Καινούργιο και παλιό bunkaiΜε δύο λόγια τα kata του Shuri te διαφοροποιήθηκαν από τα παλαιότερα για να είναι συνεπή στις ανάγκες των σωματοφυλάκων του Shuri. Αν η τεχνική παίρνει πολύ ώρα για να εφαρμοστεί δεν θα δουλέψει εναντίον πολλαπλών επιτιθέμενων. Οι τεχνικές μάχης την νύχτα απλά δεν τους χρειάζονταν. Ο Itosu έδιωξε αυτές τις τεχνικές έξω από το σύστημα και τις αντικατέστησε με γραμμικές εφαρμογές που τους έμοιαζαν. Φαίνεται πως προσπαθούσε να διαφυλάξει την όψη και το «συναίσθημα» του παραδοσιακού kata ακόμη και όταν τα μετέτρεπε στην γραμμική τους εκδοχή. Δεν θα έπρεπε να εκπλαγούμε αν κάποιες από τις αντικαταστάσεις έγιναν λίγο αδέξια. Αυτού του είδους η αναθεώρηση αναγκάζει κάποιον να κάνει δύσκολους συμβιβασμούς. Αυτή η διαδικασία μετατροπής, άφησε ένα πολύ μπερδεμένο bunkai σε εμάς που εξασκούμε το Shotokan και τα συγγενικά style του Shorin. Ο Itosu δεν έσβησε το παλιό bunkai εξ ολοκλήρου. Βλέπουμε το bunkai με τη γραμμική εκδοχή στην επιφάνεια του kata, αλλά ακριβώς από κάτω του αισθανόμαστε τις προηγούμενες ερμηνείες. Σε κάποια σημεία του, όταν παλεύουμε σε κοντινή μάχη με άλλους ανθρώπους επιβάλλεται να τους πλήξουμε σε σημεία ζωτικής σημασίας και να στρεβλώσουμε τις αρθρώσεις τους. Δεν πρέπει να απορούμε για ποιο λόγο δυσκολευόμαστε να κατανοήσουμε το bunkai του Itosu. Στην προσπάθειά μας να αναλύσουμε ένα kata του Shotokan, οδηγούμαστε σε διαφορετικά bunkai, έτσι κατανοούμε ότι τα Shorin kata περιέχουν δυο ανεξάρτητα σετ από εφαρμογές και τότε μόνο μπορούμε να αρχίσουμε να εκμεταλλευόμαστε και τα δύο. Πρέπει να μπορούμε να μελετήσουμε όλες τις επιπτώσεις των τεχνικών και των συνδυασμών τους που εφαρμόζονται. Γι’ αυτό το πολύπλοκο bunkai δεν είναι κατάρα, αλλά μια θαυμάσια ευκαιρία για βαθύτερη κατανόηση του καράτε.
Θέματα τακτικής στο kataΚανένας δεν θα μπορούσε να ισχυριστεί ότι κάθε Shurite kata είναι μια κυριολεκτική μάχη, ένα πλήρες σχέδιο μιας αληθινής πάλης. Τα kata του Itosu είναι πολύ συμμετρικά και καλλιτεχνικά για να γίνουν κυριολεκτικά. Ακόμη και έτσι όμως, εμείς μπορούμε να δούμε το σχήμα του σχεδίου της μάχης του Shuri στα kata του Itosu. Το οργανωτικό μυαλό του Itosu άφησε ένα συγκεκριμένο αποτύπωμα στα kata που παρουσιάζουν την «μάχη shuri». Ο Itosu ήταν είκοσι τριών χρονών όταν αντιμετώπισε τον Perry και τους πεζοναύτες του, στην αίθουσα υποδοχής του κάστρου Shuri. To ότι αυτή του η εμπειρία επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την δημιουργία των Ηeian kata, πενήντα χρόνια μετά, δεν πρέπει να μας εκπλήσσει.
Ο συγγραφέας Bruce D. Clayton, επηρεασμένος με τη σειρά του από την μάχη του Itosu με τον Perry, σε κάποιο σημείο του βιβλίου του «Shotokan’s Secret», περιγράφει την τακτική που ακολουθεί ένας karateka του Shotokan όταν εκτελεί kata. Βλέπουμε τον karateka να βηματίζει προσεκτικά πάνω σε ένα λείο πάτωμα, σαν να οδηγείται μέσα από μια πόρτα προς μια εχθρική αρένα. Κυριαρχεί ένα αίσθημα πως υπάρχουν πολλοί εχθροί μπροστά από τον μαχητή αλλά λίγοι πίσω του. Υπάρχει μια παράδοση στο karate ότι το kata ξεκινάει με αμυντικές κινήσεις συμβολίζοντας πως το karate είναι μη επιθετικό. Ο Karateka στέκεται με τα χέρια του επεκταμένα ή ενωμένα μπροστά από το σώμα του. Μετά κάνει μία σειρά από κινήσεις κατά κοντινών εχθρών στα αριστερά στα δεξιά πίσω και μπροστά. Αυτές οι αρχικές κινήσεις μοιάζουν με μπλοκ στους αρχάριους μαθητές, αλλά οι προχωρημένοι μαθητές μπορούν να δουν μια αποτελεσματική απελευθέρωση του καρπού τους καθώς και τεχνικές διαφυγής. Φαίνεται σαν ο karateka να έχει πιαστεί και να κρατείται από την συμμορία. Αυτός ξοδεύει μερικά δευτερόλεπτα σπάζοντας αυτές τις λαβές και κάνοντας λίγο χώρο για να κινηθεί μπροστά. Αν το karate είναι στα αλήθεια μη επιθετικό, το kata μπορεί να αρχίσει στο μπροστινό μέρος του δωματίου και να κινηθεί προς τα πίσω με μια σειρά σωστών διαφυγών και χτυπημάτων. Αυτό δεν είναι αυτό που βλέπουμε. Αντί να αμύνεται ή να διαφεύγει ο ήρωας του kata επιτίθεται στο πλήθος. Βυθίζεται αποφασιστικά μέσα στη συμμορία των εχθρών καταφέροντας μπουνιές και σπασίματα αρθρώσεων προς όλες τις κατευθύνσεις για περίπου 15 δευτερόλεπτα. Στο πρώτο μισό του kata αυτές οι τεχνικές είναι σχετικώς συντηρητικές και προσφέρουν λίγα ανοίγματα στους αντιπάλους. Την περισσότερη ώρα ο karateka κρατάει τα πόδια του στο έδαφος και μάχεται με τα χέρια του. Ο karateka πηγαίνει από τον ένα αντίπαλο στον άλλο σε μια φαινομενικά άσκοπη εξόρμηση για να ζαλίσει ή να παραπλανήσει πολλούς αντιπάλους. Είναι σαν να προσπαθεί να πανικοβάλλει το πλήθος. Περίπου στα μισά του kata ο καρατέκα ξαφνικά φωνάζει. Εμείς ξέρουμε ότι αυτό είναι το kiai που βοηθάει στην συγκέντρωση ενός τελικού χτυπήματος. Δεν υπάρχει μυστήριο στο γιατί φωνάζει. Το ερώτημα είναι γιατί δεν φωνάζει νωρίτερα. Γιατί δεν φωνάζει σε κάθε κίνηση; Γιατί χρησιμοποιεί χτυπήματα συγκέντρωσης σε πολλαπλά μέρη για δεκαπέντε δευτερόλεπτα και μετά φωνάζει; Αν αυτό συνέβαινε στην πραγματικότητα εμείς θα μπορούσαμε να υποθέσουμε ότι η φωνή είναι ένα σήμα. Η πρώτη φάση της μάχης έχει τελειώσει. Ανταποκρινόμενος σε αυτό το σήμα ο karateka ξαφνικά γυρνάει και μάχεται βγαίνοντας έξω από το πλήθος ξανά. Το δεύτερο μισό του kata του sensei Itosu δείχνει να είναι πολύ περισσότερο καταστροφικό για τους αντιπάλους από το πρώτο μισό. Κατά την διάρκεια αυτής της φάσης εξόδου, ο karateka φέρνει τα πιο δυνατά του όπλα στο παιχνίδι για να καθαρίσει ένα μονοπάτι προς την πόρτα. Σε αυτό το σημείο λοιπόν συνθλίβει πόδια και πατούσες. Σαρώνει με teashi barai, κάνει άλματα σκύβει και κλωτσάει. Πετάει τους αντιπάλους του μέσα στο πλήθος –πάντα προς την κατεύθυνση του στόχου του. Αρπάζει όπλα από τους εχθρούς του και τους χτυπάει. Κάνει απελπισμένες αλλαγές σαν η πόρτα της εξόδου να ετοιμάζεται να κλείσει. Υπάρχει άλλη μια κραυγή καθώς εφαρμόζει ένα τελειωτικό χτύπημα σε άλλον έναν εχθρό. Είναι αυτό άλλο ένα σήμα; Το kata τελειώνει με τον karateka να γυρνάει για να αντιμετωπίσει τους τελευταίους επιτιθέμενους της κακοποιημένης συμμορίας. Σε αυτό το σημείο υπάρχει μια αίσθηση ότι οι εχθροί είναι όλοι μπροστά του ξανά και κανένας δεν είναι πίσω του. Ο μαχητής βηματίζει προς τα πίσω, μακριά από τη συμμορία, υποχωρώντας προσεκτικά μέσω μιας πόρτας και το kata φτάνει στο τέλος του. Τι θυμίζει όλο αυτό; Φυσικά τα kata του Shotokan: το Taikyoku kata, τα Heians, Basai dai, Empi, Kanku dai και το Jion και Jiin. Αυτά τα kata μπορούν να ολοκληρωθούν σε περίπου τριάντα δευτερόλεπτα. Το Tekki shodan είναι μια εξαίρεση από αυτό το πρότυπο. Αυτός που εκτελεί το Tekki δείχνει να βηματίζει μέσα από την πόρτα και να αντιμετωπίζει την ίδια συμμορία αλλά δεν «βουτά» μέσα σε αυτήν. H απάντηση στο ερώτημα γιατί θα ήταν τόσο σημαντικό να κρατήσεις τον τοίχο πίσω σου όταν κάνεις Tekki είναι καθαρή. Ο ήρωας του Τekki καλύπτει τα νότα του.
ΑΝΤΙ ΕΠΙΛΟΓΟΥΣτα προηγούμενα κεφάλαια απαντήσαμε, πιστεύουμε, επαρκώς στο ερώτημα που θέσαμε στην αρχή της εργασίας μας. Η «αλυσίδα έσπασε» από τον Sensei Itosu. Ο εμπνευσμένος αυτός άνδρας έσπασε την ως τότε παράδοση του “te”. Όπως είδαμε, ο μαχητικές ανάγκες, οι προτεραιότητες των keimochi μέσα στο κάστρο Shuri ήταν συγκεκριμένες. Ο Sensei Itosu προσάρμοσε όλο το τεχνικό υπόβαθρο, καθώς και την στρατηγική των kata του Shuri-te, ούτως ώστε να εξυπηρετούν μαχητικές ικανότητες των σωματοφυλάκων του βασιλιά.
Αυτή ήταν από ιστορικής απόψεως η μεγαλύτερη μεταμόρφωση που υπέστη το Shuri-te. Οι αλλαγές του Sensei Itosu, είχαν καθοριστική επίδραση στο karate. Ήταν ο προάγγελος του karate, που εξασκούμε σήμερα, όσοι γενεαλογικά καταγόμαστε από το Shuri-te (Όλα τα παρακλάδια δηλαδή του Shorin ryu, καθώς και όλες οι τάσεις του Shotokan karate). Η αλήθεια όμως είναι ότι η ιστορική στιγμή που περιέγραψα ήταν μεν καθοριστική, δεν ήταν όμως η μοναδική στιγμή κατά την οποία συνετελέσθηκαν αλλαγές. Από την εποχή εκείνη και μέχρι τις μέρες μας μπορούμε εύκολα να παρατηρήσουμε ότι υπάρχουν μια σειρά και άλλων μεταμορφώσεων του καράτε-ντό. Η πολύμηνη έρευνα που κάναμε για τις ανάγκες της εργασίας αυτής, ήταν επόμενο να μας δώσει ένα μεγάλο όγκο ιστορικών στοιχείων που φτάνουν μέχρι τις ημέρες μας. Το θέμα μας όμως πιστεύουμε ότι εξαντλήθηκε. «Η πρώτη περίοδος Itosu» ήταν αυτή που έδωσε απαντήσεις στα ερωτήματά μας. Ευελπιστούμε ότι η μελλοντική επεξεργασία των υπολοίπων στοιχείων θα μας δώσει μία εξ’ ίσου ενδιαφέρουσα εργασία.
Θεωρούμε, παρ’ όλα αυτά, σκόπιμο, να αναφερθούμε έστω ακροθιγώς στις μεταμορφώσεις που συντελέσθηκαν στο καράτε μετά την «πρώτη περίοδο Itosu». Όταν λοιπόν η αναγκαιότητα της μάχης στο παλάτι Shuri έληξε και οι keimochi «αποστρατεύθηκαν» ο ίδιος ο Sensei Itosu στρατεύθηκε σ’ένα νέο σκοπό! Το έτος 1905 το καράτε εισήχθη ως μάθημα στα δημόσια σχολεία της Oκινάβας. Ο δάσκαλος Itosu επεξεργάσθηκε την μέθοδο διδασκαλίας και προσπάθησε να κρύψει το Bunkai των kata. Σκοπός του ήταν να παρουσιάσει το καράτε ως ένα ακίνδυνο σύστημα. Έτσι διαχώρισε το καράτε που δίδασκε στο σχολείο και το καράτε που δίδασκε στο «σπίτι». Το πρώτο διδασκόταν ως γυμναστική. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα να ξεχαστεί το Bunkai, η μαχητική πλευρά του καράτε. Όταν το καράτε εισήχθη στην μητροπολιτική Ιαπωνία υπήρξε η ανάγκη να γίνουν τροποποιήσεις και πάλι. Όλα τα αρχαία Jutsu, τα φονικά δηλαδή συστήματα μάχης άρχισαν να αλλάζουν. Η χρησιμότητά τους δεν είχε πια τόση σημασία. Η κυρίαρχη ιδεολογία ήταν να μετατραπούν σε «Do», σε συστήματα πειθαρχίας και αυτοπραγμάτωσης. Το έργο αυτή ξεκίνησε να το προωθεί ο Sensei Funakoshi, ο ταλαντούχος όμως γιός του Gigo ήταν αυτός που το τροποποίησε και το προσάρμοσε τεχνικά στην ιαπωνική επικρατούσα ιδεολογία.
Τέλος, μια τρίτη μεταμόρφωση έφερε στο καράτε-ντο ο Μασατόσι Νακαγιάμα Sensei. Υπακούοντας στις ανάγκες της νεωτερικής εποχής, οδήγησε το καράτε προς την αθλητικοποίηση διοργανώνοντας τους πρώτους αγώνες. Η παράδοση του «Do» διαρρήχθηκε και ο εγωϊστικού τύπου ανταγωνισμός που ήρθε με τους αγώνες έφερε για άλλη μια φορά αλλαγές και στην τεχνική υποδομή του καράτε.
Καταγράφοντας ήδη τέσσερις μεταμορφώσεις μέσα σε μόλις 150-200 χρόνια οι οποίες μπορεί να υπηρέτησαν διάφορους σκοπούς ανά εποχές είχαν όμως ως αποτέλεσμα να κατακερματίσουν το καράτε-ντο σε αρκετά επί μέρους κομμάτια.
Στον προβληματισμό που αναπτύσσεται, τις τελευταίες δεκαετίες και που αφορά στο να οδηγηθεί ξανά το καράτε-ντο πίσω στις αυθεντικές του ρίζες, καθώς και να συγκεράσει αρμονικά όλα τα θετικά στοιχεία με τα οποία εμπλουτίσθηκε κατά την μακρά ιστορική του διαδρομή το Fudokan-Shotokan κατέχει μία θέση που το κατατάσσει στα στυλ που έχει βρεί λύσεις στην «επανασυγκόλληση της αλυσίδας». Δεν είναι μόνον η σε βάθος έρευνα και η συγκριτική ανάλυση (Bunkai), των kata του επικεφαλής του Fudokan karate Shinam Ilija Jorga, που μας οδηγεί σε ασφαλή συμπεράσματα. Είναι και η επιστημονική του κατάρτιση ως Πανεπιστημιακού Δασκάλου της Ιατρικής η οποία συμβάλλει στην επιστημονική τεκμηρίωση των πειραματισμών της παράδοσης. Η κοντινή μάχη και τα ευαίσθητα σημεία, τα κλειδώματα και η ρίψεις, η μεθοδολογία της αναπνοής, η πνευματική διάσταση και το ηθικό υπόβαθρο είναι τα στοιχεία της παράδοσης που επανεμφανίζονται στο Fudokan-Shotokan, υποσηριζόμενα και από τα πορίσματα της Δυτικής Ιατρικής.
Αν ο Sensei Itosu «έσπασε την αλυσίδα» ο Sensei Jorga αποδεικνύει ότι ξανακλείνει τον κύκλο.
Διαβάστε το πέμπτο μέρος του άρθρου του Σάββα Μαστραππα
«Σελίδες από την ιστορία του Σούρι-Τε (Καράτε)-μέρος πέμπτο»ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
(1) Bruce D. Clayton Ph.D.
Shotokan’s Secret
The Hidden Truth Behind Karate’s
Fighting origins BLACK BELT BOOKS USA 2009
(2) ROBERT SMITH: ΚΟΥΝΓΚ ΦΟΥ
Τα μυστικά της πολεμικής τέχνης του ναού Σαολίν
Εκδ. ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ ΑΘΗΝΑ 1990
(3) ΟΥΟΝΓΚ ΚΙΟΥ ΚΙΤ
Η τέχνη του Σαολίν Κουνγκ Φου
Εκδ. ΠΥΡΙΝΟΣ ΚΟΣΜΟΣ 1998 ΑΘΗΝΑ
(4) ΠΑΤΡΙΚ ΜΑΚΑΡΘΙ
ΜΠΟΥΜΠΙΣΙ ΤΟ ΚΛΑΣΙΚΟ ΕΓΧΕΙΡΙΔΙΟ ΜΑΧΗΣ
ΕΚΔ. ΑΛΚΙΜΑΧΟΝ ΑΘΗΝΑ 2009
(5) ΡΟΜΠΕΡΤ Γ. ΣΜΙΘ
ΚΙΝΕΖΙΚΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ
ΕΚΔ. ΑΛΚΙΜΑΧΟΝ ΑΘΗΝΑ 2005
(6) ΓΚΙΤΖΙΝ ΦΟΥΝΑΚΟΣΙ
Εισαγωγή στο Καράτε – ντο
ΕΚΔ. ΑΛΚΙΜΑΧΟΝ ΑΘΗΝΑ 2004
(7) GICHIN FUNAKOSHI
KARATE JUTSU
KODANSHA INTERNATIONAL 2001
(8) ΝΤΟΝ Φ. ΝΤΡΕΓΚΕΡ
ΚΛΑΣΙΚΟΙ ΠΟΛΕΜΙΚΟΙ ΔΡΟΜΟΙ 2ος Τόμος
ΑΛΚΙΜΑΧΟΝ ΑΘΗΝΑ 2005
(9) ΝΤΟΝ Φ. ΝΤΡΕΓΚΕΡ
ΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΠΟΛΕΜΙΚΕΣ ΤΕΧΝΕΣ ΚΑΙ ΔΡΟΜΟΙ 3ος Τόμος
ΕΚΔ. ΑΛΚΙΜΑΧΟΝ ΑΘΗΝΑ 2008
(10) http//www.namiashi.com/kensido
(11) ΣΑΒΒΑΣ Π. ΜΑΣΤΡΑΠΠΑΣ
Η ΚΑΤΑΓΩΓΗ ΤΟΥ ΟΚΙΝΑΒΕΖΙΚΟΥ ΚΑΡΑΤΕ
Περιοδικό «Το μονοπάτι του Πολεμιστή» Τεύχος 6 ΙΟΥΛ – ΑΥΓΟΥΣ 2000
(12) ΓΚΙΤΣΙΝ ΦΟΥΝΑΚΟΣΙ
ΚΑΡΑΤΕ ΝΤΟ Ο ΔΡΟΜΟΣ ΤΗΣ ΖΩΗΣ ΜΟΥ
ΕΚΔ. ΚΕΔΡΟΣ ΑΘΗΝΑ 1997
(13) Ε. ΠΑΠΑΔΗΜΗΤΡΙΟΥ, Σ. ΜΑΣΤΡΑΠΠΑΣ, Γ. ΜΗΛΙΑΡΕΣΗΣ, Μ. ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ
ΑΠΟ ΤΟ ΖΟΥΤΣΟΥ ΣΤΟ ΝΤΟ (Από την τεχνική στη Τέχνη)
ΕΚΔ. ΑΛΚΙΜΑΧΟΝ ΑΘΗΝΑ 2003
(14) BUSHIDO KARATE ΓΑΛΛΙΚΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ
ΕΠΕΤΕΙΑΚΟ ΤΕΥΧΟΣ 1995
(15) KENJI TOKITSU
ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ ΚΑΡΑΤΕ-ΝΤΟ ΠΑΡΙΣΙ 1994
(16) ΣYNENTEYΞΗ του SΗΙΝΑΜ ΙLIJA JORGA στον ΣABBA MΑΣΤΡΑΠΠΑ
ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ «ΤΟ ΜΟΝΟΠΑΤΙ ΤΟΥ ΠΟΛΕΜΙΣΤΗ», ΤΕΥΧΟΣ 24
