός μου, μου το εξήγησε ξεκάθαρα και μου είπε γιατί είναι σημαντικό. Πάνω απ’ όλα, μας δίδαξε πως να το κάνουμε. Και εγώ, για να δουλέψω, έπρεπε να πειραματιστώ με όλες αυτές τις βάσεις από πολύ νωρίς. Θα πρέπει να κοιτάξει κανείς τη δουλειά του Ο-Σενσέι και ίσως έτσι θα καταλάβει καλύτερα τι λέω.
Απ’ ότι έχω δει, δεν διδάσκετε τη στάση άμυνας «καμάε» και τις πτώσεις «ουκέμι» κατά την εξάσκηση του αϊκίντο. Αυτή η προσέγγιση όμως μοιάζει στα μάτια ορισμένων και ιδιαίτερα των άλλων πολεμικών τεχνών, μία πρακτική όχι και τόσο αποτελεσματική. Μπορείτε να μας διαφωτίσετε επί του θέματος;
Λοιπόν, δεν υπάρχει άμυνα στο αϊκίντο. Τα ουκέμι, τις πτώσεις, υπάρχουν διάφοροι τρόποι για να τις διδάξει κανείς, μπορούμε να μάθουμε στον άλλον την πτώση για να μάθει να πέφτει και μετά αυτός πρέπει να πέφτει. Για μένα είναι πιο απλό, η κίνηση και η πτώση- αν τελικά συμβεί- πρέπει να βγει φυσικά και να είναι αποτέλεσμα της απορρόφησης του συνασκούμενου και όχι κάτι διαφορετικό. Είναι αρκετά δύσκολο. Εγώ μπορώ να το κάνω διότι στο ντότζο μου υπάρχουν πολλοί υψηλόβαθμοι, 6ο νταν, 5ο νταν, 4ο νταν, οπότε μπορούν να απορροφήσουν έναν αρχάριο χωρίς να χτυπήσει. Κάπως έτσι γινόταν και στο Αϊκικάι, επειδή ο σενσέι Ταμούρα μάς έλεγε: «Δεν πρέπει να πέφτουμε, πρέπει να απορροφούμε ». Γι’ αυτό τα ουκέμι δεν είναι και τόσο σημαντικά.
Τώρα, για τη στάση άμυνας καμάε και το αν υπάρχει τελικά άμυνα ή όχι. Στις άλλες πολεμικές τέχνες υπάρχει άμυνα. Είναι μια εντελώς διαφορετική κατεύθυνση. Στις άλλες πολεμικές τέχνες μαθαίνουμε να αμυνόμαστε και μαθαίνουμε διάφορες επιθέσεις σε συνάρτηση με διάφορες άμυνες. Όταν κάνουμε τζο, λόγου χάρη, υπάρχουν διάφορες καταστάσεις, αν το σπαθί είναι στη θήκη, αν είναι ψηλά, αν είναι μπροστά, αν είναι στο ύψος του ώμου έτοιμο να κόψει, και έχουμε διάφορες αντιδράσεις ανάλογα με την κατάσταση. Στο αϊκίντο, ο Ο-Σενσέι το εξήγησε αυτό. Και γι΄αυτό πρέπει να επιστρέφουμε στα όσα είπε ο Ιδρυτής: Η ουσία του αϊκίντο είναι να ξεκινήσουμε πρώτοι τη τεχνική και να οδηγήσουμε σωστά τον σύντροφο μας απορροφώντας τον. Στα Ιαπωνικά λέγεται «Κόκουϊ». Η ουσία είναι η δουλειά που κάνουμε: καλούμε τις επιθέσεις, οδηγούμε τον σύντροφο. Αν τοποθετηθούμε σε καμάε, δεν μπορούμε να καλέσουμε, δεν μπορούμε να οδηγήσουμε, μπορούμε μόνο να αμυνθούμε . Εκείνη τη στιγμή, η δουλειά που κάνουμε στο αϊκίντο δεν έχει νόημα.
Για τις άλλες πολεμικές τέχνες, το πρόβλημα δεν είναι ότι το αϊκίντο δεν έχει άμυνα, είναι μάλλον το ότι στο αϊκίντο οι επιθέσεις δεν ανταποκρίνονται σε πρακτικές του δρόμου όπως τις ξέρουν. Αλλά αυτό γίνεται επειδή είναι καταστάσεις για να μάθουμε να καλούμε, δεν μελετάμε μία μάχη αλλά το πώς να απορροφήσουμε και να οδηγήσουμε σωστά τον σύντροφο μας ως το τέλος της δράσης και είναι πολύ καλές γι’ αυτό.
Παρόλα αυτά πρόσεξα ότι στην εξάσκηση με τα όπλα που χρησιμοποιείτε, το μπο και το κεν, έχετε καμάε, αυτό δεν έρχεται σε αντίφαση με τη διδασκαλία του αϊκίντο όπως μας την παρουσιάσατε πριν λίγο.
Ως προς τη διδασκαλία των όπλων, πρέπει να προσέχουμε. Το Μασακάτσου Μποτζούτσου, που είναι το Μπο του Ιδρυτή του αϊκίντο, θα μπορούσε να μεταφραστεί ως «το Μπο που βρίσκεται στην καρδιά της δικαιοσύνης» και δημιουργήθηκε από τον Ιδρυτή. Έτσι δεν έχει καμία σχέση με κάποια σχολή του Μποτζούτσου. Έπειτα, επειδή ακριβώς δημιουργήθηκε από τον Ιδρυτή, μας μαθαίνει την τοποθέτηση των ποδιών, τη στάση και τον ρυθμό σε ένα κάτα που τον ξαναβρίσκουμε όταν κάνουμε τις τεχνικές του αϊκίντο. Δεν είναι μάχη.
Όσο για το κεν, Σο-Τσίκου-Μπάι-Νο-Κεν το ονόμαζε ο Ιδρυτής, δεν υπάρχει συγκεκριμένη διδασκαλία. Ο Χικιτσούτσι λόγου χάρη, για να διδάξει Σο-Τσίκου-Μπάι-Νο-Κεν, εγώ απλά του έκανα επίθεση προσπαθώντας να τον βρω ανοιχτό κι εκείνος με απορροφούσε πάντα. Αλλά δεν υπάρχει μελέτη όπως όταν ακολουθούμε μια σχολή ιάιντο, όπου μαθαίνουμε να πιάνουμε και να χειριζόμαστε το ξίφος, μαθαίνουμε να κόβουμε, με διαφορετικές καταστάσεις επίθεσης και διαφορετικές καταστάσεις άμυνας. Είναι τελείως διαφορετικό και αρκετά δύσκολο αφού το ζήτημα είναι όπως και στις τεχνικές του αϊκίντο, να καλέσουμε σωστά κάποιον που θέλει να μας επιτεθεί και να τον οδηγήσουμε. Έτσι για μένα δεν υπάρχει καμία αντίφαση, το αντίθετο μάλιστα. Δυστυχώς το Σο-Τσίκου-Μπάι-Νο-Κεν δεν το γνωρίζει σχεδόν κανείς, τείνει προς εξαφάνιση. Κρίμα αλλά έτσι είναι.
Φαίνεται πως είσαστε πολύ προσηλωμένος στο μήνυμα του Ο-Σενσέι, για τον οποίον η εξάσκηση του αϊκίντο ήταν ένας δρόμος κατασκευής της «ειρήνης» και εγκατάλειψης της ιδέας του «νικάω». Κοιτάζοντας τους μαθητές σας, ειδικά τους πιο υψηλόβαθμους, βλέπετε τον καρπό αυτής της μελέτης στην εξάσκησή τους;
Ναι μπορώ να το δω αυτό στους παλιότερους, όμως θα ήθελα να σας πω ότι εξασκούμε στο αϊκίντο χωρίς συγκεκριμένες σκέψεις στο μυαλό μου. Δηλαδή, όταν λέμε να εγκαταλείψουμε την ιδέα του «νικάω», εγώ δεν εξασκούμε ποτέ με τέτοιες ιδέες. Εκείνο που μ’ ενδιαφέρει κατά την εξάσκηση είναι να ανακαλύψω τι είναι πραγματικά το αϊκίντο και η διδασκαλία που έλαβα μας επιτρέπει πράγματι να ανακαλύψουμε και να πειραματιστούμε με το αϊκίντο του Ιδρυτή. Και επίσης, η διδασκαλία αυτή δεν έχει καμία σχέση με τη θρησκεία. Αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι πιστεύω ότι πολλοί στο αϊκίντο αδιαφόρησαν για τον Ιδρυτή επειδή χρησιμοποιούσε πολύ το λεξιλόγιο του Σίντο. Έτσι πολλοί άνθρωποι σοκαρίστηκαν και αυτό τους εμπόδισε κατά κάποιον τρόπο να εμβαθύνουν. Μπορούμε να πούμε ότι ο Ο-Σενσέι ουσιαστικά χρησιμοποίησε ένα λεξιλόγιο που είναι το λεξιλόγιο της εποχής του, του τόπου όπου έζησε, του καιρού του και της χώρας του. Την ίδια στιγμή όμως, έδωσε πολύ ακριβείς ενδείξεις σχετικά με αυτό που έκανε, με τα βασικά σημεία που πρέπει να δουλέψουμε, και επίσης περιγράφει πολύ συγκεκριμένα την εμπειρία που είχε. Για μένα αυτό είναι πολύ σημαντικό, διότι έτσι αφαιρείται κάθε έννοια θρησκείας· απλά, ήταν κάποιος που βίωσε απίστευτα έντονες εμπειρίες αλλά τις εξήγησε μέσω της κουλτούρας του. Δικό μου μέλημα είναι να πειραματιστώ κι έπειτα να προχωρήσω στον δρόμο του. Τώρα, το αν αυτός ο δρόμος οδηγεί στην ειρήνη, δεν είναι κάτι που με απασχολεί. Εγώ θέλω απλά να εξασκηθώ και μέσα στην εξάσκηση συμβαίνουν διάφορα πράγματα. Επίσης διαβάζω τα γραπτά του Ο-Σενσέι, και αυτό μου δίνει μια ένδειξη για το αν προχωρώ στην σωστή κατεύθυνση ή τη λάθος. Βλέπω τα βίντεο του Ο-Σενσέι και είναι τόσο χαλαρός, τόσο μαλακός, που έχει μια καταπληκτική ταχύτητα δράσης. Μερικές φορές ακόμα και σε αργή κίνηση δεν καταλαβαίνουμε ακριβώς τι κάνει, πρέπει να το ξαναδούμε αρκετές φορές για να δούμε ότι στην πραγματικότητα κίνησε το χέρι του δυο φορές και όχι μία που νομίζαμε. Αυτό με ενδιαφέρει, επειδή πώς μπορούσε ένας άνθρωπος αυτής της ηλικίας -βλέπουμε ταινίες τραβηγμένες στα 70 και τα 80 του- να κινείται με τέτοια ταχύτητα;
Για να κλείσουμε, θα θέλατε να πείτε λίγα λόγια για τους εξασκούμενους στο αϊκίντο;
Το αϊκίντο είναι μία πολύ όμορφη τέχνη την οποία εκφράζουν δάσκαλοι από διάφορες γραμμές, ο καθένας νομίζει πως αυτό που κάνει είναι ουσιαστικά η σωστή κατεύθυνση, ότι έτσι πρέπει να το κάνουμε. Αν κάποιος είναι ευχαριστημένος από την εξάσκησή του, πρέπει να τη συνεχίσει. Και αν κάποια μέρα αρχίσει να έχει ερωτηματικά, ας επιστρέψει στο λόγια του Ιδρυτή και ίσως να βρει απαντήσεις στις ερωτήσεις του.
Σενσέι Μπλεζ σας ευχαριστώ πολύ για την συνέντευξη αυτή.
Εγώ σας ευχαριστώ.
