Στο παρόν άρθρο του Πανελλήνιου οδηγού πολεμικών τεχνών θα προσπαθήσω να σας παραθέσω με ακρίβεια κάποια στοιχεία για την προϊστορία του Καράτε στην Ελλάδα. Τον Απρίλιο του 2000 παρουσίασα μία εισήγηση στην «Ομάδα Μελέτης και τεκμηρίωσης των πολεμικών τεχνών» με θέμα: «Η καταγωγή του Οκιναβέζικου Καράτε».
Η δημιουργία της ομάδας ήταν έμπνευση ενός πρωτοπόρου ερευνητή των πολεμικών τεχνών στην Ελλάδα του Κώστα Δερβένη. Τον πρώτο πυρήνα αποτελέσανε εκτός από τον γράφοντα ο Γιατρός Χάρης Παφίλης, στο σπίτι του οποίου (στην Κηφισιά) γίνονταν οι συνεδριάσεις μας, ο (αργότερα) δάσκαλος μου στο HAKKO RYU JU JUTSU, KAIDEN SHIHAN Μιχάλης Πετρόπουλος, φυσικά ο Κ. Δερβένης όπως και κάποιοι άλλοι επιφανείς συνάδελφοι προερχόμενοι αντιπροσωπευτικά από όλο σχεδόν το φάσμα των πολεμικών τεχνών της χώρας μας.
Λίγους μήνες αργότερα δημοσίευσα, προσθέτοντας κάποια επιπλέον στοιχεία που προέκυψαν στο νεοεκδοθέν τότε περιοδικό «Μονοπάτι για τις Πολεμικές Τέχνες», την εισήγησή μου εκείνη. (τεύχος 6ο Ιουλ. – Αύγουστ. 2000). Έτσι μου μπήκε το «σαράκι» και ταυτόχρονα με την ισχυρή παρότρυνση του εκδότη του «Μονοπατιού» Διονύση Τσετσέλη, άρχισα να δημοσιεύω σε τέσσερεις συνέχειες από το τεύχος 7ο μέχρι και το 10ο την παγκόσμια ιστορία του ΣΟΤΟΚΑΝ ΚΑΡΑΤΕ. Για τους ενδιαφερόμενους τα κείμενα αυτά είναι αναρτημένα στην ιστοσελίδα της οργάνωσής μας (www.fudokan-karate.gr).
Στα χρόνια που ακολούθησαν πάμπολλοι άνθρωποι του καράτε υπέκλεψαν αρκετά στοιχεία μέχρι και εκτενή αποσπάσματα από εκείνα τα πέντε συνολικά κείμενα χωρίς ποτέ να αναφέρονται ούτε στην πηγή ούτε στον αρθρογράφο! Φωτεινή εξαίρεση αποτέλεσε ο Πανεπιστημιακός δάσκαλος Γιώργος Ζαγγελίδης του τμήματος Επιστημών Φυσικής Αγωγής και Αθλητισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης ο οποίος στις σημειώσεις προς τους φοιτητές του (τίτλος: Εισαγωγή στο Καράτε Shotokan Ryu Ακαδημαϊκό έτος 2007-2008 – Θεσσαλονίκη 2008) με μνημονεύει στις πηγές του (σελ. 23). Μια άλλη εξαίρεση αποτελεί ο Δημήτριος Πετράκης ο οποίος μετέφρασε στα Αγγλικά ολόκληρο το κείμενό μου «Η καταγωγή του Οκιναβέζικου Καράτε, του Σάββα Π. Μαστραππά» και το ανήρτησε το 2007 στην ιστοσελίδα «Shito ryu Shukokai karate Union Greece”.
Στο τελευταίο λοιπόν κεφάλαιο των άρθρων αυτών γίνεται αναφορά στην εναρκτήρια είσοδο του Σότοκαν Καράτε στην Ελλάδα. Η επίσημη αυτή εκδοχή είναι γνωστή και την παραθέτω όπως ακριβώς δημοσιεύθηκε στο 4ο μέρος της «Ιστορίας του Σότοκαν Καράτε» στο τεύχος 10 του περιοδικού «Μονοπάτι για τις Πολεμικές Τέχνες τον Μάρτιο του 2001.
«Το 1969 ο κ. Γιάννης Βερώνης έρχεται στην Ελλάδα μετά από παραμονή στην Ιαπωνία, όπου εκπαιδεύτηκε στο ΣΟΤΟΚΑΝ Καράτε και στο ΚΟΤΟΚΑΝ Τζούντο. Ιδρύει στους Αμπελόκηπους στην οδό Αργολίδος (Αθήνα) την πρώτη επίσημα αναγνωρισμένη από την J.K.A. σχολή Σότοκαν Καράτε, το Μπούντοκαν. Λίγο καιρό αργότερα (το 1970) προσλαμβάνει τον Ιάπωνα εκπαιδευτή κ. Νισιμούρα, ο οποίος παρέμεινε περισσότερο από τρία χρόνια (μέχρι τις αρχές του 1974), διδάσκοντας παράλληλα στο Μπούντοκαν και στο τμήμα των φοιτητών του «Εθνικού Μετσοβίου Πολυτεχνείου».
Από το Μπούντοκαν λοιπόν του δασκάλου Βερώνη αρχίζει η επίσημη ιστορία του Σότoκαν καράτε στην Ελλάδα. Η επίσημη όμως είσοδος του καράτε (γενικά) στην Ελλάδα έγινε από τον γνωστό ψυχολόγο κ. Γιώργο Πιντέρη το 1967. Όταν λέμε «επίσημη» να προσδιορίσουμε ότι εννοούμε ότι ο συγκεκριμένος εκπαιδευτής διδάχθηκε το στυλ WADO RYU καράτε στο Λονδίνο από τον υπεύθυνο του συστήματος αυτού στην Ευρώπη ΤΑΤΣΟΥΟ ΣΟΥΖΟΥΚΙ sensei, άρα κατείχε έγκυρους βαθμούς (DAN) και ήταν συνδεδεμένος με ένα αυθεντικό παραδοσιακό στυλ καράτε με ρίζες στην Ιαπωνία και με Παγκόσμια εμβέλεια. Απ’ ό,τι φαίνεται λοιπόν από την διασταύρωση των ιστορικών στοιχείων που έχουμε στην διάθεσή μας ο πατέρας του επίσημου καράτε στην χώρα μας θα πρέπει να θεωρείται ο κ. Γιώργος Πιντέρης και το πρώτο αυθεντικό στυλ που διδάχθηκε ήταν το WADO.
Αυτά τα στοιχεία όμως είναι λίγο – πολύ γνωστά, εμείς αυτό που θα προσπαθήσουμε να διερευνήσουμε σ’ αυτό το κείμενο και στο Β΄ μέρος που θα ακολουθήσει είναι η «Προϊστορία του καράτε» στον Ελλαδικό χώρο. Ποιες δηλαδή προσπάθειες έγιναν πριν από την επίσημη εμφάνισή του. Προσπάθειες ανεμικές και ατελέσφορες μεν αλλά ήταν οι πρώτες απόπειρες να διδαχθεί το καράτε στον τόπο μας, οπότε εκ των πραγμάτων τις καθιστούσαν μέρος της προϊστορίας μας.
Γράφει ο κ. Πιντέρης στο 1ο τεύχος του περιοδικού «Δυναμικό Judo – Karate» (Νοέμβριος 1977) στο άρθρο με τίτλο: «Η ιστορία του καράτε στην Ελλάδα – Υποκειμενική Εξιστόρηση»:
»Πραγματικό και επίσημο καράτε πρωτοδιδάχθηκε στην Ελλάδα, μέσα στο γυμναστήριο της Αμερικανικής Βάσης του Ελληνικού γύρω στα 1962. Αν και το στοιχείο αυτό ενδιαφέρει από καθαρά ιστορικής άποψης δεν το θεωρώ προσωπικά σαν την αρχή της ιστορίας του καράτε στον Ελληνικό χώρο.
Μια πρώτη προσπάθεια να διδαχθεί το άθλημα στο Ελληνικό κοινό, έγινε προς τα τέλη του 1967 στη σχολή «SAMURAIKAN» στην οδό Κυψέλης. Αν και η σχολή ήταν κατά βάση σχολή Τζούντο (σωστό αλλά όχι επίσημα αναγνωρισμένο Τζούντο) υπήρχαν μερικές ώρες αφιερωμένες στο καράτε, όπου δίδασκαν οι Σ. Σαργός και Γ. Πιντέρης. Εξαιτίας διαφοράς «στυλ» των δύο εκπαιδευτικών η συνεργασία διακόπηκε τον Απρίλιο του 1968.
Τον Οκτώβριο του 1968 δώδεκα φοιτητές του Πανεπιστημίου και του Πολυτεχνείου ιδρύσανε τον ερασιτεχνικό σύλλογο AKDA (Athens Karate Do Association) του οποίου η πρώτη αίθουσα ήτανε Μιχαλακοπούλου 118».
Ο κ. Θύμιος Περσίδης εκδότης του περιοδικού «Δυναμικό» στο άρθρο του με τίτλο «Η ιστορία του παραδοσιακού καράτε στην Ελλάδα» (Αθήνα Φεβρουάριος 2002) που δημοσιεύεται στην ιστοσελίδα www.karate.gr προσδιορίζει την εμφάνιση του καράτε στην χώρα μας ακόμα πιο παλιά:
«Το Καράτε πρωτοεμφανίστηκε στην Ελλάδα το 1956 όπως λένε οι παλιοί. Κάποιος άγγλος υπάλληλος της αγγλικής πρεσβείας έκανε προπονήσεις για λίγους στον «Πανελλήνιο Γυμναστικό Σύλλογο».
Μετά το καράτε χάθηκε για λίγο και εμφανίστηκε το 1960 από μάλλον αμφιβόλου ποιότητας εκπαιδευτές σε ιδιωτικές σχολές. Το 1962 διδάχθηκε πραγματικό καράτε μέσα στην Αμερικανική βάση του Ελληνικού. Επόμενες προσπάθειες ήταν σε πανεπιστήμια και ιδιωτικές σχολές πάλι από φοιτητές κυρίως τον Γιώργο Πιντέρη που σπουδάζοντας στο εξωτερικό είχαν διδαχθεί απευθείας από Ιάπωνες δασκάλους».
Ψάχνοντας να βρω περισσότερα στοιχεία για τον κ. Σπύρο Σαργό μίλησα με δύο από τους παλαιότερους έλληνες καρατέκα τους Ίων Ιωάννου και τον Άγγελο Χαριτόπουλο. Ο Ίων Ιωάννου ο οποίος υπήρξε μαθητής του κ. Σαργού, πιστοποίησε ότι ο κ. Σαργός δίδασκε Σότοκαν Καράτε, κατείχε δε το 1ο νταν από την Βραζιλιάνικη Ομοσπονδία Καράτε. Δούλευε δε στο τμήμα πωλήσεων μεγάλης πολυεθνικής εταιρείας γεγονός που τον έκανε να ταξιδεύει πολύ. «Στο μάθημα ήταν πολύ αυστηρός και η προπόνησή του πολύ σκληρή» όπως μου είπε ο κύριος Ιωάννου. Αντιπαραβάλλοντας την παραπάνω πληροφορία μ’ αυτό που γράφει ο κ. Πιντέρης ότι στο «SAMURAIKAN» της οδού Κυψέλης δίδασκαν μαζί με τον κ. Σαργό το έτος 1967 συμπεραίνουμε ότι η εισαγωγή και διδασκαλία του Σότοκαν Καράτε στην χώρα έγινε παράλληλα με το Γουάντο το 1967, σύμφωνα δε με την πληροφορία που θα αναφέρουμε στην συνέχεια την προερχόμενη από τον Άγγελο Χαριτόπουλο έχουμε μια μικρή αλλαγή των δεδομένων με το Σότοκαν να προηγείται λίγο χρονικά του Γουάντο.
Ο κ. Χαριτόπουλος λοιπόν, όντας ο ίδιος κάτοικος της Κυψέλης επιβεβαιώνει «την ύπαρξη της ομάδας του ”Βραζιλιάνου” στην οδό Κυψέλης», που δεν είναι άλλος από τον κ. Σαργό.
Ταυτόχρονα όμως του έδωσε περισσότερες πληροφορίες για την ομάδα του κ. Νίκου Ζαντιώτη για την οποία είχα αναφερθεί πάλι στο παρελθόν στο 3ο τεύχος του περιοδικού «Μονοπάτι για τις Πολεμικές Τέχνες» και για της οποίας την ύπαρξη μου επιβεβαίωσε πρόσφατα και ο κ. Μιχάλης Πετρόπουλος ένας εκ των πρωτοπόρων των μαχητικών τεχνών στην Ελλάδα ο οποίος διδάσκει «Χάκκο Ρύου Ζίου Ζίτσου» στην «Αθηναϊκή Λέσχη». Μου είπε λοιπόν ο κ. Χαριτόπουλος: «Πρέπει απ’ ό,τι θυμάμαι να ήταν το 1965 με 1966 περνούσα από την Αμερικανική Ένωση όταν άνοιξε η πόρτα του Γκαράζ για να βγει κάποιο αυτοκίνητο. Είδα τότε κάποιους με κιμονό όλους με λευκή ζώνη να εκτελούν κάποιες κινήσεις. Ενθουσιάστηκα, ήταν η εποχή τότε που είχαν αρχίσει να προβάλλονται σκηνές καράτε στο Σινεμά. Υπήρχε μάλιστα σε κάποιο κανάλι και ένας κρητικός που έβγαινε και έσπαζε κάτι κολώνες με το κεφάλι του! Το είπα σ’ ένα φίλο μου και αρχίσαμε να πηγαίνουμε στο Γκαράζ και να βλέπουμε τις προπονήσεις. Ο κ. Ζαντιώτης μας επέτρεψε μετά από λίγο καιρό αφού μιλήσουμε πρώτα να κάνουμε καράτε. Αγοράσαμε τότε στολές από τον «Κατράντζο» και αρχίσαμε τις προπονήσεις. Πρώτα σφουγγαρίζαμε το μωσαϊκό του δαπέδου του Γκαράζ και μετά στρώναμε ένα κανναβάτσο πάνω στον οποίο προπονούμασταν. Δίπλα μας ακριβώς προπονούταν η ομάδα Τζούντο με δάσκαλο τον πατέρα του Τζούντο στην Ελλάδα κ. Δαμιανού». Για τον κ. Δαμιανού έμαθα πρόσφατα ότι είναι υπερδραστήριος ακόμα και τώρα σε ηλικία 103 ετών!
Δύο λοιπόν από τους παλαιότερους μαθητές του κ. Δαμιανού οι κ.κ. Μιχάλης Πετρόπουλος και Άγγελος Παπαζήσης μου είπαν πριν λίγες μέρες που το έφερε η κουβέντα ότι ο εκλιπών πια Νίκος Ζαντιώτης τους επαναλάμβανε ότι «δεν είναι δάσκαλος καράτε ούτε κατέχει ιδιαίτερες γνώσεις και ότι απλά προπονείται μαζί με την ομάδα αυτή και κάπως την καθοδηγεί με τις λίγες του γνώσεις». Συνεχίζει ο Α. Χαριτόπουλος «Ο κ. Ζαντιώτης ήταν έμπορος και πηγαινοερχόταν στην Αμερική εκεί λοιπόν έκανε καράτε. Ως μέλος του συμβουλίου της Αμερικανικής Ένωσης εξασφάλισε τον χώρο. Ο ίδιος έλεγε ότι δεν ήταν δάσκαλος καράτε. Υπολογίζω ότι βρισκόταν στο επίπεδο του 7ου ή 6ου Κύου. Μας είχε διδάξει 3-4 Κάτα τα οποία ήταν τα Χέιαν όπως ακριβώς τα διδάσκουμε σήμερα. Το στυλ που κάναμε ήταν Σότοκαν Καράτε. Είχαμε δε και κάτι ταινίες της εποχής (μπομπίνες) τις οποίες βλέπαμε και κάναμε με βάση αυτές διορθώσεις ο ένας στον άλλον!Το 1968 ήρθε από την Νέα Υόρκη προσκεκλημένος του κ. Ζαντιώτη για να μας διδάξει ο δάσκαλός του, Χιρόσι Ορίτο. Ήταν περίπου 30 ετών, τυπογράφος στο επάγγελμα και μαύρη ζώνη από την J.K.A. Ερχόμενος έκανε μια στάση στην Ιταλία για να δει και να προπονηθεί με τον φίλο του Χιρόσι Σιράι. Επειδή μάλιστα κούτσαινε λίγο μας είπε ότι κτύπησε λίγο στο πόδι μετά από ένα Κούμιτε που έκανε με τον κ. Σιράι. Ο κ. Ορίτο έκατσε περίπου 15 μέρες και κάναμε προπονήσεις κάθε μέρα. Κάθε βράδυ δε βγαίναμε για φαγητό. Σ’ αυτά που μας έδειξε μέχρι τότε ο κ. Ζαντιώτης ελάχιστες διορθώσεις μας έκανε, έλεγε δε ότι ήταν σωστά. Ένα άλλο χαρακτηριστικό που θυμάμαι ήταν ότι ενώ του το προτείναμε δεν πήγε για διακοπές σε κάποιο νησί. Ήταν πολύ ευσυνείδητος και έλεγε ότι «ήρθα στην Αθήνα μόνο για να σας διδάξω καράτε».
Ιστορικά λοιπόν απ’ ό,τι φαίνεται με τις μέχρι τώρα πληροφορίες μας ο κ. Ορίτο ήταν ο πρώτος Ιάπωνας δάσκαλος καράτε που ήρθε ποτέ στην Ελλάδα. Φυσικά ο τόπος που έγιναν οι προπονήσεις ήταν το γκαράζ της Αμερικάνικης Ένωσης όπου προπονούταν η ολιγομελής ομάδα του κ. Ζαντιώτη.
Σάββας Μαστραππάς
* Η φωτογραφία είναι από το Μπούντοκαν του Γ.Βερώνη
