Ας ξεκινήσουμε από την αρχή: θα θέλατε να μας πείτε ορισμένα πράγματα σχετικά με την καποέιρα και την ιστορία της;
Η καποέιρα είναι μια βραζιλιάνικη πολεμική τέχνη που δημιουργήθηκε από αφρικανούς σκλάβους που δούλευαν στις φυτείες· προκειμένου να μπορέσουν να αποδράσουν, οι άνθρωποι αυτοί χρειάζονταν κάτι που να τους βοηθήσει να δυναμώσουν το σώμα τους και να διαμορφώσουν μια σωστή αντίληψη στον νου τους και έτσι εξελίχθηκε η καποέιρα. Αν και διδασκόταν σα χορός, η καποέιρα ήταν πολεμική τέχνη και για τους ανθρώπους εκείνους ήταν θέμα ζωής και θανάτου και όταν κατάφεραν να αποδράσουν και να δημιουργήσουν τις δικές τους κοινότητες, συνέθεσαν τέχνες χρησιμοποιώντας στοιχεία από τους πολιτισμούς τους στην Αφρική. Μια τέτοια τέχνη είναι η καποέιρα, όπως άλλωστε και η σάμπα, ο χορός.
Γνωρίζουμε ότι στην καποέιρα υπάρχουν δύο βασικά στιλ. Θα μπορούσατε να μας πείτε μερικά πράγματα για τις διαφορές μεταξύ τους;
Το ένα από τα στιλ είναι η Καποέιρα Αγκόλα η οποία είναι πιο παραδοσιακή –πολλοί πιστεύουν ότι είναι πιο αργή και ότι παίζεται μόνο στο έδαφος, όμως δεν είναι έτσι. Σίγουρα έχει πιο πολλά τελετουργικά στοιχεία από την Καποέιρα Ρεζιονάλ και η κίνηση, η «μάχη» γίνεται με «σπασμένες» κινήσεις που μπορεί να είναι αρκετά αργές αλλά και πολύ γρήγορες αναλόγως με τις αδυναμίες και τα ανοίγματα του αντιπάλου σου. Η Καποέιρα Ρεζιονάλ δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1930 από τον Μέστρε Μπίμπα· ως τότε η καποέιρα ήταν απαγορευμένη στη Βραζιλία οπότε ήταν πολύ δύσκολο να διδαχθεί και να εξηγηθεί στους μαθητές, και ο Μέστρε Μπίμπα προσπάθησε να την οργανώσει σαν άθλημα, δημιούργησε ονομασίες για τις κινήσεις και συγκεκριμένες σειρές τεχνικών και έβαλε μια σειρά στο πώς λειτουργεί η «χόντα», δηλαδή ο κύκλος μέσα στον οποίο παίζεται η καποέιρα. Αυτές είναι οι βασικές διαφορές μεταξύ της Καποέιρα Αγκόλα και της Καποέιρα Ρεζιονάλ, πιστεύω.
Στη σημερινή εποχή τι πιστεύετε ότι είναι η καποέιρα; Είναι πολεμική τέχνη, χορός ή παιχνίδι;
Καθένας μπορεί να διαλέξει τη διάσταση που τον εκφράζει. Στη Βραζιλία, ακόμα χρησιμοποιείται πολύ για συμπλοκές, ενώ αρκετοί αθλητές των ΜΜΑ ή των τοπικών στιλ ζίου ζίτσου είχαν διδαχθεί καποέιρα όταν ήταν νέοι και τη χρησιμοποιούν σαν βασική εκπαίδευση. Για τα παιδιά στη Βραζιλία λειτουργεί όπως λειτουργεί π.χ. το ποδόσφαιρο ή το τένις για τα παιδιά στη Γερμανία –είναι κάτι που το κάνουν για παιχνίδι ή σαν αθλητική δραστηριότητα. Αλλά το πώς θα τη συνεχίσει κανείς εξαρτάται πάντα από το πώς βλέπει τα πράγματα. Κάποιοι, ας πούμε, δεν ενδιαφέρονται καθόλου για τη μαχητική της διάσταση αλλά τους αρέσουν περισσότερο η μουσική, τα ακροβατικά, τα λακτίσματα ή οι ρίψεις οπότε εστιάζουν την προσοχή τους εκεί –καθένας διαλέγει αυτό που τον ενδιαφέρει περισσότερο. Σ’ αυτό, ξέρετε, σε οδηγεί και η ίδια η καποέιρα. Δεν έχουμε, ας πούμε, «αγώνες» των τριών λεπτών όπου αγωνίζονται δύο άνθρωποι και επικρατεί ο καλύτερος· στην καποέιρα παίζεις για να απολαύσεις το παιχνίδι και αλλάζεις το πώς παίζεις αναλόγως του αντιπάλου σου. Αν, για παράδειγμα, παίζω με ένα παιδί δε θα παίξω ανταγωνιστικά αλλά θα το βοηθήσω να βγάλει περισσότερες κινήσεις, ενώ αν παίζω με κάποιον δυνατό ενήλικα που είναι πιο ανταγωνιστικός, θα προσαρμοστώ στο στιλ αυτό.
Πιστεύετε ότι αν ένας καποερίστα βρεθεί σε μια επικίνδυνη κατάσταση θα μπορέσει να ανταποκριθεί εξίσου αποτελεσματικά με έναν πυγμάχο, έναν καρατέκα ή έναν ασκούμενο σε μια άλλη πολεμική τέχνη;
Κι αυτό εξαρτάται από τον καποερίστα. Ξέρετε, το πώς θα συμπεριφερθεί κάποιος σε μια συμπλοκή δεν είναι μόνο συνάρτηση της φυσικής του κατάστασης, είναι ένα θέμα σύνθετο που εξαρτάται από πολλές παραμέτρους· για παράδειγμα, ένας καλός πυγμάχος που βρίσκεται σε ένα κλαμπ και έχει πιει μπορεί να μην μπορεί καν να σταθεί στα πόδια του (γέλια). Αυτό που μπορώ να σας πω είναι ότι η καποέιρα περιέχει πολλά στοιχεία που είναι χρήσιμα σε μια συμπλοκή, όπως το ότι μαθαίνει κανείς να κινείται από διάφορες θέσεις, ορισμένες πολύ ανορθόδοξες όπως με το κεφάλι κάτω ή στηριγμένος στα χέρια του αντί στα πόδια του, ότι ξέρει πώς να αντιδράσει στο έδαφος, ότι ξέρει πώς να πέσει και, κυρίως, πώς να σηκωθεί πολύ γρήγορα –κάτι που έχει μεγάλη σημασία καθώς σε μια συμπλοκή δεν πρέπει να μείνει κανείς στο έδαφος για πολλή ώρα γιατί υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να τον χτυπήσουν οι σύντροφοι του αντιπάλου του. Γενικά νομίζω ότι ο καποερίστα έχει ένα πολύ καλό ρεπερτόριο δεξιοτήτων αλλά όλα αυτά εξαρτώνται πάντα από τον ίδιο.
Εσάς, τι ήταν αυτό που σας τράβηξε στην καποέιρα και σας έκανε να αρχίσετε να ασχολείστε;
Άρχισα να ασχολούμαι με την καποέιρα όταν ήμουν δεκαπέντε χρονών· μέχρι τότε, όπως κάνουν συχνά τα παιδιά δοκίμασα διάφορα πράγματα: πυγμαχία, κικ-μπόξινγκ, μπάσκετ κ.α. όμως κάθε τι είχε κάτι που δε μου άρεσε. Για παράδειγμα, η πυγμαχία δεν είχε φιλοσοφία ενώ το κουνγκ φου ήταν μερικές φορές υπερβολικά σοβαρό για τα γούστα μου. Στην καποέιρα βρήκα αυτό που μου ταίριαζε περισσότερο: είσαι ελεύθερος να κινηθείς όπως θέλεις, έχεις πολύ χώρο, δε χρειάζεται να τη σκέφτεσαι πάντοτε σα μια μάχη, μπορείς να δημιουργήσεις δικές σου τεχνικές ή σειρές τεχνικών –γενικά είναι κάτι που μου ταιριάζει πολύ, πιστεύω.
Ταξιδεύετε συχνά στη Βραζιλία για μαθήματα, σεμινάρια κ.λπ.; Και αν ναι, πώς βλέπετε την εξάσκηση στην καποέιρα μέσα στη Βραζιλία σε σχέση με την εξάσκηση εκτός;
Όταν ήμουν δεκαοκτώ χρονών πήγα στη Βραζιλία και έμεινα για 7-8 μήνες ώστε να μελετήσω καποέιρα εκεί. Κάτι που με εντυπωσίασε ήταν ότι δε δυσκολεύτηκα καθόλου να προσαρμοστώ στην εξάσκηση εκεί –αυτό συνέβη επειδή ο δάσκαλος με τον οποίο είχα μελετήσει καποέιρα στη Φρανκφούρτη, ο δάσκαλος Αρίσκο ήταν πολύ καλός και άρα είχα προετοιμαστεί κατάλληλα. Αυτό που είδα στη Βραζιλία, και αργότερα και στις ΗΠΑ και εδώ στην Ευρώπη είναι ότι οι άνθρωποι παίζουν πιο σοβαρά –με την έννοια ότι υπάρχει μεγαλύτερη επαφή, πράγμα που σημαίνει ότι αν κανείς δεν προσέχει την άμυνά του μπορεί εύκολα να δεχτεί χτυπήματα! Νομίζω γενικά ότι η καποέιρα εκτός Βραζιλίας μπορεί άνετα να συγκριθεί με τη βραζιλιάνικη καποέιρα· μια κίτρινη κόρντα (στην καποέιρα λέμε τις ζώνες «κόρντας») από την Ευρώπη μπορεί να παίξει εξίσου καλά ή και καλύτερα με μια κίτρινη κόρντα από τη Βραζιλία. Βεβαίως και αυτό εξαρτάται πάντα από το εκάστοτε άτομο.
Πείτε μας, γιατί κάποιος –είτε παιδί, είτε ενήλικας- να ξεκινήσει καποέιρα; Τι έχει να του προσφέρει η καποέιρα;
Πολλά πράγματα. Ξέρετε, πολύς κόσμος βλέπει την καποέιρα τη συγκρίνει, π.χ. με την πυγμαχία και λέει «εσείς χορεύετε». Ναι αλλά και ένας καλός πυγμάχος ή ένας καλός ποδοσφαιριστής χορεύει –όλη αυτή η διαρκής κίνηση στους αθλητές αυτούς δεν είναι ένα είδος χορού; Πιστεύω ότι για ένα μικρό παιδί, η εξάσκηση στην καποέιρα είναι πολύ καλή ακριβώς επειδή διδάσκει αυτή τη διαρκή κίνηση, διδάσκει πώς να έχει κανείς ισορροπία ή πώς να πέφτει, μαθαίνει μουσική, μαθαίνει ακροβατικά, το σώμα του αποκτάει καλή φυσική κατάσταση και γίνεται πιο δυνατό –όλα αυτά τα πράγματα. Επίσης, πιστεύω ότι κάνει καλό και στο νου· σήμερα πολύς κόσμος κάθεται πολύ στο σπίτι μπροστά σε μια τηλεόραση ή σε έναν υπολογιστή και αν θέλει να γυμναστεί πάει σ’ ένα γυμναστήριο. Η καποέιρα όμως είναι κάτι παραπάνω: είμαστε κοινότητες και αυτό που κάνουμε το κάνουμε όλοι μαζί, συνεπώς ποτέ δεν αισθανόμαστε μόνοι μας. Ή ας πούμε, τώρα βρισκόμαστε σε ένα διεθνές σεμινάριο με ανθρώπους από διάφορα μέρη του κόσμου. Οι άνθρωποι αυτοί, χάρη στην καποέιρα γνωρίζουν ανθρώπους από άλλες κουλτούρες, μαθαίνουν λίγο τις γλώσσες των ανθρώπων αυτών καθώς και τα πορτογαλικά που είναι η γλώσσα της καποέιρα και γενικά έχουν την ευκαιρία να ανοίξουν το μυαλό τους. Όλα αυτά είναι, πιστεύω πολύ καλά.
Πώς είναι το καποέιρα για τις γυναίκες;
Μερικές φορές τους ταιριάζει περισσότερο από όσο ταιριάζει στους άντρες. Στην καποέιρα παίζουμε ακολουθώντας το ρυθμό της μουσικής και σ’ αυτό μερικές φορές οι κοπέλες κινούνται πιο μαλακά και πιο μέσα στο ρυθμό· μερικές φορές μάλιστα η καποέιρα δείχνει πιο όμορφη όταν παίζουν γυναίκες.
Για το τέλος, πείτε μας πώς βλέπετε τους έλληνες καποερίστα; Πιστεύετε ότι η καποέιρα έχει μέλλον στην Ελλάδα;
Βεβαίως! Ξέρετε, όταν ήρθα στην Ελλάδα για πρώτη φορά ο κόσμος ήταν πολύ διαφορετικός –οι άνθρωποι αργούσαν, ήταν υπερβολικά χαλαροί, τους άρεσε να πίνουν και να διασκεδάζουν και όλα αυτά (γέλια). Τώρα όμως βλέπω ότι έχουν γίνει πολύ πιο πειθαρχημένοι και πολύ πιο δυνατοί, πράγμα που σημαίνει ότι η κατάσταση έχει αλλάξει. Το να μεταφέρεις έναν άλλο πολιτισμό από μια άλλη χώρα, είναι πάντα κάτι δύσκολο, όμως βλέπω ότι υπάρχουν πολλές ομάδες που δουλεύουν πολύ και μόνες τους, οπότε πιστεύω ότι η εξέλιξη θα είναι ραγδαία.
Μάϊκλ σε ευχαριστώ πολύ για αυτή την συνέντευξη.
Και εγώ σας ευχαριστώ.
Κερδίσατε 2 δωρεάν μαθήματα γνωριμίας στις συνεργαζόμενες σχολές του Πανελλήνιου Οδηγού Πολεμικών Τεχνών!
