Ο διαλογισμός των πολεμικών τεχνών, φέρει το όνομα Μοκουσό.Υπάρχει πάντα στην έναρξη και στο τέλος κάθε προπόνησης και εξασκείται από τους αρχάριους μέσω των προχωρημένων και του δασκάλου. Όταν πάμε στο ντότζο, ερχόμαστε από τη δουλειά, την οικογένεια ή από το πανεπιστήμιο. Ο καθένας σκέφτεται και αναπνέει διαφορετικά. Μέσω της εξάσκησης του Μοκουσό συγχρονιζόμαστε όλοι μαζί. Δια μέσου της συγκέντρωσης στην αναπνοή και στη στάση του σώματος ερχόμαστε σε αρμονία με τους άλλους και με τον εαυτό μας.
Το Μοκουσό προέρχεται από το Μόκουσο-Ζεν, το οποίο διαμορφώθηκε από το δάσκαλο Ζεν Ουάνσι Σογκάκου (1091-1157). Το Μοκουσό είναι μία άσκηση του Ζεν και στις ιαπωνικές πολεμικές τέχνες ο διαλογισμός είχε μία ιδιαίτερη σημασία. Το Μοκουσό είναι το ακίνητο κάθισμα στη θέση σέιζα. Με το ακίνητο κάθισμα οι ατελείωτες αλυσίδες των σκέψεων, οι οποίες είναι υπεύθυνες για την εσωτερική ανησυχία, σπάνε και καταλαγιάζουν σαν τα κύματα στη θάλασσα και το μυαλό γίνεται ήρεμο, καθαρό και απλό. Στο Ζεν λένε:Η σκέψη είναι σαν ένας άγριος πίθηκος και η εκπνοή είναι το σκοινί με το οποίο δένει κανείς αυτούς τους άγριους πιθήκους σε ένα στύλο και έτσι φέρνει την ηρεμία.
Το σημαντικό με την άσκηση αυτή είναι η εξάσκηση με το σώμα και την αναπνοή: Αφού λάβουμε τη θέση σέιζα και μετά το παράγγελμα Μοκουσό, συγκεντρωνόμαστε σε όλα τα σημεία της στάσης του σώματος και της αναπνοής.
Από την αρχή καθόμαστε στητά πάνω στους μηρούς και γέρνουμε ελαφρώς τη λεκάνη προς τα εμπρός. Η μέση και τα γόνατα σχηματίζουν ένα τρίγωνο, το οποίο είναι τα θεμέλια της στάσης του σώματος, πάνω στο οποίο ευθυγραμμίζουμε τη σπονδυλική στήλη και τεντώνουμε το λαιμό και πιέζουμε με το πάνω μέρος του κεφαλιού τον ουρανό. Έτσι καθόμαστε με τη πλάτη όρθια, σταθερή και χωρίς ταλαντώσεις. Τα αυτιά βρίσκονται πάνω από τους ώμους και η άκρη της μύτης σε μια γραμμή με τον αφαλό. Η γλώσσα βρίσκεται στον ουρανίσκο πίσω από τα δόντια. Τοποθετούμε το δεξί χέρι, με το εσωτερικό της παλάμης προς τα πάνω, πάνω στο μηρό, με το μικρό δάκτυλο να ακουμπάει στο υπογάστριο. Το αριστερό χέρι τοποθετείται με τον ίδιο ακριβώς τρόπο πάνω στο δεξί. Οι αντίχειρες βρίσκονται σε μια γραμμή και ακουμπάνε οι άκρες τους ελαφρώς και
χωρίς ένταση. Οι ώμοι και ο θώρακας είναι τελείως χαλαροί και αφημένοι και τα χέρια πέφτουν φυσικά προς τα κάτω. Τα μάτια παραμένουν μισόκλειστα και κοιτάζουν περίπου στο ένα μέτρο μπροστά μας και συγκεντρωνόμαστε μέσα μας.
Αφού καθίσουμε όσο πιο στητά γίνεται, εστιάζουμε την πλήρη και αμέριστη προσοχή μας στην αναπνοή: η εισπνοή γίνεται ήρεμα και χωρίς ένταση από τη μύτη και τελειώνει φυσικά όταν γεμίσουν πλήρως οι πνεύμονες. Η εκπνοή πρέπει να είναι ήρεμη, απαλή και αθόρυβη (αν υπήρχε ένα φτερό περιστεριού κάτω από τη μύτη, δε θα έπρεπε να μετακινηθεί). Απλά αφήστε την αναπνοή να φθίνει αργά και βαθιά, με τη διογκωμένη κοιλιά να μαζεύει –παρακαλώ μην πιέζετε– καθόσον εκπνέετε έως ότου να νοιώσετε την ανάγκη για εισπνοή, έτσι ο ρυθμός παραμένει φυσικός και γίνεται αυτόματα από μόνος του.
Το Μοκουσό είναι η συγκέντρωση στην απραγία και στο σταμάτημα της ακολουθίας των σκέψεων και έτσι υπάρχει πάντα μόνο η συνείδηση του εαυτού μας. Είναι το άδειασμα του εαυτού μας. Ο Δάσκαλος του Τσαγιού λέει ότι μόνο σε άδειο ποτήρι ταιριάζει καινούριο τσάι.
Ο σκοπός του Μοκουσό είναι το Μουσίν, το άδειο μυαλό, το οποίο είναι απόλυτα δεκτικό στην παρούσα στιγμή, στο εδώ και το τώρα, να ενεργεί καθαρά και άμεσα χωρίς παρέμβαση από τις γνώμες και τις ιδέες μας.Συγκεντρωνόμαστε σε αυτό που κάνουμε και όχι στη νοοτροπία του «Ξέρω πώς γίνεται». Έτσι μένει το μυαλό αγνό, σαν του αρχαρίου, και η πράξη είναι έκφραση του εσωτερικού εαυτού μας. Η ορθότητα και η ακρίβεια όλων των λεπτομερειών και της φόρμας είναι σημαντικές, όπως και στο Ιάιντο.
Μολαταύτα, η αληθινή Στάση είναι ατελής αν δεν έχει ενέργεια και δύναμη έκφρασης. Ο σενσέι Σαγκάουα είχε πει: «Το Κι πρέπει να γεμίζει τη φόρμα!»
Βιμ Βαν Μούρικ, 5ο νταν Ιάιντο
Ο δάσκαλος Γουίμ Βαν Μούρικ είναι ομοσπονδιακός προπονητής της
Εθνικής Γερμανίας στο Ιάιντο και ιερέας Ζεν. Διδάσκει στο ντότζο του «Hakushinkai Berlin» στο Βερολίνο και είναι ένας από τους πρώτους δασκάλους που ήρθαν στην Ελλάδα για να βοηθήσουν στην ανάπτυξη της τέχνης του Ιάιντο. Η μετάφραση του κειμένου έγινε από τον Ιωάννη Ψαλτάκη, 3ο νταν Ιάιντο και 3ο νταν Κέντο.
