Είναι ένα από τα καλά των ανατροπών: μπορούν να λειτουργήσουν σαν εναύσματα για σκέψεις και δη κάπως διαφορετικές. Αν τον τελευταίο μήνα βρισκόμουν στην Ελλάδα, θα είχαν συμβεί δύο πράγματα: πρώτον, θα είχα συμμετάσχει στο φεστιβάλ αϊκίντο που έγινε στο Ολυμπιακό Κέντρο Άνω Λιοσίων στις 8 Ιουνίου και δεύτερον θα είχα παρακολουθήσει την Παν-Ιαπωνική Επίδειξη Αϊκίντο που έγινε στο Νίπον Μπούντοκαν στις 24 Μαΐου από το YouTube όπως έκανα σχεδόν πάντοτε. Δε βρισκόμουν ωστόσο οπότε έγινε το ακριβώς ανάποδο: παρακολούθησα ζωντανά τη δεύτερη και είδα την πρώτη από το YouTube. Και παρότι οι περισσότεροι έλληνες αϊκιντόκα θα δυσκολευτούν να το πιστέψουν, το συμπέρασμα που έβγαλα ήταν ότι στην πραγματικότητα δεν έχουν τίποτα να ζηλέψουν από τους ιάπωνες ομολόγους τους∙ λαμβάνοντας μάλιστα υπόψη τις καθυστερήσεις στην εκκίνηση των πρώτων έναντι των τελευταίων, θα έφτανα σε σημείο να πω ότι ίσως μάλιστα να υπερτερούν κιόλας.
Έχει νόημα μια τέτοια σύγκριση; Αν είναι κανείς διατεθειμένος να λάβει υπόψη τις αναλογίες, βεβαίως: τόσο η Παν-Ιαπωνική επίδειξη όσο και το φεστιβάλ στο ΟΚΑΛ ήταν μια όσο το δυνατόν πληρέστερη απεικόνιση του αϊκίντο της μιας και της άλλης χώρας (ΟΚ, από την ελληνική διοργάνωση απουσίαζαν αυτοί που θα περίμενε κανείς να απουσιάζουν –και μερικοί που δε θα περίμενε- όμως ούτε και στην ιαπωνική συμμετείχαν οι πάντες) και δεδομένου του πληθυσμού που ασκείται στη συγκεκριμένη τέχνη στην Ελλάδα και στην Ιαπωνία, οι 200+ αϊκιντόκα που συμμετείχαν δεν είναι αναλογικά λίγοι σε σχέση με τους περίπου 4000 που εμφανίστηκαν στο Νίπον Μπούντοκαν (θυμίζω ότι η Ιαπωνία έχει δεκαπλάσιο πληθυσμό από την Ελλάδα και ότι στο τατάμι μόνο του Αϊκικάι Χόνμπου κάνουν προπόνηση κάθε δεδομένη στιγμή περί τα 100 άτομα).
Το θέμα ωστόσο δεν είναι ποσοτικό, είναι ποιοτικό και εκεί οι έλληνες ασκούμενοι δεν είχαν κανένα λόγο να υστερούν: στα βίντεο που είδα αναγνώρισα τουλάχιστον μια ντουζίνα ανθρώπους που κάνουν αϊκίντο τουλάχιστον μια εικοσαετία (ανεξαρτήτως του βαθμού που έχουν σήμερα), που έχουν δει από κοντά όλους τους δασκάλους που έχουν έρθει στην Ελλάδα, που ταξιδεύουν συστηματικά για να παρακολουθήσουν δασκάλους στο εξωτερικό και που διδάσκουν, επίσημα ή ανεπίσημα, επί τουλάχιστον μια δεκαετία. Οι άνθρωποι αυτοί αγαπούν το αϊκίντο σε σημείο να έχουν κάνει αλλαγές στην υπόλοιπη ζωή τους ώστε να μπορέσει να το συμπεριλάβει, έχουν διαβάσει βιβλία, έχουν δει βίντεο και έχουν δουλέψει μεταξύ τους και με άλλους συνασκούμενούς τους προκειμένου να δώσουν απαντήσεις στα διάφορα ερωτήματα της τέχνης (και των κοχάι ή των μαθητών τους) και να διαμορφώσουν τον δικό τους τρόπο έκφρασης μέσα από αυτή. Και δε μιλάω θεωρητικά: το ξέρω ότι το έχουν κάνει γιατί επί αρκετά χρόνια ήμουν εκεί όταν το έκαναν.
Στην πραγματικότητα, οι ιάπωνες ομόλογοί τους έχουν τρία και μόνο αβαντάζ: την πιο εύκολη πρόσβαση σε υψηλόβαθμους δασκάλους, την εκμάθηση σε ένα περιβάλλον στο οποίο πολύ συχνά οι συνασκούμενοι είναι επίσης υψηλόβαθμοι και την ανυπαρξία του γλωσσικού εμποδίου. Α, και ένα κοινωνικό αβαντάζ: δε χρειάζεται να εξηγήσουν στο περιβάλλον τους τι κάνουν όταν λένε ότι ασχολούνται με το αϊκίντο –δεν έχω γνωρίσει ούτε έναν Ιάπωνα ανεξαρτήτως ηλικίας και βαθμού εμπλοκής με τις πολεμικές τέχνες, του μηδενικού συμπεριλαμβανομένου, που να μην ξέρει τι σημαίνει αϊκίντο (ή κέντο ή τζούντο ή καράτε ή…) Πέρα από αυτά τα τρία σημεία ωστόσο, η βαρύτητα των δύο από τα οποία όσο περνάει ο καιρός θα μειώνεται γιατί οι συνθήκες αλλάζουν, ειλικρινά δεν υπάρχει τίποτα άλλο. Ή τουλάχιστον τίποτα άλλο που να μην άπτεται του φαντασιακού και του ρομαντικού σε σχέση με το «πώς είναι τα πράγματα στην Ιαπωνία».
Τα πράγματα στην Ιαπωνία είναι όπως είναι παντού: οι άνθρωποι πάνε στο ντότζο και κάνουν προπόνηση και δεδομένου του τρόπου ζωής τους, η προπόνησή τους είναι μια-δυο φορές την εβδομάδα από μια ώρα την κάθε φορά. Ναι, σίγουρα σε ορισμένα ντότζο (μεταξύ των οποίων και το Αϊκικάι Χόνμπου) η προπόνηση είναι κάπως πιο έντονη όμως από την άλλη μεριά, στα συγκεκριμένα ντότζο ο κόσμος πάνω στο τατάμι είναι τόσο πολύς που συχνά δεν έχεις περιθώριο να πέσεις άρα τελικά κουράζεσαι λιγότερο∙ η κούραση σχετίζεται περισσότερο με τη συγκέντρωση και την προσοχή που πρέπει ο ασκούμενος να δίνει σ’ αυτό που κάνει όμως, και συγνώμη κιόλας, για πολεμικές τέχνες συζητάμε οπότε αν δεν είναι κανείς συγκεντρωμένος καλά θα κάνει να πάει σπίτι του γιατί κινδυνεύει να βλάψει εαυτόν ή αλλήλους. Πέραν αυτού, και σε πείσμα των Ιαπώνων (ή των ιαπωνικότερων των Ιαπώνων δυτικών), το γονίδιο που σε κάνει καλύτερο στις πολεμικές τέχνες δεν έχει ανακαλυφθεί στο ιαπωνικό DNA.
Οι πρωταθλητές του σούμο την τελευταία 15ετία είναι μη-Ιάπωνες. Οι μισοί πρωταθλητές του τζούντο επίσης και όσο περνούν τα χρόνια οι μη-Ιάπωνες ανεβαίνουν σταθερά σε όλα τα σύγχρονα μπούντο∙ η στιγμή που στο ψηλότερο σκαλί του παγκόσμιου πρωταθλήματος κέντο θα ανέβει κορεάτης είναι θέμα χρόνου ενώ στο καράτε η στιγμή αυτή ήλθε και παρήλθε και ξανάρχεται. Και το πράγμα δεν περιορίζεται μόνο στα σύγχρονα (και άρα εξ ορισμού διεθνή) μπούντο: υπάρχουν τουλάχιστον δέκα κορίου που χρωστούν την ύπαρξή τους αυτή τη στιγμή σε μη-Ιάπωνες και τουλάχιστον άλλη μια ντουζίνα που έχουν στις τάξεις τους ασκούμενους από κάθε πιθανή και απίθανη χώρα –θυμίζω δε ότι μιλάμε για έναν κόσμο που είναι το άκρον άωτον του συντηρητισμού, του απομονωτισμού και του ξερού και στεγνού ρατσισμού και που ακόμα διοικείται, εν πολλοίς, από ανθρώπους που πρόλαβαν να δοκιμάσουν τα σπαθιά τους σε κάτι άλλο πέρα από ρολά τατάμι.
Σύντροφοι (σύμφωνοι, τέως σύντροφοι –όμως εξακολουθώ να διατηρώ ένα soft spot για το αϊκίντο), συνεχίστε τα κόκιου-νάγκε σας ελεύθερα και γράψτε στα παλαιότερα των ζόρι σας αυτά που «κάνουν οι Ιάπωνες»∙ υπάρχουν εκατοντάδες λόγοι για τους οποίους αξίζει κανείς να έρθει στην Ιαπωνία και δεκάδες για να μείνει εδώ, ειδικά αν η χώρα από την οποία φεύγει είναι η Ελλάδα, όμως το να δει και να βιώσει το «πραγματικό αϊκίντο» (ή το «πραγματικό μπούντο» γενικότερα) δεν είναι ένας από αυτούς. Αν υπάρχει το μεράκι (στα ιαπωνικά «ίσο-κενμέι»/一生懸命 *) για να βυθιστεί κανείς στην τέχνη του, για να πηγαίνει και να ξαναπηγαίνει στο ντότζο, για να ψάχνει, να μαθαίνει, να βελτιώνεται και να βελτιώνει, να βοηθιέται και να βοηθάει, να εξελίσσεται και να εξελίσσει, με ανοιχτό μυαλό και χωρίς παραφουσκωμένο εγώ, οι γεωγραφικές συντεταγμένες του ντότζο είναι, πραγματικά, άνευ σημασίας.
(*) Ναι, ξέρω τι είθισται να λέγεται στην Ελλάδα –αλλά αυτό είναι όλο το νόημα του άρθρου. Πάμε πάλι από την αρχή: «Είναι ένα από τα καλά των ανατροπών: μπορούν να λειτουργήσουν σαν εναύσματα…»
Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
Φωτογραφία: Γρηγόρης Α. Μηλιαρέσης
