Οι πολεμικές τέχνες, τόσο ως τεχνική όσο και ως τακτική, διαμορφώθηκαν μέσα από ποικίλους, άμεσα συνδεδεμένους και ετεροκαθοριζόμενους παράγοντες, δύο εκ των οποίων είναι ιδιαιτέρως καθοριστικοί. Ο πρώτος, αφορά στις κοινωνικοπολιτικές συνθήκες, οι οποίες επικρατούν σε κάθε ιστορική περίοδο και κάθε τόπο. Για παράδειγμα, το πολίτευμα και οι ιδεολογίες, η οικονομική κατάσταση και οι διαθέσιμοι πόροι, τα θρησκευτικά και φιλοσοφικά ρεύματα, αλλά και η έκθεση των πολεμικών συστημάτων σε περιόδους ειρήνης ή πολέμου. Ο δεύτερος παράγοντας αφορά στην εξέλιξη της τεχνολογίας και τα επιτεύγματα της. Από την ελεγχόμενη χρήση της φωτιάς έως την τεχνική της ενανθράκωσης του χάλυβα και από την ανακάλυψη της πυρίτιδας μέχρι τις πυρηνικές βόμβες, οι τεχνολογικές ανακαλύψεις καθόρισαν αποφασιστικά την εξέλιξη των «όπλων» και των στρατιωτικών τακτικών.
Κάτω από αυτό το πρίσμα θα σας παρουσιάσουμε μερικά από τα σημαντικότερα σημεία της μακρόχρονης ιστορίας των Κινέζικων πολεμικών τεχνών, επιχειρώντας να σκιαγραφήσουμε έστω αμυδρά, το “πώς” και το “γιατί” της εξέλιξης του Κινέζικου Wushu από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα. Τα ιστορικά στοιχεία που θα παρατεθούν προέρχονται στην πλειονότητά τους από το βιβλίο του καθηγητή Kang Kewu «Άνοιξη και Φθινόπωρο των Κινέζικων Πολεμικών – 5000 Χρόνια» (αναλυτική βιβλιογραφία θα δοθεί στην τέταρτη και τελευταία συνέχεια του άρθρου).
Τροποποιώντας τη βασική ιδέα του καθηγητή Kang Kewu ο οποίος χωρίζει την εξέλιξη των Κινέζικων πολεμικών τεχνών σε έξι μεγάλες περιόδους, στο άρθρο αυτό, για πρακτικούς λόγους, έχουμε διαιρέσει την εξέλιξη του Wushu σε τέσσερεις μεγάλες φάσεις - τις οποίες και θα παρουσιάσουμε στις εξής τέσσερεις συνέχειες:
Α) Η γέννηση της Κινέζικης Πολεμικής Τέχνης και η διαμόρφωση των αρχαίων συστημάτων (πρώιμη αρχαιότητα - 221π.Χ)
Β) Ο εμπλουτισμός και η ανάπτυξη του αρχαίου Wushu
(221π.Χ. – 960 μ.Χ.)
Γ) Η ωριμότητα του αρχαίου Wushu και η μετεξέλιξη του σε λαϊκό Wushu
(960 – 1644)
Δ) Το παραδοσιακό Wushu και η δημιουργία και εξέλιξη του αγωνιστικού Wushu (1644 – σήμερα)
Α) Η γέννηση της Πολεμικής Τέχνης και η διαμόρφωση των αρχαίων συστημάτων (πρώιμη αρχαιότητα - 221π.Χ)
Ήδη από την πρώιμη αρχαιότητα, το ανθρώπινο είδος καλείται -προκειμένου ακριβώς να επιβιώσει- να αναπτύξει ικανότητες, οι οποίες θα του επιτρέψουν να κυνηγήσει ή να αμυνθεί. Ένα κλαδί δέντρου μετατρέπεται σε ρόπαλο ή κοντάρι. Ένα αιχμηρό κοντάρι θα μετατραπεί στην πρώτη λόγχη. Ο άνθρωπος στην Κίνα μέχρι και το τέλος της Λίθινης εποχής χρησιμοποιεί πέτρινα και κοκάλινα όπλα για να κυνηγήσει ή για να αμυνθεί απέναντι στα θηρία που τον απειλούν καθώς και για να πολεμήσει εναντίον άλλων φυλών. Σταδιακά, ταυτόχρονα με τις αλλαγές στο επίπεδο της κοινωνικής του οργάνωσης, καλλιεργεί τις μαχητικές του ικανότητες και αναπτύσσει τη στρατηγική του σκέψη μετατρέποντας το “τυχαίο” και “άτακτο” σε “επαναλαμβανόμενο” και “οργανωμένο”.
Τα σημαντικότερα σημεία αυτής της περιόδου είναι επιγραμματικά:
• Η εμφάνιση και εξέλιξη μπρούτζινων όπλων, τα οποία από το 500 π.Χ. γίνονται χαλύβδινα και γύρω στο 300 π.Χ. σιδερένια.
• Η εκτεταμένη χρήση του σπαθιού.
• Η εμφάνιση των πρώτων θεωριών, τόσο για την ένοπλη (κυρίως για την ξιφομαχία) όσο και για την άοπλη μάχη.
• Η ανάπτυξη των σημαντικότερων κινέζικων φιλοσοφικών θεωριών όπως: «Η Θεωρία των Αλλαγών – Πα Κούα», ή «Η Θεωρία των Πέντε Στοιχείων – Γού Σινγκ», πάνω στις οποίες πολύ αργότερα πρόκειται να αναπτυχθούν τα λεγόμενα εσωτερικά συστήματα του Wushu.
• Η εμφάνιση κατά την περίοδο 520 π. Χ. έως και 200 π. Χ. των μεγάλων Κινέζων Δασκάλων της αρχαιότητας, των οποίων οι φιλοσοφικές προσεγγίσεις επηρέασαν βαθιά τις κατοπινές θεωρίες γύρω από τη μάχη και τις πολεμικές τέχνες. Η περίοδος αυτή είναι γνωστή ως η Κλασσική Εποχή ή Εποχή των Εκατό Φιλοσόφων με σημαντικότερους εκπρόσωπους της τους:
- Λαο Τσε (6ος π.Χ. αιώνας – Τάο Τε Τζινγκ).
- Σουν Τζου (περίπου 530 π.Χ. - Τέχνη του Πολέμου).
- Κουμφούκιου (551 π.X.- 479 π.Χ. – Λούν Γι)
- Μένκιου (371 π.X .- 289 π.Χ.).
Πιο αναλυτικά λοιπόν, σύμφωνα με την Κινέζικη μυθολογία, την περίοδο του Κίτρινου Αυτοκράτορα (γύρω στα 2.700 με 2.600 π.Χ.) εμφανίζονται το τόξο και το βέλος καθώς και τα πρώτα μεταλλικά όπλα. Η λόγχη είναι το πρώτο από τα γνωστά σε εμάς όπλα, το οποίο εμφανίζεται στο πεδίο της μάχης γύρω στον 26ο π.Χ. αιώνα. Τον 21ο π.Χ. αιώνα δημιουργείται η Δυναστεία Σιά, η οποία σηματοδοτεί και την ίδρυση του πρώτου δουλοκτητικού κράτους στην Κίνα. Την περίοδο αυτή έως και τον 16ο π. Χ αιώνα χρησιμοποιούνται ευρέως τα μπρούτζινα όπλα, ενώ μετά τον 16ο π.Χ. αιώνα εμφανίζεται το κυρτό σπαθί (Ντάο).
Ανάμεσα στον 16ο π.Χ. και 11ο π.Χ. αιώνα κάνουν την εμφάνιση τους στο πεδίο της μάχης και τα πρώτα άρματα με πλήρωμα τριών ανδρών (οδηγός, τοξότης και λογχοφόρος).
Γύρω στον 11ο π. Χ αιώνα εμφανίζονται τυποποιημένες τεχνικές εξάσκησης για το πεδίο της μάχης με τη χρήση αλαβάρδας (Γκε) και λόγχης (Μάο), ενώ τεχνικές μάχης παρουσιάζονται και με την μορφή χορού συνοδεία μουσικής, ως μέρος της στρατιωτικής εξάσκησης. Την ίδια περίπου εποχή εμφανίζεται και το ξίφος (Τζιέν).
Τον 11ο π.Χ. αιώνα συντάσσεται, επίσης, το βιβλίο των αλλαγών (Γι Τζινγκ), όπου οι μεταμορφώσεις του Γιν και του Γιάνγκ περιγράφονται ως η πηγή όλων των μορφών του σύμπαντος κόσμου, αλλά και κάνει την εμφάνισή της, το 773 π.Χ. η θεωρία των πέντε στοιχείων ή μορφών (Γού Σινγκ) Οι δυο παραπάνω θεωρίες θα μπολιάσουν ολόκληρη την Κινέζικη κουλτούρα και θα βρουν εφαρμογή στην πολιτική και τα θρησκευτικά ρεύματα τα οποία θα διαμορφωθούν στην Κίνα, στην Κινέζικη ιατρική και τις καλές τέχνες, αλλά και στην καθημερινή ζωή, στον μόχθο του αγρότη και τον στωικό τρόπο αντιμετώπισης των δυσκολιών. Οι πολεμικές τέχνες δεν θα μείνουν, φυσικά, ανεπηρέαστες. Σχεδόν όλα τα συστήματα, τα οποία, θα δημιουργηθούν μέσα στο πέρασμα των αιώνων, θα δανειστούν, άλλο λιγότερο και άλλο περισσότερο, κάποιες από τις παραπάνω φιλοσοφικές ιδέες.
Το 659 π.Χ. η μάχη με γυμνά χέρια μεταξύ δύο ατόμων φαίνεται να είναι ήδη διαδεδομένη (ονομάζεται Σιάνγκ Πο).
Το 512 π.X. το Βασίλειο των Γού διορίζει ως στρατηγό τον Σούν Τζού, o οποίος συντάσσει το κλασσικό κείμενο στρατηγικής «Μπινγκ Φα» (Στρατηγική και Τακτικές) γνωστό σήμερα ως «Η Τέχνη του Πολέμου», κείμενο στρατηγικής που θα επηρεάσει, όχι μόνο τις Κινέζικες πολεμικές τέχνες, αλλά και τη στρατηγική σκέψη σε ολόκληρο το κόσμο.
Τον 6ο αιώνα π.Χ. θεωρείται, επίσης, ότι έζησε και ο Λάο Τσε. Οι επόμενες γενεές θα τον αναγνωρίσουν ως ιδρυτή του Ταοϊσμού και το Τάο Τε Τζινγκ ως τον πυρηνικό κανόνα της Ταοστικής φιλοσοφίας. Στο πέρασμα των αιώνων οι πολεμικές τέχνες της Κίνας δεν θα σταματήσουν να επηρεάζονται από τις φιλοσοφικές ιδέες του ταοϊσμού με αποκορύφωμα το Τάι Τζι Τσουάν και το Πα Κουά Τζανγκ.
Το 509 π.Χ. ο Κομφούκιος προτρέπει τον λαό να ασκηθεί στις φιλοσοφικές αλλά και στις πολεμικές τέχνες. Διδάσκει τους μαθητές του γραφή, μαθηματικά, μουσική, κανόνες συμπεριφοράς, τοξοβολία και αρματοδρομία.
Γύρω στο 500 π.Χ. επινοείται η τεχνική της ενανθράκωσης του χάλυβα, η οποία θα φέρνει πραγματική επανάσταση στις πολεμικές συγκρούσεις. Έτσι, κάνουν την εμφάνισή τους τα χαλύβδινα σπαθιά (μήκους 38 cm περίπου). Η τεχνογνωσία αυτή θα προαγάγει αργότερα την κατασκευή μακρύτερων σπαθιών, πολύ πιο αποτελεσματικών στη μάχη.
Κατά την περίοδο των εμπόλεμων κρατιδίων (476 π.Χ. – 221 π.Χ.), οι τεχνικές μάχης με γυμνά χέρια, ή αλλιώς, Σόου Πο γνωρίζουν μεγάλη ανάπτυξη. Οι τεχνικές αυτές, καθώς και η πάλη Τζιάο Ντι (η οποία αποτελεί πρόγονο του Σουάι Τζιάο), θα χρησιμοποιηθούν επιπλέον, κατά τη διάρκεια των σύντομων ειρηνικών περιόδων, στα πλαίσια της εξάσκησης, αλλά και της ψυχαγωγίας των στρατιωτών.
Τέλος, υπάρχουν επαρκή στοιχεία, τα οποία καταδεικνύουν πως, την ίδια περίοδο, οι αναπνευστικές - ενεργειακές ασκήσεις (Ντάο Γιν Τσι Κούνγκ) έχουν αρχίσει ήδη να καλλιεργούνται.
Συνεχίζεται..
Παναγιώτης Δερβέντης
