Το Τσι Κουνγκ είναι ένα αρχαίο κινέζικο σύστημα αυτο-ανάπτυξης με στόχο την προώθηση της υγείας και την ενίσχυση της ζωτικότητας για την επίτευξη της μακροζωίας. Παράλληλα καλλιεργεί την πνευματική συνειδητότητα και την αυτογνωσία.
Είναι βασισμένο στις παραδοχές της Παραδοσιακής Κινέζικης Ιατρικής (όπως π.χ. ο βελονισμός), αλλά και στην κλασσική Ταοϊστική φιλοσοφία. Ο ασκούμενος μαθαίνει πώς να εναρμονίζει τις δικές του ενέργειες με τις θεμελιώδεις ενέργειες του Ουρανού (Γιανγκ) και της Γης (Γιν). Το Τσι Κουνγκ ουσιαστικά επιτρέπει στον ασκούμενο να προσαρμόσει τη δική του ενέργεια με την άπειρη ενέργεια του σύμπαντος.
Προσπαθώντας να δώσουμε μια όσο πιο κατανοητή εξήγηση στον απλό αναγνώστη, θα λέγαμε οτι, ο καθένας από μας έχει γεννηθεί με μια συγκεκριμένη ποσότητα θεμελιώδους ενέργειας (Jing: Πεμπτουσία), η οποία είναι κληρονομική και καθορίζει την κράση μας, καθώς και τη διάρκεια της ζωής μας. Μέσα από τις καθημερινές μας ασχολίες, τις συνήθειες και έξεις μας, τα συναισθήματα και τις σκέψεις μας, την καλή ή κακή ζωή μας, καταναλώνουμε ή σπαταλάμε αυτή τη θεμελιώδη ενέργεια. Όταν εξαντληθεί πλήρως επέρχεται ο φυσικός θάνατος.
Οι παλαιότεροι Δάσκαλοι και πρακτικοί της Κινέζικης Ιατρικής αναρωτήθηκαν λοιπόν, αν θα μπορούσε να υπάρξει κάποιος τρόπος να επιβραδύνουμε την κατανάλωση της θεμελιώδους ενέργειάς μας (Jing) με στόχο, αφενός να ζήσουμε πιο υγιείς και αφετέρου να επιμηκύνουμε τη διάρκεια της ζωή μας. Για κάποιους, ο στόχος αυτός πήγαινε ακόμα πιο πέρα από το ζήτημα της υγείας και είχε να κάνει και με την ανάπτυξη του πνεύματός τους, αφού η καλή κατάσταση της θεμελιώδους ενέργειας (Jing) καθορίζει και την πνευματική κατάσταση (Shen) του ανθρώπου.
Οι έρευνές τους στράφηκαν από τη μια στον ανθρώπινο οργανισμό, προσπαθώντας να αντιληφθούν μέσα από την παρατήρηση και την εμπειρία το πώς κινείται η ενέργεια (Qi) στο σώμα καθώς και πότε και πως την εξαντλούμε και από την άλλη στράφηκαν προς τα έξω, στην ενέργεια που μας περιβάλλει και, πάλι μέσα από την παρατήρηση και το πείραμα, διαπίστωσαν ότι μπορούμε να απορροφούμε ενέργεια από το περιβάλλον, να την αποθηκεύουμε, να την καλλιεργούμε και να την αναπτύσσουμε, ώστε να χρησιμοποιούμε αυτήν κατά κύριο λόγο και όχι να εξαντλούμε τη δική μας θεμελιώδη ενέργεια. Το Τσι Κουνγκ λοιπόν αναπτύχθηκε σταδιακά, έχοντας μια μακραίωνη ιστορία, αφού έχουμε αναφορές σ’ αυτό εδώ και 4.000 χρόνια.
Στη μακραίωνη αυτή πορεία δημιουργήθηκαν πάρα πολλές πρακτικές του Τσι Κουνγκ, τις οποίες θα μπορούσαμε να τις κατατάξουμε σε 5 διαφορετικές προσεγγίσεις – Σχολές:
1. Η Ταοϊστική Σχολή: Είναι η πιο αρχαία σχολή του Τσι Κουνγκ και αποτελεί τη βάση της θεωρίας και πρακτικής όλων των υπολοίπων προσεγγίσεων. Εδώ ο απώτερος σκοπός είναι η «επίτευξη της αθανασίας», αφού πρώτα καλλιεργηθεί η φυσική υγεία και η μακροβιότητα σαν θεμέλιο των υψηλότερων πρακτικών. Από όλες τις Σχολές πρακτικής του Τσι Κουνγκ, η Ταοϊστική είναι η πιο περιεκτική, γιατί δίνει ισότιμη έμφαση στην υγεία και στην επιμήκυνση της ζωής με την πνευματική συνειδητοποίηση.
2. Η Κονφουκιανική Σχολή: Ο Κονφούκιος και ο Μένκιος (Meng Tze) θεωρούσαν το Τσι Κουνγκ σαν ένα σημαντικό σύστημα αυτο-καλλιέργειας, το προσέγγιζαν όμως σαν ένα τρόπο να εξισορροπήσει κανείς το νου και να ελέγξει τα συναισθήματα, προκειμένου να γίνει ένα καλύτερο μέλος της κοινωνίας.
3. Η Βουδιστική Σχολή: Ο πρωταρχικός στόχος της βουδιστικής Σχολής ήταν η καλλιέργεια του πνεύματος μέχρι τη φώτιση μέσα από το διαλογισμό. Με την έλευση του Ta Mo (Μποντιντάρμα) από την Ινδία στο μοναστήρι Shao Lin άλλαξε η οπτική, αφού ο ίδιος πρέσβευε ότι ένα δυνατό και υγιές σώμα είναι το θεμέλιο της πνευματικής ανάπτυξης. Έτσι ο διαλογισμός συνδέθηκε με το Τσι Κουνγκ και κατ’ επέκταση με τις πολεμικές τέχνες.
4. Η Ιατρική Σχολή: Παρόλο που οι Κινέζοι γιατροί σε όλες τις εποχές πολύ συχνά «συνταγογραφούσαν» στους ασθενείς τους ασκήσεις του Τσι Κουνγκ σαν συμπληρωματικές στη φαρμακευτική αγωγή, η μεγάλη ανάδειξη του Τσι Κουνγκ της υγείας συνέβη κάπου στα μισά του 20ου αιώνα. Σήμερα πλέον, γνωρίζοντας τα οφέλη του στην υγεία, τόσο ως πρόληψη όσο και ως θεραπεία, το Ιατρικό Τσι Κουνγκ τείνει να γίνει η κυρίαρχη Σχολή Τσι Κουνγκ. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι υπάρχουν δύο τύποι ιατρικού Τσι Κουνγκ: η φροντίδα της υγείας μέσα από την εξάσκηση στο Τσι Κουνγκ από τον ίδιο τον ασκούμενο και η μετάδοση θεραπευτικής ενέργειας από τον θεραπευτή στον ασθενή (fa Chi). Το τελευταίο έχει τραβήξει την προσοχή των επιστημόνων και πλέον έχουν γίνει πολλές έρευνες για να μετρηθούν τα αποτελέσματα μιας τέτοιας θεραπείας.
5. Η Σχολή των Πολεμικών Τεχνών: Αφού η ανάπτυξη και η καλλιέργεια του Qi (ενέργεια) έχουν σαν αποτέλεσμα την ανάπτυξη της ζωτικότητας και τη δημιουργία ενός δυνατού σώματος, ήδη από τα πολύ αρχαία χρόνια χρησιμοποιούνταν ασκήσεις του Τσι Κουνγκ για αυτό το σκοπό από τους πολεμιστές. Από τον Ta Mo και μετά έγινε κατανοητό ότι χρησιμοποιώντας το νου (ή την πρόθεση) μπορούμε να αποκτήσουμε έλεγχο της ενέργειας, την οποία μπορούμε να αξιοποιήσουμε για να αποκτήσουμε μαχητικές ικανότητες. Σε όλα τα παραδοσιακά στυλ του Κουνγκ Φου ενυπάρχουν πρακτικές Τσι Κουνγκ, όπως π.χ. «Η σιδερένια γροθιά», «το σιδερένιο πουκάμισο», «η μέθοδος της ελαφρότητας» κ.α. Υπάρχουν τρία συγκεκριμένα στυλ, τα οποία ονομάζονται «εσωτερικά» και δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην καλλιέργεια του Qi. Αυτά είναι το Tai Chi Chuan, το Bagua και το Hsing I. Σ’ αυτά θα προσέθετα και το Yi Chuan.
Από όλα τα παραπάνω, ίσως να μπορούμε πλέον να καταλάβουμε ότι οι πρακτικές του Τσι Κουνγκ διαφέρουν ως προς το στόχο. Έτσι αν π.χ. ο στόχος μας είναι να αναπτύξουμε μια πολύ δυνατή γροθιά, ώστε να σπάμε 5 τούβλα, τότε θα χρησιμοποιήσουμε το Τσι Κουνγκ της Σιδερένιας Γροθιάς και αυτό είναι όλο που θα πετύχουμε. Αν όμως ο στόχος μας είναι η ανάπτυξη του Qi για την υγεία μας και την μακροζωία, τότε θα πρέπει να ανατρέξουμε σε μια πιο ολοκληρωμένη μέθοδο του Τσι Κουνγκ, μάλλον από την Ταοϊστική Σχολή ή την Ιατρική Σχολή. Θα πρέπει λοιπόν να ξακαθαρίσουμε πρώτα το στόχο μέσα μας, πριν αποφασίσουμε να αρχίσουμε την εξάσκηση σε οποιαδήποτε μέθοδο του Τσι Κουνγκ. Και πρέπει να προσέχουμε, ώστε να μην οδηγούμαστε σε λάθος κατεύθυνση. Ο αναζητητής, που δεν είναι ακόμα σε θέση να γνωρίζει, δεν έχει τα κριτήρια να επιλέξει, με αποτέλεσμα να χάνει πολλές φορές πολύτιμο χρόνο και χρήμα.
Θα θέλαμε λοιπόν να δώσουμε ορισμένα χαρακτηριστικά μιας ολοκληρωμένης μεθόδου στον αναγνώστη, ώστε να μπορεί να αναγνωρίσει αν μια μέθοδος είναι ολοκληρωμένη ή τμηματική, αξιόπιστη ή όχι:
Το πιο απλό που μπορεί να εξετάσει αρχικά ο ενδιαφερόμενος είναι αυτόν που διδάσκει τη μέθοδο. Ο μεγάλος Master του Τσι Κουνγκ και φημισμένος θεραπευτής Zhou Ting-Jue είχε πει στον γράφοντα το εξής απλό: «Αν κάποιος λέει ότι είναι δάσκαλος του Τσι Κουνγκ και δεν μπορεί να διοχετεύει ενέργεια (emit Qi), τότε αυτό είναι ένα αστείο». Το δεύτερο που πρέπει να εξετάσει κανείς είναι την ίδια τη μέθοδο. Θα πρέπει οπωσδήποτε να ρωτήσει το διδάσκοντα, τι πρέπει να προσδοκά με την εξάσκησή της. Αν οι απαντήσεις που θα λάβει δεν είναι συγκεκριμένες αλλά γενικές κι αόριστες, τότε είναι καλύτερα να συνεχίσει την αναζήτησή του για μια ορθή μέθοδο και για ένα σωστό δάσκαλο.
Μια ολοκληρωμένη μέθοδος καλλιέργειας του Τσι θα πρέπει να περιέχει αρχικά πρακτικές που σχετίζονται με την ενεργοποίηση της δικής μας ενέργειας, ενεργοποιώντας παράλληλα το κάτω Ταν Τιέν (το ενεργειακό κέντρο της ζωτικότητας κάτω από τον ομφαλό), καθώς και πρακτικές καθαρισμού τουλάχιστον των βασικών ενεργειακών καναλιών του σώματος. Επίσης θα πρέπει να περιέχει πρακτικές απορρόφησης της ενέργειας από το περιβάλλον και αποθήκευσής της, καθώς και πρακτικές καλλιέργειας και ανάπτυξής της μέσα από την περιστροφή της στη Μικρή Ουράνια Κυκλοφορία (ή «μικροκοσμική τροχιά»),. Θα πρέπει επίσης να περιέχει τεχνικές ενεργοποίησης του Μεσαίου Ταν Τιέν (ή «ενεργειακό κέντρο της καρδιάς»), αφού αυτό είναι το κέντρο που χρησιμοποιείται για τη θεραπευτική μετάδοση της ενέργειας. Σε υψηλότερο επίπεδο θα πρέπει να περιέχει πρακτικές που σχετίζονται με την κυκλοφορία της ενέργειας σ’ όλο το σώμα, όπως μέσω της Μεγάλης Ουράνιας Κυκλοφορίας (ή «Μακροκοσμικής Τροχιάς»), καθώς και πρακτικές ενεργοποίησης του πάνω Ταν Τιέν («Τρίτο Μάτι»). Σε ακόμα πιο υψηλό επίπεδο, πιο πνευματικό πλέον, θα πρέπει να περιέχει πρακτικές που να σχετίζονται με την ενεργοποίηση και το άνοιγμα του ενεργειακού κέντρου της κορώνας (Bai Hui), συνδέοντας έτσι σε σταθερή βάση τον ασκούμενο με τις ενέργειες του Ουρανού. Αν φτάσει κανείς μέχρι εκεί, τότε έχει πρόσβαση σε πιο πνευματικά πεδία και ανοίγονται άλλοι δρόμοι, πιο πνευματικοί.
Σ’ όλη αυτή τη διαδρομή οι αισθήσεις που νοιώθει κανείς στο σώμα του και οι ικανότητες που αναπτύσσει είναι συγκεκριμένες και όχι αόριστες και σχετίζονται κάθε φορά με το επίπεδο που βρίσκεται. Το Qi και τη ροή του, καθώς και το σταδιακό άνοιγμα των ενεργειακών κέντρων τα νοιώθουμε στο σώμα μας με συγκεκριμένους τρόπους. Χρειαζόμαστε λοιπόν ένα δάσκαλο ή αλλιώς έναν οδηγό, που να προπορεύεται, να έχει πάει ήδη τη διαδρομή, την οποία θέλουμε να κάνουμε, ώστε να μπορεί να μας δώσει καθοδήγηση. Να μπορεί π.χ. να μας εξηγήσει, αν ορισμένες αισθήσεις που μπορεί να νοιώσουμε, όπως η αίσθηση μουδιάσματος ή γαργαλήματος, ζέστης ή κρύου, αδικαιολόγητη εφίδρωση ή πονοκέφαλος, αϋπνία ή βήχας, ζαλάδα ή φαγούρα, αίσθηση βαρύτητας ή ελαφρότητας, εκρήξεις γέλιου ή κλάματος, ακούσιες κινήσεις και πολλά άλλα, καταδεικνύουν πρόοδο ή κάποιο λάθος στην εξάσκησή μας. Γιατί το να ασκείται κανείς στις Ενεργειακές Τέχνες (Τσι Κουνγκ), το να καλλιεργεί δηλαδή την ενέργεια, δεν είναι απλό. Χρειάζεται προσοχή από το μαθητή και εμπειρία από το δάσκαλο, προκειμένου αφενός να αποφεύγουμε κακοτοπιές και λάθη και αφετέρου να συνειδητοποιούμε που βρισκόμαστε κάθε φορά.
Μάνος Ταμιωλάκης
e-mail: kallirroon@yahoo.gr
Διαβάστε περισσότερα για τον
Μάνο Ταμιωλάκη
