Στο τελευταίο μέρος αυτής της μικρής σειράς περί ξεκινήματος στις πολεμικές τέχνες, θα μείνω λίγο παραπάνω σε δύο… ευπαθείς ομάδες αρχαρίων: τις γυναίκες και τα παιδιά. Και κρίνω ότι θα πρέπει να αναφερθώ ξεχωριστά επειδή, όσο και αν οι κανόνες πολιτικής ορθότητας υπαγορεύουν το αντίθετο, η πραγματικότητα είναι ότι ο κόσμος των πολεμικών τεχνών χτίστηκε από ενήλικους άντρες και, σε μεγάλο βαθμό εξακολουθεί να ανδροκρατείται∙ ότι αυτό έχει αρχίσει να αλλάζει, καθώς και ότι θεωρώ ότι η αλλαγή αυτή είναι προς το καλύτερο, δεν αναιρούν το γεγονός ότι μέχρι και τη στιγμή που γράφεται το κείμενο αυτό, υπάρχουν ορισμένα ζητήματα που πρέπει να λάβει υπόψη ένας γονιός που θέλει να ξεκινήσει το παιδί του πολεμικές τέχνες ή μια γυναίκα που θέλει να ξεκινήσει η ίδια.
Στο θέμα των παιδιών τα πράγματα είναι, ίσως, πιο απλά: καθώς ο γονιός έχει τη βασική ευθύνη να αξιολογήσει αν το περιβάλλον στο οποίο το παιδί του θα διδαχτεί πολεμικές τέχνες (αντιπαρέρχομαι το ευρύτερο ερώτημα αν οι πολεμικές τέχνες είναι δραστηριότητα κατάλληλη για παιδιά καθώς θεωρώ δεδομένο ότι είναι), αν μια σχολή και ένας εκπαιδευτής περάσουν το, συνήθως πολύ αυστηρό, φίλτρο ενός γονιού, είναι σχεδόν απολύτως βέβαιο ότι δε θα υπάρξει κανένα περαιτέρω πρόβλημα. Θα ήθελα, ωστόσο, να προτείνω στους γονείς που σκέφτονται να ωθήσουν τα παιδιά τους ξεκινήσουν αυτή τη διαδρομή πρώτον να μη βιαστούν (ας αφήσουν το παιδί τους να συναποφασίσει εκθέτοντας το στις πολεμικές τέχνες π.χ. κατά τα 10 του) και, δεύτερον, να μην είναι υπερβολικά αυστηροί στην κρίση τους.
Τι θέλω να πω μ’ αυτό; Βεβαίως θα πρέπει να επισκεφθούν τη σχολή επανειλημμένως, να συζητήσουν με τον εκπαιδευτή και με τους γονείς των παιδιών που ήδη ασκούνται εκεί και να μάθουν όσο περισσότερα πράγματα μπορούν για το συγκεκριμένο σύστημα, για την παιδαγωγική του και για το πώς αυτή εφαρμόζεται ειδικά στους ανήλικους –όλα αυτά είναι (ή πρέπει να είναι) προφανή και αυτονόητα! Δε θα πρέπει, ωστόσο, να παραβλέψουν τη βασική φύση των πολεμικών τεχνών∙ μ’ άλλα λόγια ότι είναι ένα περιβάλλον στο οποίο το παιδί τους θα παίξει κάπως πιο άγρια και, ενδεχομένως θα τραυματιστεί. Και παρόλο που στις παιδικές τάξεις πολεμικών τεχνών οι τραυματισμοί δεν ξεπερνούν σχεδόν ποτέ το επίπεδο μιας γρατζουνιάς (δηλαδή ό,τι μπορεί να συμβεί και στην αυλή ενός σχολείου), τέτοια πράγματα συμβαίνουν και αυτός είναι ακριβώς ένας λόγος για να ξεκινήσει ένα παιδί το συγκεκριμένο είδος γυμναστικής.
Μιλώντας για την αυλή του σχολείου αξίζει, πιστεύω, μια ακόμα επισήμανση: ακριβώς επειδή οι πολεμικές τέχνες είναι κατά βάση συστήματα εκμάθησης μαχητικών τεχνικών, το παιδί θα διδαχθεί πράγματα που αν μεταφερθούν π.χ. στο διάλειμμα του σχολείου, ενδέχεται να προκαλέσουν προβλήματα. Σε οποιαδήποτε σοβαρή σχολή, ο εκπαιδευτής θα κάνει ό,τι περνάει από το χέρι του για να εμποδίσει τους νεαρούς μαθητές του να κάνουν κάτι τέτοιο, όμως παρόλα αυτά η ευθύνη των γονιών θα πρέπει να συμπληρώσει ό,τι κενό αφήσει ο εν λόγω εκπαιδευτής. Εν ολίγοις, όταν ένα παιδί αρχίσει να ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες, οι γονείς του αναλαμβάνουν μια παραπάνω ευθύνη ως προς τη διαπαιδαγώγησή του και αυτό είναι καλό να το γνωρίζουν εξαρχής.
Στην περίπτωση των γυναικών ισχύει λίγο-πολύ ένας συνδυασμός αυτών που ισχύουν για τους ενήλικες άντρες και αυτών που ισχύουν για τα παιδιά: βεβαίως η επιλογή μιας σχολής θα πρέπει να γίνει με βάση τα κριτήρια που υπαγορεύει η κοινή λογική και στα οποία έχω αναφερθεί και στα προηγούμενα κείμενα αυτής της μίνι «σειράς», όμως θα πρέπει να υπάρξει μια μεγαλύτερη εγρήγορση σε σχέση με το αν υπάρχουν και άλλες γυναίκες στη σχολή και τι συμπεριφοράς απολαμβάνουν αυτές. Παρότι δε ορισμένες γυναίκες μπορεί αυτό να το θεωρήσουν περίεργο, προσωπικά θα έστελνα με μεγάλη χαρά την αδερφή μου να μάθει πολεμικές τέχνες σε μια σχολή που δε γίνεται διαχωρισμός μεταξύ γυναικών και αντρών ασκούμενων.
Γιατί; Επειδή έχω δει στην πράξη ότι κάθε απόπειρα να αντιμετωπίσει κανείς τις γυναίκες ως κάτι διαφορετικό κρύβει πίσω της σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό ένα πατρονάρισμα που μπορεί να είναι εξίσου σεξιστικό με το να τις αντιμετωπίζει σαν κάτ λιγότερο από τους άντρες. Προφανώς θα πρέπει να ληφθούν υπόψη ορισμένες διαφορές σωματικής διάπλασης ή μυϊκής δύναμης (στο βαθμό που υπάρχουν –γιατί δεν υπάρχουν πάντα) αλλά πέραν αυτού, νομίζω ότι μια σχολή που «δεν κάνει θέμα» το φύλο των ασκούμενων πολύ υγιέστερη από μια σχολή που καταβάλλει κάθε προσπάθεια να φερθεί «πολιτικώς ορθά». Και για να μην παρεξηγηθώ, λέγοντας «δεν κάνει θέμα» δεν εννοώ ότι εκπαιδευτής και ασκούμενοι αντιμετωπίζουν τις γυναίκες σαν άντρες, όσο ότι αντιμετωπίζουν και τις μεν και τους δε σαν ανθρώπους.
Το παραπάνω δεν αλλάζει αυτό που έγραψα στην αρχή του κειμένου: οι σχολές πολεμικών τεχνών ανδροκρατούνται. Αυτό το αδιαμφισβήτητο γεγονός, καθώς και το πώς έχει προσδιορίσει τον τρόπο συμπεριφοράς των μελών των σχολών (εκπαιδευτών και εκπαιδευόμενων) είναι ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση που πρέπει να αντιμετωπίσει μια γυναίκα που αποφασίζει να ξεκινήσει να ασχολείται με τις πολεμικές τέχνες. Στο μέτρο που η παρατήρηση που θα κάνει πριν ξεκινήσει και που την οδήγησε στη συγκεκριμένη σχολή της δείξει ότι όντως το περιβάλλον δεν κρύβει δυσάρεστες εκπλήξεις, η όποια δυσφορία της προκληθεί από το γεγονός ότι η πλειονότητα των παρευρισκόμενων είναι άντρες θα οφείλεται, πλέον, στη δική της προκατάληψη και μόνο οπότε πλέον μεταφερόμαστε στα περί «comfort zone» στα οποία αναφέρθηκα στο προηγούμενο κείμενο της σειράς αυτής.
Έχοντας ασκηθεί επανειλημμένως με γυναίκες και δη σε τέχνες που είχαν πολύ στενή σωματική επαφή (τζούντο, αϊκίντο) διαπίστωσα ότι δεν υπάρχει καμία δυσκολία που να είναι αξεπέραστη στο μέτρο που (α) η ίδια η ενδιαφερόμενη ήταν διατεθειμένη να την ξεπεράσει και, (β) το ευρύτερο περιβάλλον της σχολής δεν επέτρεπε στους (αναπόφευκτα πανταχού παρόντες) «συνήθεις υπόπτους» να υπερβούν τα όρια. Άσχετα από το πώς δείχνουν απ’ έξω οι τέχνες αυτές, η πραγματικότητα είναι ότι όταν κανείς μπει στο παιχνίδι και ειδικά από τη στιγμή που θα ξεφύγει από το επίπεδο του αρχάριου, αυτό που έχει σημασία είναι το πώς συμπεριφέρεται κανείς μέσα στις τεχνικές και γενικότερα μέσα στην τέχνη. Και αυτό δεν εξαρτάται καθόλου από το αν είναι άντρας ή γυναίκα.
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
Διαβάστε το πρώτο μέρος: Ξεκινώντας μια πολεμική τέχνη: Το γενικό πλαίσιοΔιαβάστε το δεύτερο μέρος: Ξεκινώντας μια πολεμική τέχνη: Η πρώτη μέραΔιαβάστε το τρίτο μέρος: Περί ασφάλειας
