Στο προηγούμενο άρθρο μου στον πανελλήνιο οδηγό πολεμικών τεχνών έγραφα για τον δάσκαλο Matsumura το κεντρικό πρόσωπο της ανάπτυξης των πολεμικών τεχνών στα μέσα του 1800. Ήταν αυτός που καθιέρωσε για τις ανάγκες της δουλειάς του το σκληρό γραμμικό καράτε.
Αν ο Matsumura όμως ήταν ο εφευρέτης, ο Itosu ήταν ο δάσκαλος. Πολλές από τις «δραστηριότητες» που έχουμε σήμερα στο Shotokan προέρχονται από τον δάσκαλο Itosu. Αν ο Sensei Funakoshi είναι ο πατέρας, ο Sensei Itosu είναι ο παππούς.
Είναι γνωστό ότι δημιούργησε τα pinan kata (Heian), εισήγαγε το Chinte. Δημιούργησε δυο εκδοχές στο Kanku το Bassai και το Gojushiho (Sho και Dai). Δημιούργησε το Rohai kata. Δίδαξε το Enpi συστηματικά που ήταν ένα αρχαίο kata. «Έβαλε το χέρι του» σ’ όλα τα παλιά kata και τα τροποποίησε. Ήταν ο πρώτος που επέτρεψε και ενθάρρυνε τους μαθητές του να κάνουν καράτε δημοσίως.
Αξιοσημείωτο γεγονός αποτελεί το ότι δίδασκε τις τεχνικές αλλά όχι και την ανάλυση (Bunkai) των Heian Kata στο ευρύ κοινό!
Ο Anko Itosu που γεννήθηκε το 1830, στην πόλη Shuri. Υπήρξε ο εξωτερικός μαθητής του Sokon Matsumura, ενώ εσωτερικός μαθητής του ήταν ο Anko Azato. Ο Itosu και ο Azato, ήταν άλλωστε επιστήθιοι φίλοι. Ο Itosu έμεινε 8 χρόνια δίπλα στον Sokon Matsumura, από το 1840 μέχρι το 1848. Κέρδισε επίσης πολλά από τη διδασκαλία του Shinpan Gusukuma, καθώς και από τη διδασκαλία του εσωτερικού μαθητή του Iwah (στρατιωτικός ακόλουθος), του Yasuri. O Sensei Itosu έμεινε στην ιστορία για έναν ιδιαίτερο λόγο: το 1905, εισήγαγε το Okinawa-Te, στο πρόγραμμα φυσικής αγωγής των γυμνασίων και των λυκείων της Okinawa. Χάρη σε αυτό, το ενδιαφέρον των Ιαπώνων για την πολεμική τέχνη της Okinawa,έγινε όλο και μεγαλύτερο. Τότε πραγματοποιήθηκε η πρώτη επίδειξη του Okinawa-Te, μπροστά σε ευρύ κοινό. Η αύξηση του αριθμού αυτών που άρχισαν να ασχολούνται με το Okinawa-Te, έκανε τον Itosu να συνειδητοποιήσει, ότι τα παλιά kata ήταν πολύ μεγάλα και πολύπλοκα, για να διδάσκονται σε γυμνάσια. Έτσι δημιουργήθηκαν τα πέντε Pinan (Heian) (τότε ο Itosu ήταν 77 ετών). Τα μικρά αυτά kata είναι απλοποιημένα, σε σχέση με τα kata της κλασικής και πιο αυστηρής εκπαίδευσης: “Hito Kata San Nen”, ένα kata μέσα σε τρία χρόνια, λέει ένα παλιό γνωμικό. Η σειρά των Pinan, δημιουργήθηκε με βάση τη μορφή και την αίσθηση του Kushanku, Passai, Chinto και Jion. Η αρχική μορφή που τους έδωσε ο sensei Itosu, βρίσκεται στο Matsubayashi Shorin-Ryu, του Sensei Nagamine.
Ο Anko Itosu ήταν ψηλός και δυνατός για Ασιάτης και μάλιστα της εποχής εκείνης. Κατά τη διάρκεια της ζωής του, αναγκάστηκε να αντιμετωπίσει πολλές προκλήσεις. Οι παιδαγωγικές του ικανότητες ήταν αδιαμφισβήτητες. Ο A. Itosu πέθανε το 1915.
Ο δάσκαλος Itosu εκτός από μαθητής του Matsumura έγινε και συνάδελφός του. Προσελήφθη στην φρουρά του Βασιλιά ως σωματοφύλακας (Keimochi). Από τις τροποποιήσεις που επέφερε στα kata και στα Bunkai τους, μπορούμε να υποθέσουμε ότι κατείχε υπεύθυνη θέση στο σώμα των Keimochi, επιφορτιζόμενος με το πρόγραμμα της πρακτικής τους εκπαίδευσης
Στην συνέχεια θα αναφερθούμε διεξοδικά τι μεθοδολογικές αλλαγές που καθιέρωσε στην πρακτική του γραμμικού καράτε ο Sensei Itosu. Ήταν μια δουλειά που άρχισε όπως είδαμε πριν από τον δάσκαλο Matsumura μα χρειάστηκε το αναλυτικό – επιτελικό μυαλό του Itosu για να πάρουν επαρκή μορφή κατάλληλη για πρακτική εκπαίδευση.
Δουλεύω ήδη πολλούς μήνες πάνω στο θέμα αυτό με αποτέλεσμα να έχω καταλήξει στο σχεδόν ασφαλές συμπέρασμα ότι η δραστηριότητα του εμπνευσμένου αυτού άνδρα μπορεί να χωρισθεί ιστορικά σε δυο περιόδους. Εδώ, θα ασχοληθούμε με την πρώτη του περίοδο, την λιγότερο γνωστή, αυτή που έχει σχέση με το χρονικό διάστημα που ήταν Keimochi και η εξέταση της οποίας δίνει κάποιες απαντήσεις στο ερώτημα που θέσαμε στην αρχή, δηλαδή: «πότε έσπασε η αλυσίδα για το καράτε». Υποθέτω, ότι αυτή η πρώτη περίοδος τελειώνει γύρω στα 65 με 70 του χρόνια.
Από την ηλικία αυτή και μετά αρχίζει αυτό που θα ονόμαζα «Β΄ περίοδος Itosu». Από τότε και μετά, το ανήσυχο μυαλό του αρχίζει να ασχολείται με το πώς θα μπορούσαν οι δάσκαλοι να διδάξουν τα παιδιά του δημοτικού και του γυμνασίου. Θεωρούσε ότι χρειαζόταν μια νέα μέθοδος με μικρότερα kata, όπως ήταν τα pinan (Heian), για να είναι πιο προσιτά στα παιδιά. Ως μεγάλος οραματιστής, διέγνωσε ότι αν διαδιδόταν το καράτε στα παιδιά θα κέρδιζε το στοίχημα της δημοσιότητας, πράγμα που κατάφερε!
Γυρίζοντας λοιπόν στην Α΄ περίοδο, έχει μεγάλη σημασία να δούμε ποιές συγκεκριμένες συνθήκες μάχης είχε υπ’ όψιν του ο δάσκαλος Itosu, για να κατανοήσουμε για ποιο λόγο δόμησε το «καράτε του» με αυτόν τον συγκεκριμένο τρόπο που γνωρίζουμε ως πρόδρομο του σημερινού Shotokan.
Θα μπορούσαν επίσης να βγουν κάποια σημαντικά συμπεράσματα από τη σύγκριση παλαιότερων εκδοχών των kata, με τα σημερινά kata του Shotokan, όπως κάνουμε εμείς στο Fudokan – Shotokan.
Τεχνικές εναντίον πυροβόλου όπλου
300, περίπου, χρόνια, πρίν οι Αμερικάνοι πεζοναύτες του στρατηγού Πέρρυ επιτεθούν, το έτος 1853, στο Κάστρο Shuri, τα στρατιωτικά πυροβόλα όπλα ήταν ήδη γνωστά στην Okinawa. Ο Itosu ήταν τότε 23 ετών και όπως φαίνεται από τον τρόπο που δόμησε αργότερα τα kata του, έλαβε κι αυτός μέρος στη μάχη αυτή.
Το μπαρούτι είχε εφευρεθεί στην Κίνα και ήταν σχεδόν τόσο παλιό όσο το Shaolin Βoxing. Η μοντέρνα ιδέα ότι το Karate προέκυψε πριν την έλευση των πυροβόλων όπλων είναι τελείως λάθος. Ο Matsumura σίγουρα μελέτησε πώς να ρίχνει με τουφέκια και πιστόλια κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του έξω από την Okinawa. Όπως μελέτησε και την ξιφομαχία. Αυτή ήταν μια φανερή απαίτηση της θέσης του. Ο Αζάτο ήταν ειδικός του Jukendo. Το Jukendo είναι ένα «άθλημα» όπως το Kendo αλλά προσομοιώνει την αντιμετώπιση ξιφολόγχης αντί για την αντιμετώπιση ξίφους. Η ξιφολόγχη του Jukendo (η mokujyo) είναι ένα bo ύψους έξι ποδιών, σκαλισμένη στο σχήμα (φόρμα) ενός τουφεκιού. Ξέροντας την εμμονή του Αζάτο για την αφόπλιση ενός ξιφομάχου, υποψιαζόμαστε ότι μελέτησε jukendo για να μάθει πώς να αφοπλίζει έναν μουσκετοφόρο (οπλίτη). Αυτό θα μπορούσε να είναι μια πολύ χρήσιμη ικανότητα στην μάχη, στην αίθουσα υποδοχής (είσοδο) του κάστρου Shuri. Εμείς μπορούμε να παρατηρήσουμε σε ένα kata, σωματοφύλακες να αποσπούν ένα όπλο από κάποιον αντίπαλο. Οι περισσότεροι karateka θα βρουν αυτή την άποψη παράξενη, αλλά αφού οι εχθροί του Shuri είχαν στον εξοπλισμό τους πυροβόλα όπλα, τότε είναι λογικό οι σωματοφύλακες να εκπαιδεύονταν για να εξουδετερώνουν αυτή την πρόκληση.
ΣΗΜ.: Όταν λέμε «αίθουσα υποδοχής» εννοούμε την αίθουσα στο εσωτερικό του παλατιού – κάστρου στο Shuri. Η κύρια δουλειά των Keimochi ήταν να αμύνονται, υπερασπιζόμενοι αυτόν τον προθάλαμο από εισβολείς που επιβουλεύονταν την ζωή του πρίγκιπα.
Ακατάλληλες τεχνικές
Ένα από τα ασυνήθιστα πράγματα σχετικά με το σκληρό στυλ του καράτε, είναι ο εκπληκτικός αριθμός των παραδοσιακών πολεμικών ικανοτήτων που λείπει από αυτό. Οι καρατέκα αυτής της τάσης, δύσκολα αναγνωρίζουν ότι το karate έχει εντυπωσιακά κενά σε αυτό το σημείο και συχνά ψελλίζουν κάτι απολογητικό σχετικά με την γνώση η οποία έχει χαθεί στο πέρασμα των αιώνων. Νομίζουμε ότι τίποτα δεν θα μπορούσε να είναι πιο μακριά από την αλήθεια. Αυτές οι τεχνικές λείπουν για κάποιο συγκεκριμένο λόγο. Η εικόνα μιας μάχης όπου το πεδίο είναι πάντα γεμάτο με τρεις ή τέσσερις αντιπάλους, εντός βεληνεκούς και οι περισσότεροι από αυτούς προσπαθούν να σε τραβήξουν (αρπάξουν) μας προκαλεί να αναρωτηθούμε, ποιες κοινές πολεμικές ικανότητες δεν θα ήταν χρήσιμες για την μάχη στην αίθουσα υποδοχής.
Όχι πάλη (μάχη) στο έδαφος:
Στην αίθουσα υποδοχής του Shuri, το να προσπαθείς να νικήσεις έναν μόνο αντίπαλο, απλά μπορεί να σε σκοτώσει. Αν πέσεις στο πάτωμα έξι εξαγριωμένοι εχθροί θα σε κλωτσήσουν μέχρι θανάτου, άρα ή πρέπει να μείνεις όρθιος ή να πεθάνεις. Συνεπώς δεν έχουμε μάχη στο έδαφος (jujutsu) στο σκληρό γραμμικό καράτε.
Όχι στραγγαλισμούς και όχι λαβές
Οι μαχητές του judo ξέρουν ότι παίρνει περίπου δέκα δευτερόλεπτα για να κάνεις κάποιον να χάσει τις αισθήσεις του με ένα πνίξιμο και πάνω από ένα λεπτό για ένα «αεροπλανικό πνίξιμο». Οι «σωματοφύλακες» του Matsumura δεν είχαν τόσο χρόνο. Δεν μπορούσαν να ξοδέψουν παραπάνω από δύο δευτερόλεπτα για κάθε αντίπαλο. Στο karate έχουμε αμυντικές τεχνικές κατά των τεχνικών στραγγαλισμού, αλλά ποτέ δεν εξασκούμαστε στο πώς να πνίγουμε έναν αντίπαλο.
Όχι λαβές συγκράτησης
Γιατί δεν έχει νόημα να κάνει ο υπερασπιστής του Shuri λαβή συγκράτησης σε μια μάχη στην αίθουσα υποδοχής; Διότι έτσι θα χαθεί πολύτιμος χρόνος, τον οποίο θα εκμεταλλευτεί ο εχθρός για να τον χτυπήσει. Γι’ αυτό, οι λίγες λαβές συγκράτησης που υπάρχουν στα δικά μας kata, λειτουργούν κυρίως για να εκτρέπουν τον αντίπαλο προς μια ευάλωτη στάση και να τον «ετοιμάζουν» να δεχθεί μια άμεση ολοκληρωτική τεχνική.
Όχι ζωτικής σημασίας χτυπήματα
Το Chuan Fa όπως διδάχθηκε από τον Sukugawa περιλαμβάνει ελικοειδείς τεχνικές, που καταφέρνουν πολλαπλά, ζωτικής σημασίας, χτυπήματα, διαταράσσοντας το Qi (ενέργεια) του αντιπάλου για να τον αποδυναμώσουν. Το Shuti-te εγκατέλειψε τα σημεία πίεσης (dim-mak) επειδή απαιτείται πολύς χρόνος για να εφαρμοστούν. Το σκληρό γραμμικό karate είναι, αντίθετα, βασισμένο στη μια, αποφασιστική επιθετική τεχνική, η οποία μπορεί να βγάλει, άμεσα, εκτός μάχης τον αντίπαλο.
Όχι ψηλές κλωτσιές
Δεν μπορείς να κάνεις εντυπωσιακές κλωτσιές όταν υπάρχουν άνθρωποι που σε σπρώχνουν από όλες τις μεριές. Το να στέκεσαι στο ένα πόδι με το άλλο σου πόδι ψηλά και τον καβάλο σου ορθάνοιχτο, δεν είναι καλή ιδέα σε μια αληθινή μάχη. Δεν υπάρχουν εντυπωσιακές κλωτσιές στα kata του Shuri-te. Στην πραγματικότητα δεν υπάρχουν πολλές κλωτσιές οποιουδήποτε τύπου. Οι μπροστινές και πλάγιες κλωτσιές χρησιμοποιούνται σε μικρή απόσταση και είναι τεχνικές που κρατούν τη βουβωνική χώρα καλυμμένη.
Όχι μάχη τη νύχτα
Το Chuan Fa περιέχει συγκεκριμένες τεχνικές για την πάλη στο σκοτάδι, όταν δεν μπορείς να δεις τον εχθρό σου. Αυτές οι τεχνικές ήταν πολύ πρακτικές για τους πεζούς στο σκοτεινό δάσος, ή τους δρόμους του Shuri αλλά δεν είχαν εφαρμογή στην καλά φωτισμένη αίθουσα υποδοχής. Δεν υπάρχει λόγος να συμπεριληφθούν αυτές οι ικανότητες στην εκπαίδευση των σωματοφυλάκων του Shuri.
Συνεχίζετε…
Σάββας Μαστραππάς
Διαβάστε το τρίτο μέρος του άρθρου του Σάββα Μαστραππα
«Σελίδες από την ιστορία του Σούρι-Τε (Καράτε)-μέρος τρίτο»
