Ο δάσκαλός μου Shinam Ilija JORGA, συχνά, αναρωτιέται στα μαθήματά του «πού έσπασε η αλυσίδα» στην εξελικτική πορεία του καράτε-ντο. Δηλαδή σε ποια ιστορική στιγμή το Καράτε απέβαλε τις κινεζικές του επιρροές και άρχισε να παίρνει την σημερινή του μορφή. Για να απαντηθεί το ερώτημά του, χρειάστηκε να δουλέψουμε σε μια σειρά επί μέρους ερωτημάτων.
• Πώς ήταν το Καράτε τους πρώτους χρόνους της διαμόρφωσης του; Γιατί αναγκάστηκαν οι δάσκαλοί του, ανά εποχές, να «ξεχάσουν» τεχνικές, να αλλάξουν το νόημα τους ή να κρύψουν την ανάλυση (BUNKAI) των kata.
• Τι συνετέλεσε ούτως ώστε να υπερτονισθεί η πλευρά εκείνη του καράτε που ευνοούσε την μάχη από μεσαίες και κυρίως μεγάλες αποστάσεις;
• Γιατί εγκαταλείφθηκαν οι κινέζικες επιρροές της επίμονης προπόνησης ακριβείας, που έχει στόχο να πλήξει τα ευαίσθητα σημεία του ανθρώπινου σώματος;
• Πότε και για ποιους λόγους υιοθετήθηκε το γραμμικό καράτε;
• Ποια ήταν η συνεισφορά της Κίνας, από τη μία και της Ιαπωνίας από την άλλη;
• Ποιο ρόλο έπαιξαν κάποιες φωτισμένες προσωπικότητες δασκάλων και πώς επηρέασαν το καράτε.
Τα ερωτήματα βέβαια αυτά είναι πάρα πολλά. Σε κάποια δεν βρήκαμε επαρκείς απαντήσεις, ενώ σε κάποια άλλα καταλήξαμε σε συμπεράσματα λιγότερο ή περισσότερο ασφαλή.
Οι πολεμικές τέχνες που εξασκούνταν στο οκιναβέζικο νησιωτικό σύμπλεγμα, αποτελούν προϊόν που διαμορφώθηκε από την ταραχώδη ιστορία του τον πολιτισμό του αλλά και τη γεωγραφική θέση του. Όπως ακριβώς οι πληθυσμοί των νησιών αυτών δέχθηκαν και αφομοίωσαν τους πολιτισμούς των γειτόνων τους, κυρίως της Κίνας και της Ιαπωνίας, έτσι και οι τέχνες τους δέχθηκαν ποικίλους επηρεασμούς μέσα στους αιώνες.
Το «μαγικό οκιναβέζικο χωνευτήρι» μας έδωσε τελικά μια πολύπλοκη τέχνη το Καράτε. Μέσα στις τεχνικές του είναι συγχωνευμένοι αιώνες ιστορίας. Ένας προσεκτικός παρατηρητής θα δει πώς η μια εποχή κρύφτηκε μέσα στην άλλη.
Η προϊστορία του Καράτε στην Οκινάβα
Η έλλειψη πρωτογενών, γραπτών ιστορικών μαρτυριών από ανθρώπους που έζησαν την εποχή της πρώτης εμφάνισης των μαχητικών τεχνών (οι οποίες τότε ονομάζονταν te η tote), στο νησιωτικό σύμπλεγμα Ryu – Kyu, ευνόησε την ανάπτυξη διαφόρων αλληλοσυγκρουόμενων, κάποιες φορές, ιστορικών μύθων.
Είναι προφανές ότι κάποιοι από τους μύθους αυτούς κατασκευάστηκαν στις αρχές του 20ου αιώνα με σκοπό να υπηρετήσουν–υποστηρίξουν κάποιες προγενέστερες καταστάσεις.
Κάποιοι άλλοι μύθοι βέβαια, αποτέλεσαν, απλά, τη συρραφή λαϊκών παραδόσεων, στις οποίες είναι εμφανή τα στοιχεία υπερβολής καθώς μεταδίδονταν από στόμα σε στόμα από διάφορους «παραμυθάδες».
Ιαπωνικές επιρροές πριν τον 14ο αιώνα
Υπάρχουν πληροφορίες για πολεμιστές της Οκινάβας που έζησαν σε εποχές για τις οποίες δεν υπάρχουν γραπτές μαρτυρίες. Φαίνεται λοιπόν ότι, αυτοί οι πολεμιστές γνώριζαν τις πολεμικές τέχνες της τοξοβολίας, του ξίφους και της λόγχης. Ήταν δε, ιδιαίτερα αποτελεσματικοί στην μάχη εκ του συστάδην, διότι χρησιμοποιούσαν κτυπήματα, λακτίσματα, τεχνικές πάλης και τεχνικές αποδράσεων.
Κατά τον δέκατο αιώνα, οι πολιτικές αναταραχές και οι εμφύλιες συγκρούσεις στην μητροπολιτική Ιαπωνία, οδήγησαν αρκετούς γόνους αριστοκρατικών οικογενειών, μαζί με τις φρουρές τους, στα νησιά των Ryu – Kyu.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να γίνουν γνωστές στους οκιναβέζους οι τυπικές ιαπωνικές μαχητικές μεθοδολογίες της περιόδου Ηeian (794-1185).
Οι Κινεζικές επιρροές
Επίσημα, το νησιωτικό σύμπλεγμα των Ryu Kyu αποκτά σχέση με την Κίνα το έτος 1372, όταν γίνεται φόρου υποτελές στην μεγάλη αυτοκρατορία της. Αυτές οι σχέσεις διατηρούνται, ουσιαστικά μέχρι το 1873, έτος κατά το οποίο πραγματοποιήθηκε η τελευταία αποστολή φόρου υποτελείας και τυπικά μέχρι το έτος 1879, τότε που τα Ryu – Kyu προσαρτήθηκαν στην Ιαπωνία.
Το έτος 1393, μετά από παράκληση του βασιλιά του Ryu-Kyu, Satto, μία ομάδα από κινέζους μετοίκους εγκαταστάθηκε στο χωριό Kume, στην περιοχή Naha μία από τις πιο σημαντικές πόλεις στο νησί. Αυτή ομάδα ονομαζόταν «οι 36 οικογένειες», δεν είναι, όμως, σίγουρο ότι αυτός ο αριθμός αντιπροσωπεύει στ’ αλήθεια το πλήθος τους. Οι οικογένειες αυτές και οι απόγονοί τους, ζούσαν σε κλειστό κύκλο, μένοντας προσκολλημένοι στις κομφουκιανικές και ταοϊστικές πεποιθήσεις. Απολαμβάνοντας πολλά προνόμια, οι οικογένειες αυτές κρατούσαν σημαντικές θέσεις, στη σχέση Κίνας–Οκινάβας. Ήταν επιφορτισμένες με τη σύνταξη των επίσημων κειμένων και έπαιζαν σημαντικό ρόλο στη διαδικασία συγκέντρωσης της εξουσίας και στη διατήρηση της σχέσης εξάρτησης με την Κίνα. Επιπλέον, η τεχνογνωσία τους στη ναυπηγική και τη ναυσιπλοΐα, ήταν προηγμένη σε σχέση με αυτή των αυτόχθονων κατοίκων της Οκινάβας.
Κατά πάσα πιθανότητα, οι καινούριοι κάτοικοι αυτού του κλειστού χωριού, γνώριζαν μια μαχητική τέχνη η εξάσκηση της οποίας εκτός από μία επίδειξη των δικαιωμάτων τους, ισχυροποιούσε την εξουσία τους, ενώ ενίσχυε και την ικανότητά τους για άμυνα.
Επί πέντε αιώνες το Kume υπήρξε το κέντρο διάδοσης του κινέζικου πολιτισμού στα Ryu-Kyu. Οι νεαροί του βασιλείου μάθαιναν να γράφουν και να μιλούν κινέζικα και οι καλύτεροι μαθητές γίνονταν δεκτοί για σπουδές με υποτροφία στην Κίνα. Αυτοί οι σπουδαστές ονομάζονταν Ουτσινάτσου Ριουγκακουσέι.
Οι σπουδαστές αυτοί επιστρέφοντας, έφερναν πολύτιμες γνώσεις στην πατρίδα τους. Είναι δε πολύ πιθανόν αυτοί να έμαθαν επίσης κινεζικές πολεμικές τέχνες και να μετέφεραν αυτή τη συγκεκριμένη γνώση στην Οκινάβα.
Η φυλή των SATSUMA
Το 1609, η ιαπωνική φυλή των Satsuma, επέβαλε την κυριαρχία της στο νησιωτικό σύμπλεγμα Ryu-Kyu. Η κατοχή κάθε λευκού όπλου (με λεπίδα), απαγορεύτηκε αυστηρά και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα οι ασκούμενοι στο κινέζικο Kenpo και στο οκιναβέζικο tote, να ενωθούν μυστικά. Η ένωσή τους γέννησε το te (χέρι), τη μαχητική τέχνη της Οκινάβα. Αυτή την εποχή, το Te έφτασε στο ψηλότερο επίπεδο αποτελεσματικότητας: η προπόνηση γινόταν τη νύχτα, με άκρα μυστικότητα! Εξασκούσαν τη σκλήρυνση των φυσικών όπλων του σώματος, με σκοπό να μπορέσουν να σκοτώσουν με γυμνά χέρια, έναν σαμουράι με πανοπλία. Η ανάπτυξη του Kobudo, δηλαδή της χρήσης των γεωργικών εργαλείων ως όπλων, ανάγεται επίσης σε αυτήν την εποχή. Η ιστορία συγκράτησε δυο ονόματα από αυτή την εποχή. Το πρώτο είναι αυτό ενός κινέζου εξπέρ του Kung Syanag, που έμεινε γνωστός με το όνομα Kusanku, ο οποίος, το έτος 1761, έκανε μία επίδειξη στην Οκινάβα. Η δημιουργία του κάτα Kusanku (ή Kanku στα γιαπωνέζικα), χρονολογείται από τότε. Το δεύτερο όνομα είναι αυτό του Sakugawa. Γεννημένος το 1782 (;) στο Shuri, υπήρξε μαθητής του Kusanku και ενός μοναχού (η κατ’ άλλες πηγές πειρατή), του Peichin Takahara. Μετά το θάνατο των δυο ανδρών, ο Sakugawa ξεκίνησε να διδάσκει την τέχνη του και έγινε διάσημος με το όνομα Tode Sakugawa. Όλες οι γνωστές γενεαλογίες του καράτε ξεκινούν από τον Sakugawa, ως πρώτο «επίσημο δάσκαλο».
Συνεχίζεται …
Σάββας Μαστραππάς
